دایره لغات و دامنه واژگان فعال (در گفتگو و در نگارش)

به محض اینکه از #تسلط کلامی صحبت می‌کنیم، یکی از بحث‌هایی که به صورت جدی مورد توجه قرار می‌گیرد، بحث دامنه واژگان است:

اینکه  دامنه واژگان ما تا چه حد گسترده است و چقدر می‌توانیم از کلمات مختلف برای بیان دقیق و شفاف منظور خود استفاده کنیم؟ 

بسیاری از ما علاقه داریم که دامنه کلمات خود را گسترش دهیم و تنوع کلماتی که در حرف زدن و نوشتن به کار می‌بریم، افزایش یابد.

اما واضح است که دستیابی به چنین هدفی، صرفاً با مرور و حفظ کردن لغت‌نامه‌ها حاصل نمی‌شود.

اجازه بدهید قبل از هر چیز، یک تقسیم بندی ساده در مورد انواع کلمات را با هم مرور کنیم. در یک تقسیم بندی خیلی ساده و ابتدایی، هر یک از ما می‌تواند از نگاه خود کلیه کلمات را (مستقل از فارسی، انگلیسی یا هر زبان دیگر) به سه دسته تقسیم کنیم:

• کلمات ناشناخته برای من (Unknown Words)
• کلمات منفعل من (Passive Words)
• کلمات فعال من یا کلمات در حال استفاده‌ی من (Active Words / Words in use)

این کلمات ممکن است به زبان‌های دیگر تعلق داشته باشند: مانند スキル که به معنای مهارت است.

ممکن هم هست به زبان فارسی خودمان یا عربی تعلق داشته باشند اما آنها را نشناسیم:

احتمالاً کمتر کسی می‌داند که معنای واژه مزر چیست. با مراجعه به لغت‌نامه دهخدا متوجه می‌شویم که مزر به معنای شراب بوزه است و احتمالاً این هم کمکی به مسئله ما نمی‌کند. بعید است اگر به ما بگویند که این لغت در عربی به نبید ترجمه می‌شود، باز هم مشکلی از مشکلات ما حل شود.

ما به تدریج در گفتگو با دیگران، با کار کردن، با مطالعه و به شیوه های مختلف، کلمات جدیدی را فرا می‌گیریم. این کلمات از استخر کلمات ناشناخته، به استخر کلمات منفعل جابجا می‌شوند.

این کلمات در گوشه‌ای از ذهن ما می‌مانند و خاک می‌خورند. اما همیشه وقتی آنها را می‌خوانیم و می‌شنویم، معنای آنها را می‌فهمیم و درک می‌کنیم. به بیان دیگر،  ما هنوز آنقدر بر این کلمات مسلط نیستیم و سوار بر آنها نشده‌ایم تا بتوانیم با استفاده از آنها، به مقصد و هدفی که مد نظرمان است برسیم. 

دقت داشته باشید که فحش‌ها و کلمات رکیک، کلمات منفعل محسوب نمی‌شوند. بسیاری از آنها کلمات فعال کنترل شده هستند. کلماتی که ما در به خاطر آوردن آنها مشکلی نداریم. اما به خاطر شأن و مقام خودمان، ترجیح می‌دهیم که هرگز بر زبانمان جاری نشوند.

به تدریج و بعد از مواجهه مکرر با کلمات منفعل، آنها به بخشی از کلمات فعال یا کلمات در حال استفاده ما تبدیل می‌شوند.

در متمم وقتی از دامنه واژگان یا دامنه کلمات صحبت می‌کنیم منظورمان مجموع کلمات فعال و منفعل است.

شکل زیر می‌‌تواند این تقسیم بندی را به شکل بهتری نمایش دهد. البته بدیهی است که ابعاد ظرفها، به نسبت تعداد کلمات نیست. چون تعداد کلمات منفعل می‌تواند پنج یا ده یا حتی بیست برابر کلمات مورد استفاده باشد:

ترتیبی که گروه متمم برای خواندن مطالب سری پرورش تسلط کلامی به شما پیشنهاد میکند: