سفرنامه پاریس | پاریس از دور نمایان شد

علی‌خان ظهیر‌الدوله | شأن شهر پاریس!

شهر پاریس شأنش اجل از آن است که کسی بتواند چگونگی آن را بنویسد. همین‌قدر در جلالت قدر این شهر بس است که در موقع اکسپوزیسیون تقریباً‌ دو میلیون مهمان در خودش می‌پذیرد بدون ناکه نانش گرانتر یا نظمش کمتر بشود.

رفتیم به مغازهٔ لوور برای خریدن لباس. خیال می‌کردیم این مغازه شاید پنج برابر مغازهٔ تک که در شهر طهران در اول خیابان لاله‌زار است بزرگتر و پراسباب‌تر باشد.

وقتی وارد شدیم، خیر، هیچ طرف نسبت نیست. واقعاً به قدر میدان توپخانهٔ طهران است. هفت مرتبه و در هر مرتبه‌ای یقین بدانید هزار نفر شاگرد و دلال و راهنما و کارکن دارد. غالبش زنها و دخترها هستند.

علی‌خان ظهیر‌الدوله | آسانسور

در وسط دالان دم درب اتاق کوچکی که یک نیمکت داشت و تقریباً‌ شش نفر تنگ هم در آن اتاق می‌توانستند بایستند ایستاد. من گمان کردم که از اینجا باید دالان را بدون آنکه کسی جلو باشد خودمان برویم.

از او رد شدم. شازده‌فر گفت در همین اتاق بفرمائید. با شازده‌فر و کنت در آن اتاق رفته،‌ روی آن نیمکت نشستیم. خود آن پیشخدمت هم که جلوی ما بود آمد توی اتاق، در را بست.

اطراف این اتاق شیشه است و فواصلش ستون‌های چوبی و سقفش هم شیشه.

… فراموش کرده بودم که بپرسم در این اتاق به این کوچکی چرا باید نشست. به محض آنکه روی آن نیمکت نشستیم و آن پیشخدمت آمد تو و درب را محکم بست به یک پستانکی که مثل زنگ اخبار به دیوار آن اتاق بود دست گذارده، فشرد.

من احساس کردم که ثقل بدنم در کار است، سبک می‌شود و مثل آنکه اثر جذبیّه از نقطهٔ جاذبهٔ کره گرفته شده باشد و سنگینی تمام اجساد مبدّل به سبکی شده باشد. خیلی خیلی حالت تماشایی قشنگی است اگر چه چیزی نمی‌گفتم.

شازده‌فر حالت بُهت مرا ملتفت شده، گفت چون این هتل هفت مرتبه است و برای شما در مرتبهٔ پنجم منزل گرفته‌ایم و با پله پیمودن این راه خیلی زحمت دارد و اینکه درش نشسته‌ایم آسانسور است.

این یک کلمه حرف که تمام شد من دیدم سنگینی جسم من به خود آمد. معلوم شد آسانسور ایستاد.

علی‌خان ظهیر‌الدوله | برج ایفل

بنای برج ایفل از غایت اشتهار و معروفی از معرفی بنده مستغنی است. دهنهٔ تاقش به شکل دایره‌ای است که یک ثلثش به زمین فرو رفته باشد. بلندی این بنای عظیم که تقریباً اگر بشود پاریس را از زمین بلند کنند به منزلهٔ دستهٔ پاریس است، سیصد ذرع است.

رفتیم در فضای زیر برج تماشای آهن‌کاری و آسانسور و پله‌های آن را کردیم. واقعاً از بناهای عجیب دنیا است و عقل حیران می‌ماند که انسان چطور دماغش گنجایش این همه فکر را دارد که حاصل آن فکر و علم را این‌ طور بروز بدهد.

… آسانسور پایین آمده ایستاد. قریب پنجاه نفر از توی آن بیرون آمده، ما به اتفاق پنجاه نفر دیگر وارد شدیم. به حرکت آمد.

اگر شخص نبیند که از توی این اتاق دربسته که به توسط سیم‌های بهم تابیده و چرخ‌ها و ماشین از سیصد ذرع راه پایین می‌آید، آدم زنده بیرون می‌آید، هرگز پا در آن نمی‌گذارد.

علی‌خان ظهیر‌الدوله | هم‌صحبتی با نقاش فقیر

یک نقّاش خودش و زنش و یک دختر کوچکش که معلوم بود ناهار فقیری‌شان را توی کاغذ روزنامه پیچیده، آورده بودند زیر یک درخت توی چمن نشسته و اسباب نقاشی خیلی مختصری پهن کرده، مشغول کشیدن دورنمای پل چوبی که از جزیره‌ای به جزیره‌ای بسته بودند بود.

اذن خواستیم پهلویش نشسته، تماشای کارش را صحبت کردیم.

… از وضع پرخرجی و ولنگاری فرانسه و بی‌چیزی متوسطین و مساکین پاریس خیلی شکایت داشت. مثلاً می‌گفت مردم پاریس الان رضا نیستند که از یک اولاد بیشتر داشته باشند. مثل آنکه می‌بینید من خودم تقریباً پیرمرد هستم و زنم هم نزدیک است دیگر نازاد بشود. کاری کرده‌ایم که جز این یک دختر چهار پنج ساله دیگر اولاد نداریم و کذالک.

خیلی درد دل کرد.

ناصرالدین شاه | پاریس شهر رعیت

این عمارتی که منزل ماست سابقاً دارالشورا یعنی مجلس اجتماعی وکلای ملی بوده است. بعد از خلع ناپلئون سوم از پادشاهی و جمهوری شدن دولت فرانسه، وکلا و اولیای دولت همه به ورسای رفته، شهر پاریس را بالمره از ادارات دولتی خالی گذاشتند.

شهر پاریس فی‌الحقیقه حالا مخصوص رعیت و عامهٔ مردم است. هر طور بخواهند حرکت کنند دولت چندان قدرت ممانعت ندارد.

ناصرالدین شاه | باغات وحوش و طیور

رفتیم به باغات وحوش و طیور. دور اتاق‌ها را با سیم شبکه کرده و توی آن‌ها آب و درخت برای طیور و حیوانات قرار داده بودند.

اقسام مرغ‌ها و طوطی‌های ینگی دنیا و افریقا و هند و استرالیا دیده شد. میمون و غیره هم بود. حیوانی است مسمی به کانگرو که در استرالیا پیدا می‌شود. خیلی شبیه است به موش ده‌پا. چیز عجیبی است.

تند می‌جهد، راه نمی‌تواند برود، دستهایش کوتاه است، پاها بلند، متصل باید بجهد. به قدر شغال بزرگ است. ماده‌اش هم در زیر شکم کیسه دارد که بعد از زائیدن بچه‌هایش را توی آن کیسه گذاشته می‌جهد و می‌دود بسیار پر دو می‌شود.