نکاتی درباره یادگیری زبان دوم (SLA)

آیا این‌که زبان مادری شما چیست، روی شیوه و سرعت یادگیری زبان انگلیسی یا مثلاً فرانسه و آلمانی تأثیر دارد؟

آیا برای یادگیری زبان، بهتر است گرامر و قواعد دستوری آن را به شکل صریح و مستقل یاد بگیریم؟ یا با خواندن و نوشتن و حرف زدن، به تدریج ساختارهای گرامری در ذهن ما تثبیت می‌شوند؟

این‌که از روی کتاب و با گوش دادن به پادکست های انگلیسی این زبان را یاد بگیریم، با این‌که در خیابان‌های لندن و نیویورک قدم بزنیم و حرف زدن مردم را بشنویم، از منظر یادگیری چه تفاوتی دارد؟ اصلاً آیا تفاوتی بین این دو شیوه‌‌ی یادگیری وجود دارد؟

چگونه می‌توانیم با استفاده از امکاناتی که در اختیار داریم – هر چقدر کم و محدود – به عمیق‌ترین شکل ممکن زبان دوم را فرا بگیریم؟

منظور از شکل عمیق، الزاماً تعداد کلمات بیشتر یا جمله بندی درست‌تر نیست. بلکه چیزی است که شاید بتوان آن را روح زبان نامید.

همان چیزی که در زبان مادری خود، آن را عمیقاً تجربه می‌کنیم و باور داریم که دیگران، هر چقدر هم زبان ما را بیاموزند، چیزی در جایی کم دارند؛ چیزی که شاید نتوانیم آن را به درستی، شرح داده و توصیف کنیم.

آیا این‌ها را باید از معلم زبان خود بپرسیم؟

آیا این سوال‌ها، زیرمجموعه‌ای از علم آموزش و هنر تدریس هستند؟ یا علم دیگری وجود دارد که در جستجوی پاسخ این پرسش‌ها باشد؟

علمِ فراگیری زبان دوم جایی در میانه‌ی زبان شناسی، روانشناسی شناختی و علم آموزش قرار می‌گیرد.

چرا به جای یادگیری زبان دوم، معمولاً از اصطلاح فراگیری زبان دوم استفاده می‌شود؟

در زبان انگلیسی، هر دو دو لغت Learning و Acquisition برای یادگیری زبان به کار می‌روند.

اما Acquisition کمی عمیق‌تر است و به این اشاره دارد که زبان، بخشی از وجود ما شده است.

به همین علت، اگر اصرار داشته باشید دقت علمی را در صحبت‌های خود به کار بگیرید، منطقی است بین این دو مورد تفاوت قائل شوید.

 زبان شناس‌ها ترجیح می‌دهند به جای یادگیری زبان دوم از اصطلاح فراگیری زبان دوم استفاده کنند؛ چون فراگرفتن در دل خود، پیام درونی شدن را نیز دارد. 

نخستین کسانی که روی بحث SLA کار کردند (مثلاً Pit Corder در دهه‌ی ۶۰ میلادی) اصرار داشتند با تفکیک Input و Intake، به این تمایز توجه داشته باشند:

• هر آن‌چه ما در محیط می‌شنویم و می‌بینیم و می‌خوانیم، Input (ورودی) است.
• اما آنچه در درون ما هضم و جذب می‌شود و در ساختار ذهن‌مان نهادینه می‌شود، Intake است.

فراگیری زبان دوم با فراگیری یک زبان خارجی چه تفاوتی دارد؟

این هم از اصطلاحاتی است که ما به سادگی به جای یکدیگر به کار می‌بریم. اما احتمالاً یک متخصص SLA با شنیدن آن دلگیر خواهد شد.

در SLA، یک روش استاندارد برای ارجاع به زبان‌ها وجود دارد.

متخصصان فراگیری زبان دوم زبان‌ها را به صورت L1 و L2 و L3 و مانند این‌ها نام‌گذاری می‌کنند.

منظور از L1 همان زبان مادری است؛ نخستین زبانی که همه‌ی ما می‌آموزیم.

L2 دومین زبانی است که می‌آموزیم و به همین ترتیب L3 زبان سوم خواهد بود.

با توجه به این‌که مکانیزمهای یادگیری L1 و L2 الزاماً یکسان نیست و نیز نمی‌توان به سادگی ادعا کرد که L3 هم درست مانند L2 آموخته می‌شود، متخصصان SLA ترجیح می‌دهند به جای یادگیری زبان خارجی از اصطلاح یادگیری / فراگیری زبان دوم استفاده کنند. تا دقیقاً مشخص باشند که راجع به چندمین زبان صحبت می‌کنند.

آیا متخصصان فراگیری زبان دوم تجربه‌ی معلمان زبان را گردآوری و تدوین می‌کنند؟

متخصصان SLA تأکید دارند که آموزش زبان و یادگیری زبان دو مقوله‌ی متفاوت هستند.

علوم آموزشی، فرد آموزش‌دهنده را محور توجه خود قرار می‌دهند و علم یادگیری، حول فردِ یادگیرنده شکل می‌گیرد.

البته بی‌تردید این دو را نمی‌توان به صورت مطلق از یکدیگر جدا کرد. اما در بحث یادگیری زبان دوم، سوال کلیدی این است که یک زبان تازه چگونه در ذهن ما و شما تثبیت می‌شود؛ نه این‌که چگونه به ما زبان را یاد می‌دهند.

این را هم می‌توانید حدس بزنید که وقتی به شیوه‌ی یادگیری توجه می‌کنیم، یکی از نخستین مشتریان و استفاده‌کنندگان دستاورد این علم، معلم‌ها و سیستم‌های آموزش زبان هستند. چون می‌خواهند با تکیه بر دستاوردهای این علم، اثربخشی آموزش خود را افزایش دهند.

SLA پاسخ چه سوال‌هایی را جستجو می‌کند؟

اجازه بدهید برخی از این سوال‌ها را با هم مرور کنیم:

ده‌ها سوال دیگر را نیز می‌توانیم به فهرست بالا بیفزاییم.

اما باید به خاطر داشته باشیم که این علم نسبتاً جوان است و به تازگی نیم قرن از شکل گرفتنش گذشته است.

بنابراین، ضمن این‌که پاسخ بسیاری از سوالات خود را می‌توانیم در تحقیقات و مطالعات دانشمندان یادگیری زبان دوم بیابیم، باید انتظار داشته باشیم که هنوز برای پرسش‌های بسیار بیشتری، پاسخ قطعی و دقیق نداشته باشند.

در آینده برخی از دستاوردها و توصیه‌ها و یافته‌های SLA را در کنار شما مرور خواهیم کرد.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری آموزش زبان انگلیسی به شما پیشنهاد می‌کند: