گفتگو دربارهٔ آینده انسان | پینکر، دو باتن، ریدلی، گلدول

وقتی ویل دورانت کتاب #لذات فلسفه را می‌نوشت، بخشی از کتاب را به این موضوع اختصاص داد که: آیا پیشرفت واقعیت دارد؟

او در کتاب درسهایی از تاریخ هم دوباره به این بحث پرداخت و توضیح داد که «تاریخ آن قدر گوناگونی دارد که تقریباً برای هرگونه ادعا و نتیجه‌گیری از آن، مجموعهٔ قابل‌اعتنایی از شواهد و نمونه‌ها یافت می‌شود.»

به عبارت دیگر، به شکل مطلق نتوانست دربارهٔ پیشرفت نسل بشر قضاوت کند.

البته این سوال قرن‌ها قبل از ویل دورانت مطرح بوده و به نظر می‌رسد که قرن‌ها پس از ما هم همچنان روی میز متفکران و اندیشمندان قرار خواهد داشت.

بخشی از دشواری ماجرا به تعریف واژهٔ پیشرفت بازمی‌گردد. ما انسان‌ها تصور یکسانی از این واژه نداریم. اساساً مشخص نیست چه اتفاق یا اتفاق‌هایی باید بیفتند که بتوانیم بگوییم «انسان پیشرفت کرده» و یا این‌که بگوییم «امروز روشن‌تر از دیروز است.»

اما ابهام این سوال، نمی‌تواند بهانهٔ خوبی برای فرار کردن از آن باشد. این سوال که آیا وضع ما بهتر از گذشته است یا نه، سوالی است که از ذهن ما بیرون نخواهد رفت. حتی اگر ندانیم که «بهتر» چگونه تعریف می‌شود.

این بار می‌خواهیم کتابی را مرور کنیم که به این موضوع پرداخت است. عنوان کتاب هم دقیقاً همین دغدغه را بیان می‌کند: آیا بشر روز‌های بهتری پیش رو دارد؟

این کتاب متن پیاده شدهٔ گفتگوی چهار نفر است: استیون پینکر، مت ریدلی، آلن دوباتن و ملکوم گلدول. گفتگویی که در سال ۲۰۱۶ منتشر شده است.

پینکر و ریدلی به آیندهٔ انسان خوش‌بین هستند. در مقابل، نگاه دوباتن و گلدول با بدبینی همراه است. با این‌که مشخص است چنین گفتگوهایی به نتیجهٔ مشخص و قطعی نمی‌رسند، اما معمولاً در لابه‌لای آن‌ها خوراک کافی برای فکر کردن به دست می‌آید و همین دستاورد به تنهایی، می‌تواند توجیهی برای فکر کردن به این سوال و چنین سوالاتی باشد.

حرف‌های استیون پینکر

دوستان من! و تمام کسانی که حرف‌های من را می‌شنوید! من می‌خواهم در این بحث شما را متقاعد کنم که روزهای بهتری پیش روی انسان قرار دارد.

بله. از کلمه‌ی «متقاعد کردن» استفاده کردم.

کسانی که فکر می‌کنند حرکت بشر رو به جلو نیست، دیدگاه‌های ما را با اصطلاح «ایمان به آینده» توصیف می‌کنند [یعنی باور یا شهودی قلبی که بر پایهٔ استدلال نیست]. اما بحث من، از جنس استدلال است. من فکر می‌کنم می‌شود با منطق و استدلال نشان داد که روزهای بهتری پیش روی انسان است.

بحث من در مورد تیتر خبرهای روزنامه‌ها نیست. روزنامه‌نگاران از سقوط هواپیماها می‌نویسند. از هواپیماهایی که در لحظهٔ پرواز دچار مشکل شده‌اند و خلاصه تا روزی که کوچک‌ترین رویداد بد و نامطلوب در جهان باشد، آنها خوراکی برای خبرها و روزنامه‌هایشان پیدا خواهند کرد. پس انسان‌هایی که تنها بر اساس تیتر روزنامه‌ها قضاوت می‌کنند، مشابه همهٔ انسان‌هایی که در قرن‌های گذشته با تکیه بر تیتر روزنامه‌ها قضاوت کردند، احتمالاً باور خواهند کرد که دنیا به زودی به نقطهٔ پایان خواهد رسید و نابود خواهد شد.

اگر می‌خواهیم مسیر آیندهٔ جهان را بفهمیم و در مورد آن قضاوت کنیم، بهتر است به سراغ فکت‌ها و آمار و ارقام برویم. باید به جای رویدادها، به روندها در طول زمان توجه کنیم. فقط هم به یک یا چند کشور (مثلاً کانادا که ما الان در آن صحبت می‌کنیم) محدود نشویم. باید تمام زمین را ببینیم و قضاوت کنیم.

باید نیروهایی را جستجو و تحلیل کنیم که جهان را به پیش می‌برند.

من ده نشانه‌ی خوب می‌بینم که مرا متقاعد می‌کنند زندگی خوبی پیش روی انسان خواهد بود.

اولین نشانه، خودِ زندگی است. یک‌و‌نیم قرن پیش، متوسط عمر انسان‌ها فقط ۳۰ سال بود [به علت مرگ زیاد کودکان و نوجوانان در سنین پایین]. امروز متوسط عمر به ۷۰ سال رسیده است.

دومین نشانه، سطح سلامت است. به اینترنت سر بزنید و در مورد طاعون گاوی یا آبله، جستجو کنید. همه‌ی فعل‌ها ماضی هستند. آن‌ها از چیزی می‌گویند که در گذشته بوده و امروز نیست. امروز هم انسان در نبرد با بیماری‌هاست؛ مثلاً‌ بیماری مالاریا.اما گام به گام، بیش از پیش بر آن‌ها مسلط می‌شود.

سومین نشانه، دارایی مردم است. دو قرن پیش، ۸۵٪ مردم در فقر مطلق بودند. امروز ۱۰٪ مردم در فقر مطلق هستند. سازمان ملل می‌گوید در سال ۲۰۳۰ می‌توان شرایطی را تصور کرد که فقر از نوع مطلق آن صفر باشد.

الان در همهٔ قاره‌ها مردم کمتر از دو قرن قبل کار می‌کنند. لباس و غذای بهتری – نسبت به دو قرن قبل – دارند. حتی فقیر امروز هم از فقیر دو قرن قبل بهتر زندگی می‌کند.

چهارمین نشانه، روند صلح است. جنگ‌های بزرگ بین کشورها کمتر از قرن‌های گذشته است. البته جنگ‌های داخلی و جنگ‌های پنهان وجود دارند. اما وقتی با قرن‌های پیش مقایسه می‌کنیم، جنگ‌ها کمتر شده‌اند.

در دوران جنگ جهانی دوم، از هر ۱۰۰‌ هزار نفر در جهان، ۳۰۰ نفر به علت جنگ می‌مردند. در سال‌های ۱۹۵۰ این عدد به ۲۲ رسید. در دههٔ ۷۰ به ۹ کاهش پیدا کرد. در دههٔ ۸۰ تا ۵ پایین آمد. در دههٔ ۹۰ این شاخص به ۱/۵ رسیده بود و پس از سال ۲۰۰۰ تا ۰/۲ هم کاهش یافت و در ادامه هم کمتر شد.

البته وضعیت سوریه باعث شد که آمار قربانیان جنگ در جهان افزایش پیدا کند و دوباره به همان ارقام سال‌های ۲۰۰۰ رسیدیم. اما هنوز هم، انسان در مقایسه با قرن‌های قبل در صلح بیشتری زندگی می‌کند.

پنجمین نشانه‌ای که می‌بینم، کاهش متوسط آمار جنایت است. برآورد می‌شود در ۳۰ سال آینده نرخ قتل به نصف میزان فعلی کاهش یابد.

آزادی و دموکراسی هم در مقایسه با قرن‌های گذشته در وضعیت بهتری قرار دارند. آمارها می‌گویند که ۶۰٪ جمعیت جهان در جوامع باز زندگی می‌کنند. این بالاترین درصد در کل تاریخی است که ما می‌شناسیم.

سواد عمومی هم زیاد شده. در سال ۱۸۲۰ فقط ۱۷٪ از جمعیت جهان تحصیلات ابتدایی داشتند. این عدد الان به ۸۲٪ رسیده است و به سرعت در حال رشد است.

حقوق بشر هم طی قرن‌های اخیر روند بهتری داشته است.

نهمین چیزی که می‌بینم، وضعیت زنان است. زنان امروز در مقایسه با قرن‌های قبل وضعیت بهتری دارند. دسترسی آن‌ها به تحصیلات بیشتر از گذشته است. آن‌ها این حق را دارند دیرتر ازدواج کنند. درآمد بهتری دارند و دسترسی‌شان به موقعیت‌های تاثیرگذار بهتر شده است.

دهمین چیزی که می‌بینم، بهره هوشی یا IQ است. طی یک دههٔ اخیر در همهٔ کشورهای جهان متوسط بهرهٔ هوشی ۳٪ افزایش پیدا کرده است.

آن‌چه ممکن است این روند را به کلی به هم بریزد جنگ در سطح جهان و گرمایش زمین [در پی اثر گلخانه ای] است که احساس می‌کنم در این دو مورد هم روندی که طی می‌کنیم مثبت است. حداقل در آمریکا درصد کسانی که گرمایش زمین را یک فرضیهٔ نادرست می‌دانند، در حال حاضر کمتر از همیشه است.

در زمینهٔ جنگ جهانی سوم هم روند تولید و نگهداری سلاح‌های هسته‌ای بعد از جنگ جهانی کاهنده بوده است. فراموش نکنید که بعد از بمباران ناکازاکی توسط آمریکا دیگر تا امروز بمب اتمی در هیچ نقطه‌ای از جهان تا استفاده نشده است.

حرف‌های آلن دوباتن

اگر بخواهیم خوش‌بین باشیم و شبیه دو دوست خوش‌بینی که روبه‌روی ما نشسته‌اند فکر کنیم، به نظرم می‌رسد که می‌شود حرف‌های استیون و مت را در چهار حوزه خلاصه کرد؛ حوزه‌هایی که افراد خوش‌بین باور دارند در آن‌ها دستاورد بزرگی خواهیم داشت.

اجازه بدهید این حوزه‌ها را مرور کنیم:

توضیح: کلماتی که در متن مورد تأکید قرار گرفته و با فونت ضخیم نوشته شده‌اند، بر اساس سلیقهٔ متمم و با هدف انتقال سریع‌تر و دقیق‌تر مفهوم انتخاب شده‌اند. در متن اصلی – با توجه به این‌که نسخهٔ پیاده شدهٔ یک گفتگوی شفاهی است – هیچ کلمهٔ برجسته‌ای وجود ندارد.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری روانشناسی مثبت گرا به شما پیشنهاد می‌کند: