تعریف بنگاه اقتصادی چیست و چرا از واژه‌ی بنگاه استفاده می‌شود؟

اگر برای مطالعه مقاله‌های اقتصاد و کارآفرینی وقت گذاشته باشید، یا خبرهای اقتصادی را پیگیری کنید، احتمالاً بارها اصطلاح بنگاه اقتصادی را شنیده‌اید.

حتی شاید این تعبیر را در فضاهای مختلف به کار هم برده باشید.

اما آیا تا کنون به این نکته توجه کرده‌اید که منظور از بنگاه اقتصادی (به انگلیسی: Economic Firm) چیست و چرا از این اصطلاح استفاده می‌شود؟

تعریف بنگاه اقتصادی و ریشه کلمه بنگاه

اصطلاح بنگاه در فارسی و معادل انگلیسی آن یعنی Firm، واژه‌هایی قدیمی هستند.

این واژه حتی در اشعار فردوسی هم به معنای محل سکونت و اقامت و استقرار به کار رفته است. ظاهراً واژه‌ی Firm از زبان آلمانی وارد انگلیسی شده است و هنوز هم Firma از جمله واژه‌هایی است که در آلمانی به معنای بنگاه اقتصادی و شرکت و کسب و کار و معادل Firm به کار می‌روند.

اما مستقل از تاریخچه‌ی واژه‌ی بنگاه، آن‌چه ما امروز در زبان‌های مختلف تحت عنوان Firm یا بنگاه [اقتصادی] به کار می‌بریم، کاربرد نسبتاً جدیدی است که اقتصاددان‌ها آن‌ را رواج داده‌اند.

با مراجعه به کتابهای اقتصادی می‌توانید تعریف‌های مختلفی از بنگاه اقتصادی پیدا کنید (کتاب نظریه رشد بنگاه نوشته‌ی ادیت پنروز یک کتاب کلاسیک متعلق به نیم قرن قبل است که هنوز هم مرجع خوبی برای تعریف مفهوم بنگاه است).

اما برای ما تعریف ساده‌ی زیر مفید و کافی است:

منظور از منابع در تعریف بالا، Resource به همان معنای گسترده‌ی آن است.

منابع مالی، منابع انسانی، ابزارهای تولید، دانش فنی و هر چه در خدمت تولید کالا و خدمت قابل استفاده باشد، در فهرست منابع قرار می‌گیرد.

[ درس مرتبط: منابع و مدیریت منابع ]

چند نکته در تعریف بنگاه

همان‌طور که در تعریف مشخص شده، بنگاه باید با هدف کسب سود و فروش خدمات تأسیس شده باشد.

بنابراین یک وزارتخانه یا یک سازمان مردم نهاد یا انجمن فرهنگی که محور اصلی آن کسب درآمد اقتصادی نیست، بنگاه محسوب نمی‌شود.

نکته‌ی دیگر این‌که لازم نیست بنگاه شخصیت حقوقی یا صنفی داشته باشد. اگر چند نفر با هم یک فروشگاه کوچک فروش لباس داشته باشند و هیچ‌نوع شخصیت حقوقی متناسب با این فعالیت هم ایجاد نشده باشد، هم‌چنان از نظر اقتصاددان‌ها ما با یک بنگاه اقتصادی مواجه هستیم.

چرا اقتصاددان‌ها اصطلاح بنگاه را دوست دارند؟

اقتصاددان‌ها علاقه دارند از واژه‌ی بنگاه استفاده کنند و این واژه را به صورت گسترده در نوشته‌ها و گفته‌های آن‌ها، می‌خوانید و می‌بینید.

چون اقتصاددان‌ها با این واژه می‌توانند بخش مهمی از اقتصاد را نام‌گذاری کنند و زیر یک سقف قرار دهند.

در اقتصاد، بنگاه در مقابل خانوار (Family) قرار می‌گیرد (اصطلاح Firms and Families هم تعبیر رایجی در اقتصاد است). خانوارها منابع خود (از جمله اعضای خانواده) را در اختیار بنگاه‌ها قرار می‌دهند و بنگاه‌ها به کمک این منابع، محصول عرضه می‌کنند.

طبیعتاً همان خانوارها، محصول بنگاه‌ها را می‌خرند و برای خرید محصول به بنگاه‌ها پول می‌دهند و بنگاه‌ها هم با آن پول، هزینه‌ی منابعی که از خانوارها دریافت کرده‌اند (از جمله حقوق افراد خانواده) را پرداخت می‌کنند و به این شکل، چرخ اقتصاد می‌چرخد.

اگر بخواهیم این توضیح را در قالب یک نمودار ترسیم کنیم، به تصویر زیر می‌رسیم که به آن مدل دو بخشی اقتصاد گفته می‌شود:

نظریه بنگاه اقتصادی (Economic Firm Theory)

اصطلاح نظریه بنگاه اقتصادی احتمالاً به کار ما – به عنوان دانشجویان کارآفرینی و مدیریت کسب و کار – نخواهد آمد.

اما خوب است بدانیم که یکی از زیرمجموعه‌های اقتصاد خرد، نظریه بنگاه اقتصادی است.

در نظریه بنگاه اقتصادی، اقتصاددان‌ها بسته به مکتب و دیدگاه اقتصادی خود می‌کوشند به پرسش‌هایی شبیه موارد زیر پاسخ دهند:

• چرا بنگاه های اقتصادی به وجود می‌آیند؟ مگر نمیشد مردم همه در بازارها به شکل انفرادی معامله و فعالیت کنند؟
• آیا بنگاه های اقتصادی همیشه مفید هستند؟ آیا باعث نمی‌شوند منابع اقتصادی مستهلک شوند؟
• آیا هر چه یک بنگاه بزرگ‌تر شود بهتر است؟ یا ممکن است هزینه‌ها و دردسرهای داخلی آن، باعث کاهش دستاوردهای اقتصادی‌اش شود؟
• ساختار داخلی بنگاه‌ها چگونه است؟
• مرز بنگاه‌ها را چگونه تعریف کنیم؟ آن‌ها را چگونه طبقه بندی کنیم؟
• هدف بنگاه‌ها چیست؟ تلاش برای بقا و تلاش برای سودآوری در بنگاه‌ها چه جایگاهی دارد؟
• دولت می‌تواند چه تأثیراتی (مثبت یا منفی) در عملکرد بنگاه‌ها داشته باشد؟

تعریف بنگاه های اقتصادی دارای رشد سریع چیست؟

همانطور که می‌توانید حدس بزنید، رشد سریع یک مفهوم کاملاً قراردادی است.

بنابراین نمی‌شود انتظار داشت که همه‌ی سازمان‌ها یا همه‌ی متخصصین، تصویر ذهنی یکسان یا مشابهی از این واژه داشته باشند.

در اینجا تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) را از بنگاه های اقتصادی دارای رشد سریع یا High Growths Firms یا High Growth Enterprises با هم مرور می‌کنیم:

البته برای استفاده از این تعریف، مناسب است پرسش و پاسخ‌های زیر را نیز مد نظر قرار دهید:

 آیا این درست است که شاخص رشد را مستقل از صنعت در نظر بگیریم؟ چون صنعت‌ها تفاوت‌های بنیادین با یکدیگر دارند.

 آیا این تعریف کامل است و اما و اگرهای دیگری ندارد؟

 آیا این تعریف همه جا قابل استفاده و قابل استناد است؟

با این حال، چارچوب این تعریف بسیار ارزشمند است و حتی در صورتی که بخواهیم تعریف دیگری انجام دهیم و بر اساس آن تحقیقات یا گزارش‌های خود را تنظیم کنیم، می‌توانیم این تعریف را به عنوان الگوی کلی مورد توجه قرار دهیم.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری کارآفرینی و ایجاد کسب و کار جدید به شما پیشنهاد می‌کند: