Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Menu
دوره آموزشی هدف گذاری (کلیک کنید)


اتیمولوژی چیست؟ | اهمیت آشنایی با ریشه کلمات برای یادگیری زبان انگلیسی


اتیمولوژی چیست

حتماً شما هم گاهی درگیر ریشه‌های کلمات می‌شوید. ریشه شناسی کلمات حتی در زبان مادری هم که همواره با آن حرف می‌زنیم، می‌تواند جذاب و آموزنده باشد. مثلاً شاید بسیاری از فارسی‌زبان‌ها دقت نکنند که چمدان تغییریافتهٔ جامه‌دان است یا این که «دُش» پیشوندی است که معنای نفی و ضدیت می‌دهد: دُش‌نام یعنی بدنام کردن یا نام بد روی کسی گذاشتن و دُش‌من یعنی ضد من و مخالف من و دُش‌وار (در گذشته: دشخوار) چیزی است که راحت از عهده‌اش برنمی‌آییم.

به شکل مشابه، احتمالاً وقتی واژهٔ لبخند را به کار می‌بریم، کمتر پیش می‌آید که به ترکیبی بودن این واژه توجه کنیم: لب‌خند (خنده‌ای که بر لب می‌نشیند). قاعدتاً اگر حواس‌مان به این ترکیب باشد، نیش‌خند هم برایمان واژهٔ آشناتری خواهد بود و حتی ممکن است به سادگی واژه‌ای مثل چشم‌خند را هم بسازیم یا اگر جایی دیدیم، معنایش را تشخیص دهیم.

اتیمولوژی چیست

واضح است که این مثال‌ها نمونه‌هایی پیش‌پا‌افتاده از ریشه کلمات فارسی هستند و عده‌ای عمر خود را صرف واژه شناسی و بررسی تخصصی ریشه کلمات می‌کنند تا بدانند هر کلمه از کجا آمده و سیر تحول آن چگونه بوده است.

در این درس ابتدا چند جمله دربارهٔ معنای اتیمولوژی یا ریشه شناسی می‌گوییم و بعد از این که دیدیم اتیمولوژی چیست، به سراغ این موضوع مهم می‌رویم که اتیمولوژی چگونه می‌توان به یادگیری زبان انگلیسی کمک کند. امیدواریم پس از مطالعهٔ این درس قانع شده باشید که دانستن ریشه لغات چیزی فراتر از یک کنجکاوی علمی یا تفریح ساده است و می‌تواند نقش مهمی در گسترش دایره لغات و نیز افزایش تسلط کلامی ما ایفا کند.

اتیمولوژی چیست؟

اتیمولوژی (Etymology) یا ریشه شناسی یکی از زیرمجموعه‌های علم زبان‌شناسی است که به بررسی گذشته و ریشهٔ کلمات می‌پردازد. این کلمه از ریشهٔ یونانی étumon ساخته شده که برای اشاره به «معنا و مفهوم واقعی یک چیز» به کار می‌رفته است. دیکشنری وبستر، اتیمولوژی را بررسی تاریخچه شکل‌گیری و تحول یک کلمه (یا سایر المان‌های زبان) از نخستین نمونهٔ ثبت‌شده تا رسیدن به کاربرد امروزی می‌داند. این بررسی می‌تواند مواردی مانند مطالعهٔ انتقال واژه‌ها از یک زبان به زبان دیگر و نیز تحلیل اجزای کلمه و هم‌خانواده‌های آن را شامل شود.

اتیمولوژی زیرشاخه‌های متعددی دارد و بحث‌های تخصصی فراوانی را شامل می‌شود که بسیاری از آن‌ها صرفاً برای متخصصین و زبان‌شناسان جذاب است. اما برخی نکات و یافته‌های ابتدایی آن می‌تواند برای زبان‌آموزان نیز مفید باشد. در ادامه به برخی از کمک‌های ریشه‌شناسی به یادگیری زبان اشاره می‌کنیم. مثال‌های درس از زبان انگلیسی انتخاب شده، اما همین نکات در مورد یادگیری هر زبان دیگری هم مصداق دارند.

ریشه شناسی به‌خاطرسپردن معنای کلمات را آسان می‌کند

فرض کنیم زمانی که به واژهٔ کرونومتر (Chronometer) برخورد می‌کنید، صرفاً به این که «کرونومتر یعنی زمان‌سنج» اکتفا نکنید. بلکه کمی تحقیق‌ کنید و ببینید کرون از کلمهٔ یونانی کرونوس (khrónos) به معنای زمان گرفته شده است.

دفعهٔ بعد که به واژهٔ تازه‌ای مانند سینکرون (Synchronous) برخورد کنید، معنای «هم‌زمان» راحت‌تر در خاطرتان خواهد ماند.

ضمن این که اگر کسی دربارهٔ بیماری کرونیک (Chronic) صحبت کرد، شاید نتوانید معنای این واژه را در نخستین مواجهه حدس بزنید، اما به محض مراجعه به واژه‌نامه و دیدن معادل «مزمن» برای همیشه یادتان خواهد مانند که کرون در کرونیک دقیقاً همان کرون در سینکرون و کرونومتر است.

این را هم اضافه کنیم که اگر در خود فارسی هم از کنار مزمن به سادگی نگذرید و توجه کنید که مزمن هم از ریشهٔ زمان است، محال است دیکتهٔ این واژه را اشتباه (مثلاً مضمن) بنویسید.

دسترسی کامل به این مطلب برای اعضای ویژهٔ متمم امکان‌پذیر است.

ریشه‌شناسی کمک می‌کند معنای واژه‌ها را راحت‌تر حدس بزنید

هیچ‌کس هنگام خواندن یک متن انگلیسی، معنای تمام واژه‌ها را نمی‌داند. حتی اگر در کشوری انگلیسی‌زبان متولد شده و اصطلاحاً Native باشد. چنان‌که اگر زبان مادری شما فارسی هم باشد، لزوماً معنای تمام واژگان یک متن را متوجه نمی‌شوید.

بنابراین بخشی از فرایند خواندن، حدس زدن است. ما در مطالعات روزمره – جز زمان‌هایی که مشخصاً مشغول زبان‌آموزی هستیم – لزوماً معنای تک‌تک واژه‌ها را جستجو نمی‌کنیم. در اکثر موارد، معنی کلمه را حدس می‌زنیم و از روی جمله عبور می‌کنیم. این قاعده دو استثناء دارد:

  • تعداد کلماتی که نمی‌دانیم آن‌قدر زیاد باشد که اساساً نفهمیم بحث در مورد چیست.
  • کلمه‌ای که نمی‌دانیم، محور اصلی جمله باشد.

حالا که حدس زدن بخشی از فرایند خواندن است، مهم است که بکوشیم کیفیت حدس زدن‌مان را بهتر کنیم. ریشه‌شناسی در این زمینه یکی از بهترین ابزارهاست.

گاهی این کار نسبتاً ساده است. مثلاً وقتی پیشوند یا پسوندهای خاصی در کلمه به کار می‌روند:

مثلاً اگر حواس‌مان باشد که im معنای واژه‌ها را منفی می‌کند، بسیار ساده است حدس بزنیم واژهٔ impossible همان possbile (ممکن) است که با im برعکس شده و واژهٔ ناممکن را ساخته است. حدس زدن معنای واژه‌هایی مثل impolite (بی‌ادب)‌ یا Immoral (غیراخلاقی) هم سخت نیست.

البته چنین واژه‌هایی ساده هستند و اکثر زبان‌آموزان خیلی زود در متن‌ها به‌ آن‌ها برخورد می‌کنند. اما مثلاً‌ واژه‌ای مثل immature (نابالغ) در عین کمی ناآشناتر است، نباید شما را وادار کند که به سراغ دیکشنری بروید (به فرض این که mature را می‌شناسید).

اگر یادمان باشد که tele به معنای دور است و تلسکوپ به این علت تلسکوپ نامیده شده که دور را می‌بیند، تلفن هم برایمان معنای شفاف‌تری پیدا خواهد کرد (انتقال صدا به راه دور).

به همین سبک واژه‌هایی مثل تلگرام، تله‌کنفرانس و تله‌پاتی هم از همین پیشوند استفاده کرده‌اند.

هم‌چنین واژه‌ای فلسفی مثل teleology نباید شما را بترساند (و ضمناً نباید آن را با theology اشتباه بگیرید). بحث‌های تلئولوژی به جستجوی هدف یا علت غائی می‌پردازند (مثلاً: چه چیزی را می‌توان به عنوان هدف دوردست یا علت دوردست شکل‌گیری عالم در نظر گرفت؟).

فرض کنیم کسی می‌گوید می‌خواهم کرونولوژی (Chron) رویدادهای مربوط به انقلاب سال ۵۷ یا کرونولوژی جنبش‌های اجتماعی ایران را بیان کنم (البته بهتر است که او از اصطلاح گاه‌شماری استفاده کند) و فرض کنیم شما قبلاً هرگز این اصطلاح را نشنیده‌اید.

اگر توضیحات مربوط به Chron را – که کمی بالاتر در این درس گفتیم – به خاطر داشته باشید، حتی بدون هرگونه پیش‌زمینهٔ قبلی، می‌توانید حدس بزنید که موضوع بحث حدوداً دربارهٔ زمان رویدادها یا ترتیب زمانی آن‌ها است (به هر حال هر چه هست، به زمان مربوط است).

وقت گذاشتن برای اتیمولوژی یادگیری زبان را جذاب‌تر می‌کند

دسترسی کامل به این مطلب برای اعضای ویژهٔ متمم امکان‌پذیر است.

اطلاعات مربوط به اتیمولوژی کلمات را از کجا کسب کنیم؟

برای نزدیک شدن به دنیای اتیمولوژی و ریشه شناسی کلمات سه راه وجود دارد. راه اول این است که برای مطالعهٔ چند کتاب تخصصی دربارهٔ اتیمولوژی وقت بگذارید و به صورت عمیق با این رشته آشنا شوید.

کتاب‌های متعددی وجود دارند که می‌توانند گام نخست در یادگیری تخصصی اتیمولوژی باشند. کتاب آناتولی لیبرمن که انتشارات دانشگاه آکسفورد آن را منتشر کرده یکی از این کتاب‌هاست. ویژگی کتاب لیبرمن این است که ضمن حساسیت بسیار جدی به جنبه‌های علمی و آکادمیک واژه شناسی، کوشیده است متنی چنان روان ارائه کند که برای مخاطب عام قابل‌فهم باشد:

Word Origins and How We Know Them (Anatoly Liberman)

اما فرض ما این است که بیشتر دوستان متممی تصمیم ندارند به دانشمند واژه‌شناس و متخصص اتیمولوژی تبدیل شوند. بلکه صرفاً می‌خواهند تسلط بیشتری بر کلمات انگلیسی داشته باشند. با این فرض، می‌توانید یک یا دو کتاب دیکشنری با محوریت اتیمولوژی بخرید یا نسخهٔ آنلاین آن‌ها را پیدا کنید و کنار دست‌تان بگذارید.

ظاهر این نوع کتاب‌ها شبیه دیکشنری است. با این تفاوت که تعداد کلمات (مدخل‌ها)‌ آن‌ها بسیار کمتر است. معمولاً چندصد یا چندهزار کلمه را انتخاب می‌کنند و دربارهٔ‌ ریشه و داستان هر کلمه توضیح می‌دهند. کتاب‌های فراوانی از این دست وجود دارند که دو کتاب زیر نمونه‌هایی از آن‌ها هستند:

Dictionary of Word Origins

Word Origins: The Hidden Histories of English Words A-Z

روش سومی هم وجود دارد که کمی ساده‌تر و سبک‌تر است اما برای کسی که ریشه شناسی دغدغهٔ اصلی‌اش نیست، می‌تواند کافی باشد. آن هم استفاده از سرویس‌های آنلاین است:

از گوگل بپرسید

جستجوی ابتدایی گوگل برای بسیاری از کلمات متعارف می‌تواند کافی باشد. مثلاً اگر می‌خواهید با ریشه کلمه Ancient آشنا شوید کافی است etymology of ancient را جستجو کنید:

ریشه شناسی

روش دیگر هم می‌تواند این باشد که به یکی از دیکشنری‌های آنلاین که بخش اتیمولوژی دارند مراجعه کنید. نسخهٔ آنلاین وبستر می‌تواند یک گزینهٔ خوب باشد:

ریشه لغات انگلیسی

سومین گزینه، آخرین گزینه و به گمان ما بهترین گزینه برای نیاز روزمرهٔ دوستان متممی می‌تواند دیکشنری Etymonline باشد. این دیکشنری توضیحات دقیق و کاملی برای کلمات مختلف ارائه می‌کند. لازم نیست همهٔ توضیحات را بخوانید. اما با یک نگاه سرسری هم می‌توانید نیاز خود را رفع کنید:

ریشه کلمات انگلیسی

      شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.  

     تعدادی از دوستان علاقه‌مند به این مطلب:    هیوا ، طاهره خباری ، سید بابک مطهری ، سهیلا همتی ، علی موسوی

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری آموزش زبان انگلیسی به شما پیشنهاد می‌کند:

سری مطالب حوزه آموزش زبان انگلیسی
 

برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)

متمم چیست و چه می‌کند؟ (+ دانلود فایل PDF معرفی متمم)
چه درس‌هایی در متمم ارائه می‌شوند؟
هزینه ثبت‌نام در متمم چقدر است؟
آیا در متمم فایل‌های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟

۱۲ نظر برای اتیمولوژی چیست؟ | اهمیت آشنایی با ریشه کلمات برای یادگیری زبان انگلیسی

    پرطرفدارترین دیدگاه به انتخاب متممی‌ها در این بحث

    نویسنده‌ی دیدگاه : هیوا

    دوست دارم چند مثال از ریشه کلمات رایج در زبان انگلیسی رو لیست کنم:
    - Auto از ریشه autos هست که در زبان یونانی یعنی Self یا same. کلمه automobile یعنی self-moving vehicle. کلمه autonomous یعنی self-governing و autopilot یعنی self-flight
    - Graph از ریشه graphein در یونانی یعنی to write و کلمه autograph یعنی self-written و calligraphy یعنی beauty writing (کلمه kallos هم در یونانی یعنی زیبا. در ورزش جدید و معروف calisthenics هم این کلمه آماده. به علاوه کلمه sthenos یونانی که ریشه strength هست)
    - Bio از ریشه bios در زبان یونانی یعنی life. کلمه biology یعنی study of life. کلمه biography یعنی written life story و Biofuel یعنی Renewable fuel from organic sources
    بهترین منبع هم همونطور که در متن درس گفته شد سایت etymonline هست که به همت Douglas Harper از اول هزاره دوم میلادی تا الان (2023)، ریشه 30 هزار کلمه انگلیسی رو در اختیارمون گذاشته.
    چند کلمه انگلیسی با ریشه فارسی:
    Pajamas پیژامه
    Paradise پردیس
    Bazaar بازار
    Typhoon طوفان
    Jasmine یاسمین
    Lemon لیمو، Caviar خاویار، Kebab کباب، Turquoise فیروزه، Mummy موم و مومیایی، Shawl شال، Checkmate شاه مات (شد)، Sumac صماغ، Balcony بالکن، Candy قند

     
    تمرین‌ها و نظرات ثبت شده روی این درس صرفاً برای اعضای متمم نمایش داده می‌شود.
    .