کوچینگ مبتنی بر شواهد | اهمیت شواهد علمی در آموزش و ارائه خدمات کوچینگ

سال‌های اخیر سال‌های رونق آموزش کوچینگ و ارائه خدمات کوچینگ در ایران بوده است.

افراد بسیاری را می‌شناسیم که یا در حال یادگیری و تمرین کوچینگ هستند، یا فعالیت حرفه‌ای در جایگاه کوچ را آغاز کرده‌اند و در یکی از شاخه‌های کوچینگ (کوچینگ مدیران اجرایی، کوچینگ عملکرد، لایف کوچ و …) فعالیت می‌کنند.

در این میان، حتی یک بررسی سرسری میدانی هم نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از آن‌چه به عنوان خدمات کوچینگ عرضه شده و یا در قالب آموزش کوچینگ مطرح می‌شود، پایه‌های علمی محکم ندارد.

در عین حال، نقد کوچینگ هم ساده نیست. چون ممکن است کسانی که در زمینه کوچینگ آموزش دیده‌ یا فعالیت می‌کنند، نقدها را نشانهٔ تنگ‌نظری بدانند. چنان‌که در اظهارنظرهای غیررسمی از کوچ‌ها زیاد شنیده می‌شود که روانشناس‌ها و درمانگرها از گسترش بازار کوچینگ استقبال نمی‌کنند. چون آن را تهدیدی برای فعالیت صنفی خود می‌دانند.

با این مقدمه می‌خواهیم به سراغ مقاله‌ای برویم که نزدیک به دو دهه قبل در سال ۲۰۰۷ منتشر شد. گوردون اسپنس (Gordon Spence) نویسندهٔ این مقاله به نقد کوچینگ نپرداخته، بلکه آن را مفید و موثر می‌داند. با این حال، از موضعی همدلانه به فعالان صنعت کوچینگ توصیه کرده که از شکست موج‌های مشابه قبلی (از جمله جنبش استعدادهای بشری یا Human Potentional Movement) درس بگیرند و اتکا به شواهد علمی را سرلوحهٔ فعالیت‌های خود قرار دهند.

منظور از اصطلاح «مبتنی بر شواهد» چیست؟

اصطلاح «مبتنی بر شواهد» یا «Evidence-based» تقریباً از میانهٔ دههٔ نود میلادی به صورت گسترده رواج پیدا کرد. این اصطلاح هم‌زمان در بسیاری از حوزه‌های تخصصی و شاخه‌های علوم مطرح شد، اما رشتهٔ پزشکی بیش از سایر رشته‌ها در ترویج آن نقش داشت. امروزه اصطلاح پزشکی مبتنی بر شواهد یا Evidence-based Medicine (که به شکل مخفف EBM هم گفته و نوشته می‌شود) برای همهٔ پزشکان آشناست.

وقتی از شواهد حرف می‌زنیم، منظورمان شواهد علمی است. پزشکی مبتنی بر شواهد یعنی این‌که پزشک بیشترین تکیه‌اش را بر مطالعات، تحقیقات معتبر و ادله‌ای قرار دهد که با روش علمی و بر اساس پژوهش‌های علمی قابل دفاع باشند. ممکن است از خود بپرسید مگر پزشک روش دیگری هم برای تشخیص، تصمیم‌گیری و درمان دارد؟

آیزاکس و فیتزجرالد در مقاله‌ای که امروز یک مقالهٔ کلاسیک محسوب می‌شود، توضیح داده‌اند که جایگزین‌های متعددی برای Evidence-based Medicine وجود دارد و اتفاقاً پزشک‌ها، شاید بیشتر از چیزی که ما فکر می‌کنیم، از آن رویکردها استفاده می‌کنند (+).

مثلاً گاهی پزشکان به جای شواهد علمی، به سن و رتبهٔ شغلی‌شان تکیه می‌کنند. بالاخره وقتی کسی شصت یا هفتاد سال دارد و روبه‌روی شما ایستاده و نظر می‌دهد، ممکن است به این باور رسیده باشد که شهود او بهتر از هر نوع شواهدی جواب می‌دهد. فیتزجرالد و آیزاکس این رویکرد را Eminence-based Medicine نامیده‌اند. در واقع بیمار به جای شواهد روشن علمی باید به نور و روشنی موی سفید پزشک اعتماد کند.

هم‌چنین گاهی پزشکان بخشی از فرایند درمان را به دست تقدیر و خداوند واگذار می‌کنند. رویکردی که آیزاکس و همکارش آن را Providence-based Medicine می‌نامند. رویکردهای دیگری مانند Nervousness-based Medicine یا Legitiation-based Medicine هم هست. یعنی پزشک بیش از هر چیز به این فکر می‌کند که کدام شیوهٔ تشخیصی و کدام روش درمان برای او دردسر حقوقی کمتری خواهد داشت و بعداً او را گرفتار شکایت بیمار و دادگاه و دردسرهای مرتبط نمی‌کند.

خلاصه این‌که Evidence-based Medicine آن‌قدرها هم که ممکن است در نگاه اول به نظر برسد، رایج نیست. یا لااقل، تنها رویکرد در پزشکی محسوب نمی‌شود.

معنی رویکرد مبتنی بر شواهد در کوچینگ چیست؟

تقریباً شبیه اتفاقی که در پزشکی افتاده و رویکردهای متنوع شکل گرفته، در کوچینگ هم دیده می‌شود. البته لزوماً تناظر یک‌به‌یک وجود ندارد.

مثلاً در کوچینگ هم ما گاهی تکیه بر موی سفید را به جای تکیه بر شواهد می‌بینیم. فردی معتقد است روشش درست است و اگر کمی پرس‌و‌جو کنید، فقط به خاطر این‌که یک یا دو دوره کوچینگ دیده و بعد هم چند سال آن روش را تکرار کرده، معتقد است که «پنج یا ده یا بیست سال سابقهٔ کوچینگ» احتمالاً به همراه چند سال سابقهٔ کار در زمینهٔ حرفه‌ای‌اش به این معناست که حرفی که می‌زند درست است و خود را بی‌نیاز از تکیه به شواهد علمی می‌داند.

رویکرد Eloquence-based Medicine هم وجود دارد (که می‌شود کلمهٔ Coaching را به جای پزشکی در آن گذاشت). رویکردی که در آن فصاحت، و زبان گویا و فن بیان، جایگزین شواهد علمی می‌شود. در این رویکرد، کوچ حرف‌هایش را در قالب جمله‌های زیبا و تأثیرگذار بیان می‌کند. از این فرد و آن فرد نکاتی نقل می‌کند و همه‌ چیز را آن‌قدر خوب به هم می‌چسباند که جلسه‌ای جذاب شکل می‌گیرد و مراجع، مجذوب تسلط کوچ می‌شود. تنها مشکل مهمی که در این میان باقی مانده – و گاه به چشم نمی‌آید – این است که فن بیان لزوماً ربطی به پایهٔ علمی و شواهد تجربی ندارد.

اگر کمی به خاطرات و تجربیات خود مراجعه کنید، رویکردهای دیگری را هم به خاطر خواهید آورد که جای رویکرد مبتنی بر شواهد نشسته‌اند.

همهٔ ما کوچ‌های بسیاری را دیده‌ایم که یا اهل مطالعه نیستند، یا مطالعه‌شان به چند کتاب عمومی محدود شده و تصوری ندارند که برای کار کوچینگ باید مقالات پژوهشی روز را در رشته‌های مرتبط بخوانند.

با این توضیح، کوچینگ مبتنی بر شواهد را می‌توان به این شکل تعریف کرد (+):

آیا مقالهٔ سال ۲۰۰۷ قدیمی محسوب نمی‌شود؟

پیش از این‌که به سراغ محتوای مقاله اسپنس برویم، بهتر است به این سوال مهم پاسخ دهیم: آیا مقاله‌ای که در سال ۲۰۰۷ دربارهٔ صنعت کوچینگ نوشته شده قدیمی محسوب نمی‌شود؟ آیا هنوز باید حرف‌ها، تحلیل‌ها و اخطارهای چنین مقاله‌ای را جدی گرفت؟

واقعیت این است که از سال ۲۰۰۷ که این مقاله منتشر شده، چند کتاب و مرجع ارزشمند با رویکرد مبتنی بر شواهد (Evidence-based) منتشر شده است. از جملهٔ این کتاب‌ها می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:

  Greif, S., Möller, H., Schöll, W., Passmore, J., & Müller, F. (2023). International Handbook of Evidence-based coaching: Theor research and Practice. Springer.

Palmer, S., & Whybrow, A. (2018). Handbook of Coaching Psychology a guide for Practitioners. Routledge.

Ives, Y., & Cox, E. (2015). Relationship coaching: The theory and practice of coaching with singles, couples and parents. Routledge.

حتی یک سال پیش از انتشار مقالهٔ اسپنس هم، استوبر و گرنت که از افراد صاحب‌نام در کوچینگ مبتنی بر شواهد هستند، یک هندبوک بسیار ارزشمند در این باره منتشر کرده بودند که خود اسپنس هم در مقاله‌اش به آن اشاره کرده است:

 Stober, D. R., & Grant, A. (2006). Evidence-based coaching handbook: Putting best practices to work for your clients. John Wiley & Sons.

بنابراین به نظر می‌رسد محتوای مربوط به این رویکرد کوچینگ دیگر به اندازهٔ سال‌های ۲۰۰۷ کم نیست. اما دو نکته دیگر وجود دارد که باعث شد ما مقالهٔ اسپنس را در درس‌های آموزش کوچینگ متمم بگنجانیم:

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری کوچینگ به شما پیشنهاد می‌کند: