تعریف دولت الکترونیک چیست؟ دولت الکترونیک در ایران چه وضعی دارد؟

حدود سه دهه است که اصطلاح دولت الکترونیک یا E-government (که گاهی آن را مخفف کرده و به شکل e-gov به کار میبرند) رواج یافته و دربارهی آن زیاد میشنویم.
با گسترش فناوری اطلاعات کشورهای مختلف کوشیدهاند از شکل فیزیکی ادارهی دولت فاصله بگیرند و به تدریج به دولت الکترونیک نزدیک شوند. میتوان گفت این وضعیت، یک روند جهانی است. به همین علت، اگر خبرها را دنبال کنید مدام میشنوید که مسئولان کشورها ادعا میکنند برنامههایی را در زمینهی توسعه و تقویت دولت الکترونیک تدوین کردهاند و به دنبال پیادهسازی آنها هستند.
اما تعریف دولت الکترونیک چیست؟ دقیقاً باید چه اتفاقهایی بیفتد و چه گامهایی برداشته شود تا بتوانیم بگوییم یک دولت به سمت الکترونیکی شدن حرکت کرده است؟
در این درس ابتدا دربارهی تعریف دولت الکترونیک صحبت میکنیم و سپس کمی دربارهی مزایای دولت الکترونیک و دلایل نیاز به آن حرف میزنیم (البته مزایا نسبتاً شفاف است و اگر خودتان هم کمی فکر کنید به راحتی آنها را فهرست خواهید کرد).
در بخش پایانی درس، به شاخصهای سنجش وضعیت کشورها در پیادهسازی دولت الکترونیک میپردازیم و گزارش سازمان ملل متحد در این زمینه را مرور میکنیم تا با جایگاه و وضعیت دولت الکترونیک در ایران – در مقایسه با سایر کشورها – بیشتر و بهتر آشنا شویم.
تعریف دولت الکترونیک چیست؟
اجازه بدهید در همین ابتدا خیالتان را راحت کنیم و بگوییم هیچ تعریفی از دولت الکترونیک وجود ندارد که همهی دولتها، نهادهای بینالمللی و صاحبنظران بر روی آن اتفاقنظر داشته باشند.
تعریفها شباهتهایی با هم دارند، اما تفاوتهای آنها هم کم نیست و نهایتاً این شما هستید که باید انتخاب کنید «دولت الکترونیک» را چگونه میفهمید و چه ویژگیهایی را برای آن قائل هستید.
اِفرِیم توربان (Efraim Turban) در کتاب فناوری اطلاعات در حوزهی مدیریت دولت الکترونیک را به شکل زیر تعریف میکند (+):
دولت الکترونیک به این معناست که بهطور کلی از فناوری اطلاعات و بهطور ویژه از تجارت الکترونیک برای ارائهی اطلاعات و خدمات به گروههای زیر استفاده شود:
- شهروندان
- شرکای تجاری و تأمینکنندگان [~ کسب و کارها]
- کارکنان دولت
دولت الکترونیک همچنین میتواند بستری کارآمد برای تراکنشهای تجاری با شهروندان و کسبوکارها و همینطور بدنهی خود دولت باشد.
سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) تعریف دیگری دارد (+):
اصطلاح «دولت الکترونیک» بر این مفهوم تمرکز دارد که دولتها در همهی حوزههای عملکرد و فعالیت خود از ابزارهایی که فناوری اطلاعات و ارتباطات در اختیار آنها قرار میدهد استفاده کنند.
بهطور ویژه، ابزارهای شبکهسازی که اینترنت و تکنولوژیهای وابستهی آن در اختیار دولتها قرار میدهند این توانایی را دارد که ساختار و عملیات دولتها را متحول و دگرگون سازد.
اگر باز هم بگردید و جستجو کنید، تعریفهای دیگری را هم پیدا خواهید کرد (+). بعضی از این تعریفها کمی مبهمند. مثلاً معتقدند که دولت الکترونیک یعنی اینکه دولت، با استفاده از ابزارهای الکترونیکی به «دولتی بهتر برای شهروندان» تبدیل شود (اگر بخواهیم از ادبیات مسئولین خودمان استفاده کنیم، دولتی خدمتگزارتر شکل بگیرد).
بعضی تعاریف دیگر معتقدند که ابزارهای الکترونیکی باید بتوانند شکل تازهای از دولت را به وجود بیاورند (مثلاً دولتی کمحجمتر با قدرت نظارت بیشتر و مداخلهی مستقیم کمتر).
برخی دیگر، روی استفاده از ابزارهای دیجیتال و فناوری اطلاعات در خود بدنهی دولت متمرکز شدهاند (مثلاً اینکه لازم نباشد شما پروندهی خود را به شکل کاغذی از یک سازمان دولتی بگیرید و آن را به سازمان دولتی دیگری ببرید).
برخی تعاریف هم به این نکته توجه کردهاند که در دولت الکترونیکی، باید خدمترسانی به مردم به شکل الکترونیکی انجام شود. تا زمانی که مردم مجبور باشند به شکل فیزیکی و حضوری به ادارهها و نهادها مراجعه کنند، حتی به فرض اینکه تمام آن ادارهها بر پایهی فناوری اطلاعات بنا شده باشند و فعالیت کنند، همچنان نمیشود گفت که دولت الکترونیک شکل گرفته است.
با توجه به تنوع تعریفها، شاید بهتر باشد روش اِفرِیم توربان را انتخاب کنیم که اساساً به جای اصطلاح دولت الکترونیک سه اصطلاح مجزا بهکار میبرد و هر یک از آنها را یکی از ستونهای دولت الکترونیک میداند:
دوست عزیز. دسترسی کامل مجموعه درسهای سواد دیجیتال برای اعضای ویژهی متمم در نظر گرفته شده است.
تعداد درسها: ۷۱ عدد
دانشجویان این درس: ۵۶۴۵ نفر
تمرینهای ثبتشده: ۳۲۱۰ مورد
البته با عضویت ویژه، به مجموعه درسهای بسیار بیشتری به شرح زیر دسترسی پیدا میکنید:
البته اگر به تسلط بر تکنولوژی و سواد دیجیتال علاقه دارید، احتمالاً مطالعهی مباحث زیر برایتان در اولویت خواهد بود:
آموزش CRM | اتوماسیون بازاریابی
استراتژی محتوا | آموزش بازاریابی محتوا | دیجیتال مارکتینگ
آموزش سئو | ایمیل مارکتینگ | شبکه های اجتماعی
شبکه های اجتماعی | تولید محتوا
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری سواد دیجیتال به شما پیشنهاد میکند:
- سواد دیجیتال | سواد فناورانه برای زندگی دیجیتالی بهتر
- شکاف دیجیتالی چیست؟
- پنج سطح آشنایی با فرصتها و ابزارهای دیجیتال
- معنی آفلاین، آنلاین، فیزیکی، دیجیتال و مجازی چیست؟
- تعریف وب | تعریف شبکه | تفاوت اینترنت و اینترانت
- موزه تاریخ کامپیوتر | نگاهی به تاریخچه کامپیوتر
- معنی ایموجی، استیکر، اسمایلی و اموتیکون
- انتخاب رمز عبور | اهمیت استفاده از پسوردهای قوی، سخت، متنوع و امن
- اینترنت اشیا چیست؟ کاربردهای اینترنت اشیا در کجاست؟
- واقعیت مجازی چیست؟ واقعیت افزوده چیست؟ کاربرد آنها در کجاست؟
- QR Code چیست؟ روش ساخت QR Code (بارکد دو بعدی)
- فراداده یا متادیتا چیست؟ | تفاوت داده با اطلاعات
- پایگاه داده یا دیتابیس چیست؟ تعریف و کاربرد پایگاه داده
- آدرس IP چیست و از آی پی چه استفادهای میشود؟
- HTML چیست و چه کاربردی دارد؟ تاریخچه HTML
- URL چیست؟ چگونه URL بسازیم و از آن استفاده کنیم؟
- کوکی چیست؟ چرا و چگونه کوکی را غیر فعال و پاک کنیم؟
- وب دو (Web 2.0) چیست؟ آشنایی با ابزارهای وب دو
- فناوری اطلاعات چیست؟ | کاربردهای فناوری اطلاعات در مدیریت
- دراپ باکس (Dropbox)- ابزاری برای ذخیره سازی ابری اطلاعات
- انتقال فایل از گوشی به کامپیوتر و بالعکس
- فضای ابری چیست؟ ذخیره سازی ابری اطلاعات چه کاربردی دارد؟
- حافظه کش چیست؟ کش کردن به چه معناست؟ (Cache)
- نکاتی در مورد دسته بندی فایلها و فولدرها در کامپیوتر و موبایل
- تحول دیجیتال یا دیجیتالی شدن چیست؟ تعریف دگردیسی دیجیتال
- تعریف اقتصاد دیجیتال چیست (+ مقاله و مثال)
- دیجیتال بیزینس | انواع کسب و کارها بر اساس سهم تکنولوژی دیجیتال در آنها
- موتورهای پیشنهادکننده و سیستم های توصیه گر
- تعریف ویکی چیست؟ ویکی پدیا و سایر ویکی ها چه میکنند؟
- الکسا چیست؟ آیا رتبه الکسا همیشه مهم است؟
- پایان الکسا و دغدغهٔ افزایش و کاهش رتبه | جایگزین و مشابه الکسا چیست؟
- کلیک کلیک کلیک کلیک
- علم داده چیست | کاربردهای رشته دیتا ساینس
- بازار کار علم داده | چند مثال از کاربرد علم داده به زبان ساده
- کلان داده یا بیگ دیتا چیست؟ (+کاربردهای Big Data)
- کتاب همه دروغ می گویند | کتابی ضعیف اما خواندنی درباره بیگ دیتا
- راهنمای تمرینهای درس سواد دیجیتال
- انسانها و نکته ای در کاربرد هوش مصنوعی
- معرفی مرکز مطالعات اقتصاد دیجیتال دانشگاه MIT
- اندرو مک افی – محقق در زمینه نقش فناوری اطلاعات در کسب و کارها
- جورج وسترمن (نویسنده کتاب تحول دیجیتال)
- دان تاپسکات – نویسنده و متفکر حوزه تکنولوژی و اقتصاد دیجیتال
- کتاب تحول دیجیتال (رهبری دیجیتال) جورج وسترمن
- کتاب ناخدایی دیجیتال | کتابی ایرانی دربارهی تحول دیجیتال
- مدل Open Source یا متن باز چیست؟ نرم افزارهای متن باز چگونه رشد کردند؟
- الگوریتم چیست؟ (به همراه چند مثال ساده از کاربرد الگوریتم ها)
- رمزنگاری چیست؟ تاریخچه و انواع رمزنگاری | الگوریتمهای رمزنگاری متقارن و نامتقارن
- معنی باگ در نرم افزار چیست؟ (مروری بر تاریخچه لغت باگ)
- نسخه بتا چیست؟ تفاوت نسخه بتا و اصلی در کجاست؟
- تعریف وبلاگ چیست؟ بررسی تفاوت سایت و وبلاگ
- کتاب انقلاب پلتفرم – بررسی ظهور پلتفرم ها در فضای کسب و کار
- مدل قطب و اقمار (هاب و اسپوک) چیست؟
- تعریف پلتفرم چیست؟ کسب و کارهای پلتفرمی چگونه کار میکنند؟
- پلاگین چیست و چه کاربردی دارد؟
- RSS چیست | چگونه از RSS استفاده کنیم؟
- تفاوت میان شخصی سازی و سفارشی سازی
- دربارهی ارزش و اعتبار ویکی پدیا | لری سنگر و یرون لنیر
- SaaS چیست؟
- RFID چیست؟ تکنولوژی RFID چه کاربردهایی دارد؟
- معرفی پادکست TechStuff | همه چیز دربارهی تکنولوژی و حاشیههایش
- هاستینگ چیست؟ سرویس هاست یا میزبانی وب به چه معناست؟
- DIY Citizenship | چرا خودت انجامش نمیدهی؟
- مسئولیتپذیری پلتفرمها | آیا صاحبان پلتفرمها باید پاسخگو باشند؟
- حباب دات کام | ترکیدن حباب شرکتهای اینترنتی و تجارت الکترونیکی
- کم عمق ها | اینترنت با مغز ما چه می کند؟
- تعریف دولت الکترونیک چیست؟ دولت الکترونیک در ایران چه وضعی دارد؟
- گزارشهای مدیریتی | وضعیت اقتصاد دیجیتال و کسب و کارهای اینترنتی در جهان
- کتاب آینده نزدیک | کوین کلی (خلاصه کتاب و نقد آن)
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبتنام | اطلاعات بیشتر فهرست درسهای متمم
نویسندهی دیدگاه : دانشجوی همیشگی مدیریت
با در نظر گرفتن تعاریف و مفاهیم این درس، من به مصداق عملی می پردازم.
دولت الکترونیک به نظر من یعنی دولتی که جز برای ضرورت های اساسی، مردم را به سمت خود به صورت فیزیکی نمی کشاند.
من امروز برای یک افتتاح حساب نزدیک به یک ساعت وقتم گرفته شد؛ از نوشتن دستی درخواست افتتاح حساب و خواهش مکتوب از رئیس بانک گرفته! تا کاغذبازی های دیگر.
یعنی واقعا هنوز باید کپی کارت ملی هوشمند! بدهیم؟