دفاعیه یک ریاضیدان | معیار شما برای انتخاب شغل چیست؟ | + محتوای تشویقی

می‌خواهید چه کاره شوید؟ این سوال تکراری سال‌های اول دبستان است؛ با پاسخ‌هایی که کم‌و‌بیش به اندازه‌ی خود پرسش تکراری‌اند.

دکتر، مهندس و معلم از جمله‌ پرتکرارترین پاسخ‌ها هستند. و البته خلبان و فضانورد و شغل‌هایی از این دست.

در ادامه هم معمولاً انگیزه‌ی انتخاب آن شغل مطرح می‌شود. پاسخ در این‌جا تقریباً‌ ثابت است: «می‌خواهم به جامعه‌ام خدمت کنم.»

کمتر پیش می‌آید که مثلاً کسی بگوید: «چون درآمد زیادی دارد» یا «چون از این شغل لذت می‌‌برم» و یا این‌که «چون دلم می‌خواهد. جامعه‌ام هم اصلاً برایم مهم نیست.»

این ادعای «خدمت به جامعه» سال‌های سال با ما می‌ماند و البته تقریباً همه‌ی مشاغل هم این فرصت را دارند که به نوعی خود را خدمتگزار مردم بدانند. حتی سیاستمداران هم که افراد بسیاری مانند سهراب سپهری «درخت» را به آن‌ها ترجیح می‌دهند، بدون استثناء معتقدند خدمتگزاران مردم بوده‌اند و تاریخ به خاطر ندارد سیاستمداری به «بی‌خاصیت بودن» و یا «خیانت‌کار بودن» خود اعتراف کرده باشد.

اما آیا واقعاً باید همه‌ی مشاغل حول محور «خدمت» تعریف شوند و افراد شاغل را به «خدمت‌کار» و «خیانت‌کار» تقسیم کنیم؟ آیا این نوع تقسیم‌بندی، انسان‌ها را وارد وادی ادعاهای پوچ و بی‌معنی نمی‌‌کند؟

فرض کنید یک نفر بگوید «من شغلی را انتخاب کردم که دوستش دارم. درآمد خوبی دارد و در چارچوب قانون کشور هم مجاز تلقی می‌شود.» آیا به چنین فردی حس بدی خواهید داشت؟‌

پاسخ یک ریاضیدان

جی اچ هاردی، ریاضیدان بزرگ قرن بیستم، به این سوال فکر کرده و در سال ۱۹۴۰ درباره‌اش یک کتاب نوشته است: کتابی با عنوان «A Mathematician’s Apology یا دفاعیه یک ریاضیدان.» (عنوان این کتاب به «عذرخواهی یک ریاضیدان» هم ترجمه شده است).

خواندن کتاب دفاعیه یک ریاضیدان معمولاً به دانشجویان ریاضی و کسانی که می‌خواهند این رشته را به شکل تخصصی و حرفه‌ای دنبال کنند توصیه می‌شود. چون هاردی این فرصت را به خوانندهٔ خود می‌دهد که وارد مغز او شود و دنیای ریاضی و زیبایی‌هایش را از دریچهٔ چشم یک ریاضیدان برجسته ببیند.

درست است که این کتاب برای دانشجویان ریاضی آموزنده و الهام‌بخش است. اما حتی اگر اهل ریاضی هم نباشید،‌ هم‌چنان نکات فراوانی در کتاب مطرح می‌شود که می‌تواند شما را به اندیشیدن وادار کند. از جمله همین موضوعی که در ابتدای این مطلب به آن اشاره کردیم: «مفید بودن چقدر برای یک شغل معنادار است؟‌»

هاردی – با وجود نقش مهمی که در ریاضیات ایفا کرده – معتقد است که شغل یک ریاضیدان، در شکل تخصصی و عمیق آن، تقریباً نقشی در خدمت به جامعه و پیشرفت بشر ندارد و در عین حال، می‌کوشد از این حرفه دفاع کند. محتوای کتاب به شکلی است که برخی مترجمان در زبان فارسی ترجیح داده‌اند آن را با توجه به معنای دورتر واژهٔ Apology به صورت «دفاعیات یک ریاضیدان» ترجمه کنند.

ایده‌ها و نکاتی که در این میان مطرح می‌شوند،‌ مستقل از این‌که با آن‌ها مخالف یا موافق باشید،‌ تلنگر بزرگی برای فکر کردن محسوب می‌شوند.

اگر هاردی را نمی‌شناسید و قبلاً‌ در موردش نشنیده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم قبل از مطالعه‌ی این درس، معرفی کوتاه هاردی را در سایت پاسخ‌نامه بخوانید:

جی اچ هاردی (معرفی و زندگینامه مختصر)

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مسیر شغلی به شما پیشنهاد می‌کند: