خرده فروشی چیست؟ آیا تعریف خرده فروشی و ریتیل تغییر کرده است؟

خرده فروشی (به انگلیسی: Retailing) مفهوم جدیدی نیست و هزاران سال با انسان همراه بوده است. می‌توان گفت از زمانی که انسان نخستین بازارها را تشکیل داد، خرده فروشی هم شکل گرفت و به تدریج گسترش یافت.

ریشهٔ لغت retailer به یک واژهٔ کهن فرانسوی (taillier) باز می‌گردد که به معنای «برش» و «بریدن» بوده و برای کسانی به کار می‌رفته که طاقه‌های پارچه و قطعات بزرگ پارچه را می‌بریدند و در ابعاد کوچک‌تر به مشتریان می‌فروختند. لغت taylor به معنای خیاط هم به همین بریدن و تکه‌تکه کردن اشاره دارد. معنای عمومی‌تر  taillier هم خُرد کردن و تقسیم کردن هر چیز به قطعات کوچک‌تر است (+/+).

اما تعریف خرده فروشی در ادبیات مدیریت و تجارت گسترده‌تر از معنای قدیمی این واژه است (+/+):

چند مثال از خرده فروشی

با توجه به تعریف خرده فروشی که کمی بالاتر ارائه شد، می‌توان گفت بخش قابل‌توجهی از اقتصاد جهان در اختیار صنعت خرده فروشی یا همان ریتیل است. صرفاً به عنوان چند نمونهٔ خرده فروشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

فروشگاه‌های پوشاک و کیف و کفش؛ مستقل از این‌که محصولات کارگاه و کارخانهٔ خود را بفروشند یا محصولات دیگران را خریداری و عرضه کنند.

کتابفروشی‌ها و دکه‌های فروش روزنامه و نوشیدنی و تنقلات

فروشگاه‌های عرضهٔ لوازم خانگی و مبلمان خانگی یا اداری

دستگاه‌هایی اتوماتیک فروش چای و قهوه (Vending Machines)

پمپ بنزین‌ها (در ایران:‌ جایگاه‌های اختصاصی)

فروشندگان بلیط تئاتر و سینما (فروش گیشه‌ای یا فروش آنلاین با سایت و اپلیکیشن)

نمایندگی‌های فروش خودرو

بقالی‌ها و سوپرمارکت‌ها

داروخانه‌ها و فروشگاه‌های عرضهٔ محصولات آرایشی و بهداشتی

خرده فروشی الکترونیکی یا E-tailing

طی دو دههٔ اخیر با گسترش فناوری اطلاعات و شکل‌گیری زیرساخت‌های متنوع برای تجارت الکترونیکی، شکل جدیدی از خرده فروشی به وجود آمده که آن را خرده فروشی الکترونیکی یا E-tailing می‌نامند (مختصر شدهٔ Electronic Retailing).

شرکت آمازون که در سلسله درس‌های داستان کسب و کار به آن پرداخته‌ایم، یکی از بزرگ‌ترین خرده فروشان الکترونیکی جهان است.

فروش این شرکت در میانهٔ سال ۲۰۲۱ برای نخستین بار در تاریخ، از فروش والمارت (به عنوان بزرگترین خرده فروشی فیزیکی جهان) پیشی گرفت. به این صورت که در شرایطی که آمازون از نیمهٔ ۲۰۲۰ تا نیمهٔ ۲۰۲۱ حدوداً ۶۱۰ میلیارد دلار فروش داشت، والمارت فروش خود را حدود ۵۶۶ میلیارد دلار اعلام کرد (+).

البته فروش آمازون به شکل شفاف و دقیق مشخص نیست. چون این شرکت یک Marketplace است و فضایی برای فروش محصولات دیگران فراهم کرده و خود در گزارشش صرفاً درآمد حاصل از تراکنش‌ها را ارائه می‌کند. اما فاصلهٔ فروش برآورد شدهٔ آمازون با فروش والمارت در حدی است که حتی به فرض وجود خطا، هم‌چنان با قطعیت می‌توان گفت که سال ۲۰۲۱ سال عبور خرده فروشی الکترونیکی از خرده فروشی فیزیکی بوده است.

در برخی کشورها که کانال‌های ارتباطی‌شان با جهان محدود و کنترل‌شده است، خرده فروشان محلی بزرگی هم به وجود آمده‌اند. دیجی کالا در ایران و علی بابا در چین نمونهٔ این نوع خرده فروشان هستند. فروش علی‌بابا در حدی است که آن را از نظر مقیاس در کنار شرکت‌هایی مانند آمازون قرار می‌دهد.

اگر چه رشد جدی بازار E-tailing در ده یا پانزده سال اخیر بوده است، اما بررسی کتاب‌ها و مقالات نشان می‌دهد که از حدود دو دهه قبل، تحلیل‌گران به نتیجه رسیده بودند که خرده فروشی الکترونیکی قرار است سهم بزرگی از اقتصاد را در اختیار بگیرد.

ما در معرفی و مرور کتاب عصر خرده فروشی الکترونیکی نکته را بیشتر شرح داده‌ایم.

آیا تعریف خرده فروشی تغییر کرده است؟

اصلِ ماهیتِ خرده فروشی، یعنی فروش به مصرف‌کنندهٔ نهایی، در تمام این سال‌ها تغییر نکرده و ثابت مانده است. اما اتفاق‌های دیگری در دنیا افتاده که باعث شده قلمرو فعالیت‌های خرده فروشی گسترده‌تر شود.

حداقل سه تغییر جدی طی سال‌های اخیر به وجود آمده که بر روی صنعت خرده فروشی تأثیر گذاشته است:

خرده فروش‌های بزرگ جهان

با وجودی که «بازار» به معنای سنتی آن مفهومی شرقی است و حتی لغت Bazaar هم از واژه‌های این منطقه وارد زبان انگلیسی شده است (+)، خرده فروشی مدرن به شکلی که امروز می‌شناسیم، بیشتر در آمریکا رشد کرده و این کشور در توسعهٔ آن پیشتاز بوده است.

ویژگی خرده‌فروشانی مانند والمارت و آمازون، صرفاً بزرگی و حجم بالای فروش نیست. این شرکت‌ها در طراحی و پیاده‌سازی بسیاری از قواعد، فرایندها و تکنیک‌ها پیشتاز بوده‌اند و خرده‌فروشان در اروپا و دیگر نقاط جهان از آن‌ها الگوبرداری کرده‌اند و می‌کنند.

بعد از والمارت، از میان خرده فروش‌های آمریکایی می‌توان به برندهای زیر اشاره کرد که در سطح جهانی هم نسبتاً شناخته شده‌اند و از جمله ارزشمندترین برندهای خرده فروشی جهان هستند:

• کاستکو (Costco)
• هوم دیپات (Home Depot)
• تارگت (Target)
• گپ (Gap)
• مارکس اند اسپنسر (Marks & Spencer)
• مناردز (Menards)

در میان خرده فروش‌های اروپایی هم می‌توان از این برندها نام برد:

• آلدی (Aldi) از آلمان
• تسکو (Tesco) از انگلیسی
• کارفور (Carrefour) از فرانسه
• ال وی ام اچ (LVMH) از فرانسه و مالک برندهایی مانند لویی ویتون (Louiss Vouitton) و کریستین دیور (Christian Dior) و بولگاری (Bvlgari)
• ایندیتکس (Inditex) از اسپانیا و مالک برندهایی مثل زارا (Zara) و ماسیمو دوتی (Massimo Dutti) و برشکا (Bershka)
• آیکیا (IKEA) از سوئد

خرده فروشی در ایران

در کشور ما هم خرده فروشی طی سال‌های اخیر رشد فراوانی را تجربه کرده است.

جدا از فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانند رفاه، شهروند، اتکا، هایپراستار، هایپر می و افق کوروش، بسیاری از برندهای دیگر هم در این حوزه فعالیت ارزشمندی داشته‌اند.

برخی از تولیدکنندگان و واردکنندگان هم خرده فروشی را به شکل مستقل تجربه کرده‌اند که در میان آن‌ها می‌توان به برندهایی مانند عطر سفیر، چرم درسا، شیرین عسل و هاکوپیان اشاره کرد.

البته در میان کسب و کارهای آنلاین هم در کنار دیجی کالا نباید برندهای خرده فروش دیگر مانند تخفیفان، داروکده، شهر کتاب آنلاین، فیدبو،‌ طاقچه و انبوهی کسب و کار دیگر را فراموش کنیم.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدیریت بازاریابی به شما پیشنهاد می‌کند:

سری مطالب حوزه مدیریت بازاریابی