مدیریت ناب | تولید ناب و سایر مفاهیم مرتبط با Lean

حتماً تا به حال اصطلاح مدیریت ناب (Lean Management) به گوش‌تان خورده است. البته این روزها با صفتِ ناب (Lean)، ترکیب‌های بسیاری ساخته می‌شود که مدیریت ناب صرفاً یکی از آن‌هاست.

اصطلاحات تولید ناب (Lean Manufacturing)، فرایند ناب (Lean Process) و تفکر ناب (Lean Thinking) و مهندسی ناب (Lean Engineering) و مدیریت پروژه ناب (Lean Project Management)، نمونه‌های دیگری از ترکیب‌هایی هستند که با مفهوم ناب ساخته شده‌اند.

با توجه به این‌که در بسیاری از درس‌های مدیریتی، خصوصاً درس‌های مرتبط با کارآفرینی و راه‌اندازی استارتاپ‌ها، با مفهوم Lean کار داریم، تصمیم گرفتیم یک درس را به معرفی بسیار مختصر این مفهوم اختصاص دهیم و واژه‌ی Lean یا ناب را تعریف کنیم.

تاریخچه به‌کارگیری اصطلاح Lean‌ در مدیریت

زمانی که کتاب راه تویوتا (Toyota Way) در سال ۲۰۰۴ منتشر شد، روی جلد آن عبارتی وجود داشت که برای بسیاری از مدیران جهان و نیز ما فارسی‌زبانان تازگی داشت: Lean Production.

خودِ صفت Lean در زبان انگلیسی، به معنای لاغر است: لاغر و بدون زوائد (لاغرِ خوش‌اندام و نه لاغرِ مُردنی). در زبان انگلیسی، به گوشتِ بدونِ چربیِ اضافه هم Lean Meat گفته می‌شود.

پس باید Lean Production را به چیزی شبیه تولید بدونِ زوائد ترجمه کرد.

نویسندگان و مترجمان در هر زبانی، معادلی برای Lean Production یافتند و در زبان فارسی تولید ناب به عنوان معادل فارسی این ترکیب، برگزیده شد.

ما ناب را به معنای خالص و بدون افزودنی به‌کار می‌بریم و از این منظر، می‌توان گفت صفت ناب به عنوان معادل Lean چندان هم از معنای اصلی دور نیست.

در آن زمان، کتاب تولید ناب می‌کوشید توضیح دهد که چگونه صنعت خودروسازی ژاپن توانسته در برابر صنعت خودروسازی آمریکا قد برافرازد و حرفی برای گفتن داشته باشد.

اما مفهوم مطرح‌شده در کتاب، فراتر از آن بود که به دغدغه‌های خودروسازی محدود بماند.

اصول مدیریت ناب به سرعت در کتاب‌ها و مقاله‌ها مورد توجه قرار گرفت و هر کس کوشید از آن‌ها برای بهبود مدیریت سازمان خود بهره بگیرد.

بعدها که ادبیات استارتاپی گسترش پیدا کرد و نویسندگان زیادی در این حوزه کتاب نوشتند، به تدریج مفهوم Lean راه خود را به این حوزه هم باز کرد (می‌توان گفت کتاب اریک ریس با عنوان Lean Startup یا نوپای ناب نقش مهمی در این زمینه ایفا کرده است).

ناب به چه معناست؟ Lean بودن چه الزاماتی دارد؟

قبل از این‌که به شکل رسمی به سراغ تعریف ناب یا Lean برویم، اجازه دهید به این نکته اشاره کنیم که بسیاری از ما، حتی قبل از آشنایی با اصطلاح Lean، چاق بودن و چربی اضافه و به تعبیر دیگر، اتلاف یا Waste را در شرکت‌ها و سازمان‌ها دیده‌ایم و تجربه کرده‌ایم:

این‌ها را از دید مشتری گفتیم. اما یک مدیر هم می‌تواند به چاق بودن سازمان و کسب‌و‌کار خودش فکر کند:

تعریف رسمی Lean هم به همین مفهومِ زائد بودن از دیدِ مشتری می‌پردازد. حاصل تفکر Lean، حذف گام‌های غیرضروری در تولید یا فرایندهای کسب و کار است که به نوبه‌ی خود، سرعت تولید و عرضه‌ی محصول و نیز کیفیت و کارایی فعالیت‌ها را افزایش می‌دهد (+/+):

مدیریت ناب را باید زیرمجموعه‌ی چه بحثی در نظر بگیریم؟

حرفِ اصلی در بحث Lean، از جنسِ بهبود است. Lean به ما یادآوری می‌کند که کاری را که هم‌اکنون در حال انجام آن هستیم یا قصد انجام آن را داریم، می‌توانیم به شکلی بهتر و با اتلاف کمتر انجام دهیم.

Lean را می‌شود در درس‌های مختلف مطرح کرد. مثلاً ما می‌توانستیم آن را به عنوان زیرمجموعه‌ی سیستمهای کنترل مدیریت یا حتی به عنوان بخشی از درس استراتژی مطرح کنیم. این مفهوم را گاهی به عنوان زیرمجموعه‌ی مدیریت کنترل کیفیت مطرح می‌کنند و گاهی هم به مشاوران مدیریت، به عنوان یک چارچوب برای تحلیل و بهینه‌سازی فعالیت‌های کسب‌و‌کارها می‌آموزند.

اما ما تصمیم گرفتیم آن را به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های بحث کارآفرینی مطرح کنیم. زیرا کارآفرینان بیش از هر گروه دیگری، به آشنایی با مفهوم مدیریت ناب و تولید ناب و تفکر ناب نیاز دارند.

در یک کسب و کار بزرگ، اشتباهات و تلفات منابع مدیران ممکن است در ترازنامه‌ها پنهان شود و صرفاً باعث شود که مجموعه به سود بالقوه‌ی خود نرسد (کسب و کاری که مثلاً باید سالی ۱۰ میلیارد سود بدهد، به علت نبودن مدیریت ناب، ۷ میلیارد سود می‌دهد و هیچ‌کس هم متوجه نمی‌شود که سوددهی بالقوه‌ی این کسب و کار، ۱۰ میلیارد بوده است).

اما در ابتدای مسیر یک کسب و کار، اتلاف منابع می‌تواند شکست آن کسب و کار را رقم بزند و فرصت رشد و بزرگ شدن را از آن بگیرد.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری کارآفرینی و ایجاد کسب و کار جدید به شما پیشنهاد می‌کند: