معرفی بهترین کتاب های تصمیم گیری و تقویت مهارت حل مسئله
کتاب های تصمیم گیری با رویکرد خطاهای شناختی
کتابهایی که با رویکرد خطاهای شناختی به تصمیم گیری نگاه می‌کنند عملاً به «روانشناسی تصمیم گیری اشتباه» می‌پردازند. این نوع کتاب‌ها هم برای مدیران و کسب و کار مناسب‌اند و هم برای زندگی شخصی و حرفه ای.
کتاب تفکر، سریع و کند
کتاب تفکر سریع و کند نوشته دنیل کانمن را می‌توان یکی از چند کتاب کلاسیک درباره تصمیم گیری دانست و حتی عده‌ای آن را یکی از بهترین کتاب های تصمیم گیری می‌دانند. اغراق نیست اگر بگوییم بدون خواندن آن نمی‌توانید ادعا کنید کتابهای اصلی مربوط به تصمیم گیری را مطالعه کرده‌اید.
کانمن در این کتاب می‌گوید می‌شود فعالیت مغز انسانی را حاصل ترکیب دو سیستم کاملاً متفاوت دانست. یک سیستم تند و یک سیستم کند.
مطالعه این کتاب شما را با موضوعاتی مانند خطاهای شناختی، حسابداری ذهنی و اقتصاد رفتاری آشنا می‌کند و با اطمینان می‌توان گفت این کتاب کانمن بهترین کتاب برای مطالعه در زمینهٔ حل مسئله و تصمیم گیری است. انصافاً باید این را موفقیتی بزرگ برای کانمن در نظر گرفت که در عین وفاداری به اصول علمی توانسته کتابی نسبتاً ساده و یکی از پرفروش ترین کتاب های روانشناسی سالهای اخیر را عرضه کند.
مناسب است به این نکته هم در نقد کتاب اشاره کنیم که عده‌ای – به درستی – معتقدند که کانمن بیش از آن که به آموزش تصمیم گیری موثر و روش های تصمیم گیری صحیح بپردازد، درباره تصمیم گیری اشتباه حرف زده است. در درسی که به معرفی کتاب اختصاص داده شده، علاوه بر خلاصه کتاب، با توضیحات کامل‌تری به نقد کتاب پرداخته‌ایم. همچنین بهترین ترجمه‌ها را هم با یکدیگر مقایسه کرده‌ایم.
معرفی و خلاصه کتاب تفکر سریع و کند
کتاب مرتبط: کتاب کج رفتاری نوشته ریچارد تیلر
کتاب کی بود کی بود؟
بحث تعارض شناختی یا Cognitive Dissonance یکی از مباحث بسیار پایه‌ای در روانشناسی تصمیم گیری است و چند کتاب تخصصی روانشناسی نیز در این زمینه وجود دارد.
گفته می‌شود انسان‌ها نمی‌توانند تعارض شناختی را تحمل کنند و ببینند رفتارهایی که انجام داده‌اند، با اصول، ارزش‌ها و جهان‌بینی‌شان در تعارض بوده است. طبیعتاً رفتار را پس از آن‌که انجام شد، نمی‌توان تغییر داد. به همین علت، گاهی ما اصول و ارزش‌هایمان را تغییر می‌دهیم تا با آن‌چه انجام داده‌ایم هم‌خوان شوند.
در دهه‌های اخیر، بحث تعارض شناختی از کتب روانشناسی فراتر رفته و به قلمرو کتاب های مدیریتی نیز راه یافته است (به‌ویژه در مباحثی مانند استراتژی، رفتار سازمانی و رهبری).
نویسندگان «کتاب کی بود کی بود» می‌کوشند به زبانی ساده دربارهٔ این پدیده و تبعات آن توضیح دهند.
کتاب درباره تصمیم گیری در زندگی روزمره
کتاب صوتی دشواری انتخاب
کتاب دشواری انتخاب (Paradox of Choice) نوشته بری شواترز یکی از کتابهای مهم و تأثیرگذار در زمینه تصمیم گیری بوده است. بسیاری از کتاب های تصمیم گیری که پس از این کتاب نوشته شده‌اند، در موضوع انتخاب و به‌ویژه «مهندسی انتخاب» به این کتاب اشاره کرده و ارجاع داده‌اند.
حرف بری شوارتز این است که بهتر است در زمان تصمیم گیری تعداد گزینه‌هایمان نه خیلی کم باشد و نه خیلی زیاد. چون زیاد بودن گزینه‌ها هم به اندازهٔ کم بودن‌شان دردسرساز است و تصمیم گیری را دشوار می‌کند.
بیشتر مثال‌های اصلی شوارتز از صنعت خرده فروشی انتخاب شده‌اند. اما تحلیل‌ها و اشاره‌هایش به این صنعت محدود نیست و علاوه بر زندگی روزمره در طراحی محصول و مدیریت کسب و کار هم کاربرد دارد.
محمدرضا شعبانعلی محتوای این کتاب را در قالب یک فایل صوتی تعریف کرده و شرح داده است. با مراجعه به صفحهٔ زیر می‌توانید توضیحات بیشتر را خوانده و این مجموعه صوتی رایگان را دانلود کنید:
کتاب های تصمیم گیری با رویکرد مدل ذهنی
کتاب ذهن توسعه یافته
یکی از مباحثی که در سالهای اخیر در روانشناسی شناختی مطرح شده و حتی عده‌ای آن را در حد یک پارادایم تازه می‌دانند، «ذهن بدن‌مند» (Embodied Cognition) و «ذهن پیوسته با محیط» (Embedded Cognition) است. ذهن بدن‌مند به این مفهوم اشاره می‌کند که فعالیت ذهنی ما به مغز محدود نیست و تمام بدن (از جمله سیستم عصبی، سیستم تنفسی، گردش خون، حواس و …) را در بر می‌گیرد.
مفهوم پیوستگی با محیط هم این است که مرزهای ذهن به بدن انسان محدود نمی‌شود و بسیاری از آن‌چه در محیط ما هست، بخشی از ذهن ما محسوب می‌شود و بر فعالیت‌های ذهنی ما تأثیر می‌گذارد.
شاید کتاب ذهن توسعه یافته کتابی قوی در این زمینه نباشد، اما بهانه‌ای بوده تا مطلبی را در این باره در متمم منتشر کنیم. معرفی و نقد این کتاب روانشناسی را می‌توانید در این‌جا بخوانید:
کتاب انسان چارچوب ساز
نویسندگان کتاب انسان چارچوب‌ساز معتقدند مهم‌ترین نقطهٔ قوت ذهن انسان‌ها چارچوب‌سازی و مدل‌سازی است. به این معنا که مغز می‌تواند بسته به نیاز و اهداف خود، تصویری ساده‌شده از جهان بسازد و بر پایهٔ آن تصمیم بگیرد.
ما معمولاً ساده‌سازی را نقطهٔ ضعف در نظر می‌گیریم. یعنی فکر می‌کنیم حالت ایده‌آل این بود که مغز می‌توانست مجموعهٔ گسترده‌تری از عوامل و پارامترها را در تحلیل‌ها و تصمیم‌های خود لحاظ کند. اما نویسندگان در این کتاب توضیح می‌دهند که «توانایی حذف زوائد» یعنی «قدرت قضاوت دربارهٔ اهمیت نسبی موضوعات مختلف» و این توانمندی – اگر به درستی پرورش پیدا کند – می‌تواند مهم‌ترین نقطهٔ قوت انسان در مقایسه با هوش مصنوعی باشد. با وجودی که انسان چارچوب‌ساز در دستهٔ مدل ذهنی قرار می‌گیرد، مطالعه این کتاب قدرت تصمیم گیری و تحلیل را نیز افزایش می‌دهد.
کتاب چرا به یاد می‌آوریم؟
آیا شما هم گرفتار فراموشی هستید؟ آیا کارهای سادهٔ روزمره را فراموش می‌کنید و محل قرار دادن سوییچ ماشین را به خاطر نمی‌آورید؟
چاران راناگاث، روانشناس بالینی و عصب‌شناس، در کتاب خود می‌کوشد علت این فراموشی‌ها را برای خواننده توضیح دهد. جالب این‌جاست که راناگاث به جای این‌که این فراموشی‌ها را اتفاق بدی بداند، آن‌ها را قابلیت مهم مغز می‌داند و معتقد است که باید قدردان مغزمان باشیم که بسیاری از اطلاعات، داده‌ها و خاطرات را فراموش می‌کند.
در این کتاب، دستاوردهای دو علم نوروساینس و روانشناسی در زمینه حافظه به زبان بسیار ساده شرح داده شده‌اند. راناگاث بعد از این‌که خواننده را با حافظه آشتی می‌دهد و توضیح می‌دهد که باید انتظارات منطقی و به‌جایی از حافظه داشته باشید، اصول و تکنیک‌هایی را هم برای استفادهٔ بهتر از حافظه مطرح می‌کند.
در نگاه اول این کتاب در مورد تصمیم گیری نیست. اما تصمیم گیری نیازمند سناریوسازی و تصور گزینه‌های مختلف در آینده است و راناگاث در این کتاب توضیح می‌دهد که مکانیزم تصور آینده با مکانیزمی که مغز گذشته را بازسازی کرده و به یاد می‌آورد تفاوت جدی ندارد. بنابراین حافظه ما و شیوهٔ به خاطر سپردن‌مان نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های ما ایفا می‌کند.
معرفی و برخی از نکات مهم این کتاب را می‌توانید در درسی که در متمم دربارهٔ این کتاب منتشر کرده‌ایم بخوانید:
معرفی و بررسی کتاب چرا به یاد می آوریم؟
[ درس مرتبط در متمم: یادگیری | روانشناسی شناختی ]
کتاب های تصمیم گیری برای مدیران
کتاب مدیران و چالش های تصمیم گیری
مکس بیزرمن را به فعالیت در مرز مشترک مذاکره و تصمیم گیری می‌شناسند. او در کتاب مدیران و چالش‌های تصمیم گیری، مباحثی مانند خطاهای شناختی، تصمیم گیری شهودی و تحلیلی و نیز تصمیم‌های مربوط به سرمایه‌گذاری و مذاکره را بررسی کرده است.
کتاب در مورد تصمیم گیری در میان کتاب های مدیریت کم نیست. اما ویژگی این کتاب، مستند بودن مطالب، اشاره‌‌های متعدد به تحقیقات معتبر، و نیز ارائهٔ مثال‌های کاربردی است.
این کتاب یکی از بهترین کتاب های تصمیم گیری برای کسب و کار است و برای مدیرانی که مدام با تصمیم‌های مهم و تأثیرگذار مواجه هستند، منبعی ارزشمند و آموزنده برای تقویت مهارت تصمیم گیری محسوب می‌شود.
معرفی کتاب مدیران و چالش های تصمیم گیری
کتاب های حل مسئله و تفکر طراحی
کتاب حل مسئله رابرتسون
کتاب رابرتسون مطرح‌ترین یا معروف‌ترین کتاب حل مسئله نیست. کتابهای بسیاری درباره مسئله نوشته شده‌اند که از این کتاب معروف‌ترند. همچنین در بسیاری از کتابهای مدیریت فصلی به حل مسئله اختصاص یافته که نیازهای اولیه در این حوزه را رفع می‌کند.
اما اگر کسی بخواهد حل مسئله را با رویکرد شناختی (cognitive) بیاموزد و بهتر درک کند که ذهن ما چگونه با مسئله‌ها مواجه می‌شود و راه حل آن‌ها را جستجو می‌کند، کتاب حل مسئله رابرتسون می‌تواند به او کمک کند.
رابرتسون در کتاب خود به موضوعاتی مانند شناخت مسئله، تعریف مسئله، فرایندهای حل مسئله، انعطاف‌پذیری در حل مسئله و شهود پرداخته است.
لازم به تأکید است که متمم ترجمه فارسی کتاب مهارت حل مسئله را بررسی نکرده و در معرفی کتاب هم صرفاً نسخه انگلیسی آن مرور شده است:
کتاب علوم مصنوعی
کتاب علوم مصنوعی یک کتاب در مورد تصمیم گیری (به معنای سنتی و محدود کلمه) نیست. همچنین محتوای آن به تصمیم گیری و حل مسئله محدود نشده است.
اما از آن‌جا که این کتاب را یکی از آثار جریان‌ساز در زمینهٔ تفکر طراحی می‌دانند و تفکر طراحی هم یکی از رویکردهای حل مسئله محسوب می‌شود، کتاب علوم مصنوعی را در فهرست کتاب های مهارت حل مسئله و تصمیم گیری قرار داده‌ایم.
هربرت سایمون نویسندهٔ کتاب، برنده جایزه نوبل در رشتهٔ اقتصاد است. اما سهم او در توسعه دانش فراتر از اقتصاد بوده و یکی از صاحب‌نظران روانشناسی شناختی و نیز از پایه‌گذاران هوش مصنوعی محسوب می‌شود.
او در کتاب علوم مصنوعی به همهٔ مصنوعات بشر (از ابزارهای مکانیکی تا ابزارهای اجتماعی پیچیده مثل اقتصاد و سنت‌های فرهنگ) پرداخته و معتقد است که آن‌چه به عنوان ساخته‌های بشری در دسترس ماست، حاصل فرایند دائمی حل مسئله است که بشر همواره مشغول آن بوده است.
[ درس مرتبط در متمم: تفکر طراحی | حل مسئله ]