سلسله مراتب اهداف | از اهداف عینی تا اهداف کلی و انتزاعی

«من می‌خواهم یک زندگی اخلاقی داشته باشم.» «قصد دارم امروز از صبح تا شب دروغ نگویم.»

«من می‌خواهم برای رشد فردی خودم وقت صرف کنم.» «امسال حتماً باید پنج کتاب را کامل بخوانم.»

«هدفم این است که سالم‌تر زندگی کنم.» «از این به بعد غذاهای چرب نمی‌خورم.»

«امسال سالی است که رابطه‌ام را با خانواده‌ام بهتر خواهم کرد.» «حداقل یک شب در هفته را کامل به خانواده‌ام اختصاص می‌دهم.»

«موفقیت شغلی برای من بسیار مهم است.» «من حتماً باید طی سه سال آینده،‌ حداقل یک لایه در چارت سازمانی‌مان بالاتر بروم.»

همهٔ مواردی که خواندید، نمونه‌هایی از اهداف ما در زندگی (شخصی و حرفه‌ای) هستند. اما تفاوت مهمی بین آن‌ها وجود دارد. هر زوج از هدف‌های بالا، شامل یک هدف کلی و انتزاعی و یک هدف عینی است. مثلاً «زندگی اخلاقی» یک هدف بسیار انتزاعی و کلی است. اما تصمیم به دروغ نگفتن، هدفی عینی‌تر است.

در این درس دربارهٔ تفاوت اهداف عینی و ملموس (concrete goals) با اهداف کلی و انتزاعی (abstract goals) صحبت می‌کنیم. و پیشاپیش بدانید که   برخلاف اشتباه رایج در دوره های هدف گذاری قرار نیست شما را تشویق کنیم که «همیشه» اهداف کلی را کنار بگذارید و به سراغ اهداف عینی و ملموس بروید. 

هدف عینی (Concrete Goal) چیست؟

اهداف عینی یا concrete goals به هدف‌هایی گفته می‌شود که مشخص، واضح و اغلب قابل اندازه‌گیری هستند. همهٔ ما کم‌و‌بیش برداشت یکسانی از آن‌ها داریم و دربارهٔ محقق شدن یا نشدن‌شان هم به‌سادگی قضاوت می‌کنیم.

مثلاً‌ کسی که می‌گوید «من می‌خواهم تا آخر امسال یک ماشین برای خودم بخرم و دیگر نمی‌خواهم با مترو تردد کنم» کاملاً مشخص است که چه می‌خواهد و در پایان سال، برای خود او و همهٔ اطرافیانش به‌سادگی مشخص شده که به هدفش رسیده است یا نه.

هم‌چنین کسی که می‌گوید من در این هفته می‌خواهم برای حداقل ده شرکت رزومه ارسال کنم، کاملاً مشخص است که چه می‌خواهد و در پایان هفته هم به‌سادگی می‌فهمد که به هدفی که برای خودش انتخاب کرده بود، رسیده است یا نه.

همهٔ ما با اهمیت هدف‌های عینی آشنا هستیم. هم‌چنین معمولاً در دوره‌های آموزش هدف گذاری می‌شنویم که می‌گویند هدف‌ها حتماً باید عینی باشند. مدل هدف گذاری اسمارت هم که یکی از مشهورترین مدل‌های هدف‌گذاری است، بر پایهٔ این اصل بنا شده که «هدف، باید حتماً عینی باشد.»

هدف انتزاعی (Abstract Goal) چیست؟

هدف‌های انتزاعی یا Abstract Goals اهدافی هستند که جنبهٔ مفهومی دارند: معمولاً کلی‌اند. تفسیر انسان‌های مختلف از آن‌ها متفاوت است. به‌سادگی مشخص نمی‌شود به آن‌ها رسیده‌ایم یا نه و حتی شاید هرگز نشود گفت که به آن‌ها دست یافته‌ایم. معمولاً برای هدف‌های انتزاعی نمی‌شود افق زمانی مشخص تعریف کرد. به این هدف‌ها – که همهٔ آن‌ها انتزاعی هستند – نگاه کنید:

• بهبود کیفیت زندگی
• خوشبخت شدن
• افزایش دانش
• تقویت اعتماد به نفس
• افزایش عزت نفس
• خدمت به جامعه (شما هم در دوران مدرسه از این حرف‌ها می‌زدید؟)
• زندگی سالم
• موفقیت در مسیر شغلی

«عینی بودن» و «انتزاعی بودن» نسبی است

تا این‌جای درس، با هدف ساده شدن بحث، چند هدف را فهرست کردیم و گفتیم تعدادی از آن‌ها عینی و ملموس و تعدادی دیگر انتزاعی و کلی هستند. اما واقعیت این است که نمی‌توان در این باره قضاوت مستقل انجام داد. انتزاعی بودن یا ملموس بودن اهداف را باید نسبت به هم سنجید. به این مثال توجه کنید:

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری هدف گذاری به شما پیشنهاد می‌کند: