چند نکته در مورد مهارت گوش دادن فعال و موثر

یکی از چالش‌های یادگیری مهارت های نرم این است که ما معمولاً فکر می‌کنیم با آن‌ها آشناییم و بارها درباره‌شان خوانده و شنیده‌ایم. این تصور ذهنی باعث می‌شود انگیزهٔ کمتری برای مطالعه دربارهٔ آن‌ها داشته باشیم.

یکی از بهترین نمونه‌ها در این زمینه گوش دادن فعال (Active Listening) است که گاهی هم از آن با اصطلاح گوش دادن موثر (Effective Listening) یاد می‌شود (البته این دو اصطلاح تفاوت‌هایی جزئی با هم دارند).

هر کس در ساده‌ترین کارگاه یا دوره آموزشی مهارت ارتباطی یا مهارت ارائه شرکت کند، حتماً نکات متعددی را در زمینه‌ی گوش دادن شنیده است. مثلاً احتمالاً برای او در مورد تفاوت شنیدن (Hearing) و گوش دادن (Listening) صحبت کرده‌اند و توضیح داده‌اند که شنیدن، یک بحث کاملاً‌ فیزیولوژیک است و صرفاً به معنای فعال شدن سنسورهای شنوایی ما در اثر امواج صوتی است. سپس توضیح داده‌اند که گوش دادن یک مهارت شناختی (Cognitive) است و فعالیتی ذهنی و تحلیلی به حساب می‌‌آید.

حتماً این را هم توضیح داده‌اند که حرف‌های زیادی را می‌شنویم. اما به حرف‌های کمی گوش می‌دهیم.

شاید هم توصیه کرده باشند که وقتی طرف مقابل صحبت می‌کند، ارتباط چشمی را حفظ کنید و گاهی هم به نشانه‌ی تایید، سر خود را تکان دهید.

برای متمم ساده نیست که در مورد موضوعی که همه‌ی ما کم و بیش اطلاعات و شنیده‌هایی در مورش داریم صحبت کند. از سوی دیگر، بحث گوش دادن فعال یا گوش دادن موثر چنان مهم است که نمی‌توانیم به هیچ بهانه‌ای، آن را از سرفصل‌های درس مهارت ارتباطی حذف کنیم.

امیدواریم فهرست زیر و مهم‌تر از آن انجام تمرین انتهایی درس، کمک کند که وقتی که برای مطالعه (و شاید مرور) این نکات صرف می‌کنید، مولد و نتیجه‌بخش بوده و در بهبود مهارت و هنر گوش دادن فعال شما اثربخش باشد.

تمرکز داشتن و توجه به گفتگو

ما به صورت مفصل و مستقل در فایل‌های صوتی مدیریت توجه در مورد توجه یا Attention صحبت کرده‌ایم:

تمرکز به این معنا که تمام ذهن و انرژی خود را برای دریافت و درک پیام‌های کلامی و غیرکلامی طرف مقابل صرف کنیم.

در واقع، بسیاری از توصیه‌های دیگری هم که در مورد گوش دادن موثر مطرح می‌شوند، به نوعی به مدیریت توجه و افزایش تمرکز کمک می‌کنند.

هنگام گوش کردن برای پاسخ دادن آماده نشوید

شاید این توصیه را بتوان یکی از مهم‌ترین توصیه‌های مربوط به گوش دادن موثر دانست.

ما معمولاً احساس می‌کنیم که در گفتگو یا مذاکره یا هر نوع ارتباط با دیگران، اگر بعد از صحبت آنها سکوت کنیم و کمی فکر کنیم و سپس پاسخ دهیم، فردی ضعیف یا مذاکره‌کننده‌ای ضعیف یا دوستی غیرهمراه محسوب می‌شویم.

در حالی که اتفاقاً چنین نیست:

• وقتی بعد از صحبت طرف مقابل کمی سکوت می‌کنیم و سپس حرف می‌زنیم، او احساس می‌کند که حرف ارزشمندتری زده و حرفش برای ما هم مهم‌ بوده و ما هم روی حرف او فکر کرده‌ایم.
• همچنین، پس از پایان گفتگو، کسی به خاطر نمی‌‌آورد که ما بعد از حرف‌های او، چقدر سکوت کرده‌ایم و سپس پاسخ داده‌ایم. تنها پاسخ‌های ماست که در ذهن مخاطب باقی می‌ماند.

با توجه به این توضیحات:

سوال پرسیدن، بخش مهمی از مهارت گوش دادن است

بخشی از مهارت گوش دادن فعالانه، وابسته به مهارت سوال پرسیدن شما است.

معمولاً با هر چند کلمه سوالی که می‌پرسید، اگر دقیق و هوشمندانه بپرسید، می‌توانید چند ده یا چند صد کلمه بشنوید.

سوال پرسیدن، هم این اطمینان را به طرف مقابل می‌دهد که به حرف‌هایش گوش می‌دهید و هم باعث می‌شود خودتان دقت و تمرکز بیشتری داشته باشید.

ضمناً فراموش نکنید که وقتی را که طرف مقابل صرف پاسخ دادن به پرسش شما می‌کند، عملاً در خدمت شماست.

بنابراین،‌ هرگز به فرصتی که در اختیار دیگران قرار می‌دهید تا به سوالات شما پاسخ دهند، حس بد نداشته باشید.

به علت مهم بودن این بحث، ما انواع سوالهای مورد استفاده در گفتگو را در درس مدیریت تعارض به صورت مستقل و با جزئیات بیشتر مورد توجه قرار داده‌ایم

یادداشت برداری

گوش دادن در جلسات کاری و در کلاس و سمینار، به کمک یادداشت برداری می‌تواند اثربخش‌تر هم باشد.

به همین علت، معمولاً یادداشت برداری را به عنوان یکی از تکنیک های گوش دادن فعال مطرح می‌کنند.

ما در یکی از درس‌های #گزارش نویسی، به بحث یادداشت برداری پرداخته‌ایم و لازم نیست در اینجا بیشتر در این زمینه صحبت کنیم.

تنها دو نکته‌ی واضح و البته مهم وجود دارد که خوب است به آنها توجه داشته باشیم:

• یادداشت برداری، یک نقطه‌ی بهینه دارد. گاهی اوقات، یادداشت برداری شبیه دیکته نویسی می‌شود و ما حتی یک لحظه هم به طرف مقابل نگاه نمی‌کنیم. این وضعیت، شکل دیگری از بی‌توجهی است و می‌تواند کیفیت جلسه و گفتگو را کاهش دهد.
• نکته‌ی دیگر اینکه یادداشت برداری همیشه برای به خاطر سپردن نیست. گاهی برای این است که به طرف مقابل نشان بدهیم به حرف‌هایش اهمیت می‌دهیم. به همین علت، شاید لازم باشد در جلسات مذاکره تجاری، حتی در صورتی که معتقدید حرف‌ها و خواسته‌های طرف مقابل در ذهن‌تان باقی می‌ماند، آنها را یادداشت کنید تا احساس بهتری در ذهن او ایجاد شود.

تفسیر بر محور خود به علت عزت نفس پایین

اگر نقشه راه افزایش عزت نفس و درس‌های مربوط به آن را مرور کرده باشید، احتمالاً تشخیص رابطه‌ی بین عزت نفس و گوش دادن موثر برایتان چندان دشوار نیست.

اما چند مثال می‌تواند به درک بهتر این رابطه کمک کند:

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارتهای ارتباطی و زبان زندگی به شما پیشنهاد می‌کند: