معرفی کتاب تسهیلگری راجر شوارتز | آموزش تسهیلگری، اصول و مفاهیم آن

همان‌طور که می‌دانید، ما هر زمان در متمم بخواهیم از یک کتاب چند بار استفاده کنیم و در چند درس به آن ارجاع دهیم، صفحه‌ای اختصاصی برای معرفی آن کتاب در نظر می‌گیریم. همهٔ کتابهایی که در دو صفحهٔ کتاب های مدیریت و کتاب های روانشناسی می‌بینید، به همین علت و بر اساس همین قاعده در متمم معرفی شده‌اند.

این بار می‌خواهیم کتاب تسهیلگری راجر شوارتز را معرفی کنیم. البته نام دقیق این کتاب «تسهیلگر ماهر» یا «The Skilled  Facilitator» است.

پیش از این‌که به سراغ کتاب برویم، لازم است تأکید کنیم که ما معرفی کتاب شوارتز را در دوره مدیریت جلسه قرار داده‌ایم. چون محتوای آن بیش از هر درس و دورهٔ دیگری در متمم به سرفصل‌هایی که برای مشاوره مدیریت در نظر گرفته‌ایم نزدیک است.

اما این کتاب می‌تواند برای علاقه‌مندان به کوچینگ، مشاوره مدیریت، کار تیمی، مذاکره، مهارت ارتباطی و مدیریت تعارض نیز بسیار مفید باشد.

طبیعتاً چون در درس‌های دیگر به محتوای این کتاب می‌پردازیم در این‌جا از یک معرفی مختصر فراتر نمی‌رویم.

تسهیلگری چیست؟

راجر شوارتز تسهیلگری را چنین تعریف می‌‌کند: «کمک به گروه‌ها برای این‌که نتیجهٔ بهتری بگیرند.» بنابراین موارد زیر از نگاه شوارتز مصداق تسهیلگری محسوب می‌شوند:

• کمک به یک گروه برای تصمیم گیری بهتر
• کمک به یک گروه برای حل بهتر تعارض‌های درون‌گروهی
• کمک به یک گروه برای حل بهتر مسئله
• کمک به یک گروه برای تعیین استراتژی‌های سازمان و کسب‌و‌کار

فقط دقت کنید که کمک تسهیلگر، چنان‌که از نامش پیداست،‌ صرفاً در قالب تسهیل و مدیریت جلسه است و نه بیشتر. او به جای اعضای گروه تصمیم نمی‌گیرد، به جای آن‌ها قضاوت نمی‌کند، به جای آن‌ها پاسخ مسائل را جستجو نمی‌کند و به جای آن‌ها استراتژی انتخاب نمی‌کند.

راجر شواترز کیست؟

راجر شوارتز در رشته‌های روانشناسی،‌ آموزش و روانشناسی سازمانی تحصیل کرده و تدریس در دانشگاه‌های میشیگان، کارولینای شمالی و امریکن یونیورسیتی را در رزومهٔ خود دارد (+/+). او چنان‌که در کتاب تسهیلگر ماهر اشاره شده، در سال ۱۹۹۶ عضویت هیئت علمی دانشگاه کارولینا را رها کرد تا شرکت مشاوره مدیریت Roger Schwarz & Associates را تأسیس کند.

او هم‌اکنون مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیرهٔ این شرکت است و به همراه تیمی از مشاوران خبره به سازمان‌ها در زمینهٔ الگوهای یادگیری و کار تیمی مشاوره و آموزش می‌دهد. امریکن ایرلاینز، بوئینگ، اچ‌پی، کترپیلار، کوکاکولا، لاکهید مارتین، بنیاد ملی علوم آمریکا و ده‌ها شرکت و موسسهٔ بزرگ دولتی و خصوصی دیگر از خدمات شرکت مشاوره مدیریت او استفاده کرده‌اند.

معرفی کتاب تسهیلگر ماهر

شوارتز اولین ویراست کتاب تسهیلگر ماهر (یا تسهیلگر کارآزموده) را در سال ۱۹۹۴ منتشر کرد و در همان سال‌های نخست کوچ‌ها، مدیران و مشاوران مدیریت به‌شدت از کتابش استقبال کردند. نام کتاب او را در فهرست منابع بسیاری از کتابهای دیگری که پس از آن منتشر شدند می‌بینید (+/+/+). ویراست دوم، هشت سال بعد در سال ۲۰۰۲ منتشر شد و جملاتی تحسین‌آمیز از بزرگانی مانند پیتر سنگه، کریس آرجریس و پیتر بلاک بر جلد آن نقش بست.

تا این لحظه ویراست سوم کتاب (منتشر شده در سال ۱۷-۲۰۱۶) جدیدترین نسخهٔ موجود در بازار است.

اهمیت کتاب تسهیلگری راجر شوارتز در این است که صرفاً به داستان‌گویی و نقل تجربه محدود نشده است. بلکه او کوشیده مدلی ساده، کاربردی و قابل‌فهم از تسهیلگری ارائه کند. همین ساختار باعث شده کتاب او به مرجعی معتبر برای آموزش تسهیلگری تبدیل شود.

سه مفهوم کلیدی در کتاب تسهیلگری شوارتز

شوارتز معتقد است تسهیلگر حرفه‌ای و کارآزموده کسی است که سه مفهوم را بشناسد و در استفاده از آن‌ها مهارت داشته باشد: عارضه‌یابی، مداخله و یادگیری متقابل.

◼️ عارضه‌یابی: منظور از عارضه‌یابی این است که تسهیل‌گر بتواند گفتگوهای جلسه را تحلیل کرده و مسیر جلسه را مدام ارزیابی کند. هر زمان جلسه از مسیر مناسب خارج شد یا شرکت‌کنندگان از الگوهای رفتاری نامناسب استفاده کردند، او این نکته را به شرکت‌کنندگان یادآوری کرده و کمک کند جلسه به مسیر عادی خود بازگردد. عارضه‌یابی کار ساده‌ای نیست. چون تسهیلگر باید هم‌زمان مراقب باشد به‌ هیچ شکل در محتوای گفتگوها دخالت نکند و صرفاً ایرادها و مشکلاتی را که در شیوهٔ تعامل و الگوهای رفتاری وجود دارد بیابد.

◼️ مداخله: حتی به فرض این‌که تسهیل‌گر تشخیص دهند چه ضعف‌هایی در جلسه و گفتگوها وجود دارد، تصمیم‌گیری در مورد این‌که چه زمانی و چگونه مداخله کند، ساده نیست. ممکن است بهتر باشد صبر کند تا جلسه پس از مدتی روند خود را پیدا کند. از سوی دیگر این احتمال هم هست که تأخیر در مداخله، جلسه را به بیراهه ببرد. شیوهٔ مداخله هم چالش دیگری است. چه زمان باید مدیریت جلسه را فعالانه در دست بگیرد و مستقیم به افراد تذکر دهد؟ چه زمان باید قوانین جلسه را به همه یادآوری کند؟ آیا باید فرد دیگری را از بیرون به جلسه دعوت کند؟ آیا باید جلسه را متوقف کرده و به زمان دیگری موکول کند؟ مداخلهٔ مناسب و اثربخش، یک مهارت بسیار ارزشمند است.

◼️ یادگیری متقابل: اصطلاح یادگیری متقابل کلمهٔ کلیدی شوارتز است. دامنهٔ استفاده از این اصطلاح، فراتر از کتاب تسهیل‌گری است. شوارتز یادگیری متقابل را پایهٔ مدل ذهنی تسهیل‌گران، کوچ‌ها و مشاوران می‌داند و معتقد است اگر کسی می‌خواهد در این حرفه‌ها موفق شود،‌ اول از همه باید خودش یادگیری متقابل را باور داشته باشد و در قدم بعد، بتواند این نوع نگرش را در گروه‌ها و سازمان‌ها رواج دهد. حرف‌های شوارتز دربارهٔ یادگیری متقابل، مبهم و شعارگونه نیست. او به تفصیل دربارهٔ معنی یادگیری متقابل، تکنیکهای یادگیری متقابل، ارزش‌های ذهنی که به یادگیری متقابل کمک می‌کنند و دامهایی که در مسیر یادگیری متقابل به وجود می‌‌آیند صحبت کرده است.

درس‌های مرتبط با کتاب تسهیلگری شوارتز

همان‌طور که در ابتدای این مطلب گفتیم، در این‌جا قصدمان صرفاً‌ معرفی کتاب تسهیلگری شوارتز بوده است. برای آشنایی بیشتر با نگاه شوارتز به تسهیلگری می‌توانید درس‌های زیر را بخوانید:

تعریف تسهیلگری

شخصیت کنترل گر در جلسات

مدل ذهنی یک تسهیلگر موفق

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدیریت جلسه به شما پیشنهاد می‌کند: