میکرو بیزینس | حتی کوچک‌تر از کسب و کارهای کوچک

در این درس می‌‌خواهیم دربارهٔ یک اصطلاح صحبت کنیم: کسب و کارهای ریز یا Micro-businesses.

قرار نیست مفهوم پیچیده‌ای مطرح شود یا تحقیق و نظریهٔ خاصی را بررسی کنیم. فقط می‌خواهیم اصطلاح میکرو بیزینس را به دایرهٔ لغات‌مان بیفزاییم و توضیح دهیم که بی‌توجهی به کسب‌و‌کارهای ریز چه تبعات جدی و سنگینی در اقتصاد و مدیریت دارد.

همهٔ ما کمابیش با اصطلاح کسب و کار کوچک یا Small-business آشنا هستیم. اگر چه تعریف یکسانی از این اصطلاح وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد که بسیاری از منابع، کسب و کارهایی را که کمتر از ۵۰ نفر کارمند دارند، کسب و کار کوچک در نظر می‌گیرند (البته طبقه‌بندی بر اساس میزان فروش و درآمد هم پیشنهاد شده و استفاده می‌شود. اما به اندازهٔ طبقه‌بندی بر اساس تعداد کارکنان رواج ندارد).

گاهی اوقات، دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و کتاب‌های مرجع کسب و کار، ترجیح می‌دهند کسب و کارهای کوچک را در کنار کسب و کارهای متوسط قرار دهند و از اصطلاح SME (مخفف Small-and-Medium Enterprises) استفاده کنند. در این‌جا هم تعریف مشخصی وجود ندارد که همهٔ منابع روی آن اتفاق نظر داشته باشند. اما به نظر می‌رسد اکثر منابع، مجموعه‌هایی را که کمتر از ۵۰۰ نفر کارمند دارند، SME در نظر می‌گیرند.

این نام‌گذاری‌ها چه فایده‌ای دارند؟

این نوع دسته‌بندی‌ها برای محققان، نظریه‌پردازان، مدرسان و سیاست‌گذاران مفید هستند.

محققی را در نظر بگیرید که می‌خواهد مهم‌ترین عوامل موفقیت یک کسب‌و‌کار را بررسی کند. منطقی نیست چند شرکت ۳۰ یا ۵۰ یا ۱۰۰ نفری را در کنار شرکت‌ها ۱۰۰۰۰ یا ۲۰۰۰۰ نفری بگذارد و آن‌ها را به یک چشم ببیند و تحلیل کند. احتمالاً تحقیقی که صرفاً روی شرکت‌های SME یا صرفاً روی شرکت‌های بزرگ متمرکز شود، نتایج قابل‌اتکاتری خواهد داشت.

مدرسان هم بهتر است این تفاوت‌ها را در نظر بگیرند. در بسیاری از موارد، نمی‌توان یک رویکرد یکسان را به همهٔ شرکت‌ها و سازمان‌ها، مستقل از اندازه‌شان پیشنهاد داد. به عنوان مثال، آیا راهکارها و ابزارهای مدیریت منابع انسانی، برای شرکتی که ۲۵ کارمند دارد، می‌تواند از راهکارهای منابع انسانی شرکتی با ۳۰۰۰ کارمند، تقلید شود؟

سیاست‌گذار هم معمولاً ترجیح می‌دهد شرکت‌ها و سازمان‌ها را به یک چشم نگاه نکند. به عنوان مثال، ممکن است دولت یا بانک جهانی تصمیم بگیرد برخی از ابزارهای حمایتی خود را صرفاً در اختیار کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط قرار دهد.

پس با وجود همهٔ اختلاف‌نظرهایی که دربارهٔ شیوهٔ تقسیم‌بندی شرکت‌ها و کسب‌و‌کارها وجود دارد، اصلِ این تقسیم‌بندی،‌ مفید، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. حتی اگر دقیقاً مشخص نباشد که یک کسب و کار، دقیقاً در چه نقطه‌ای از قلمرو SME‌ها خارج شده و به باشگاه کسب‌و‌کارهای بزرگ تبدیل می‌شود.

اصطلاح کسب و کار ریز یا میکروبیزینس چگونه مطرح شد؟

اگر می‌گوییم بهتر است کسب‌و‌کارهای چندهزار نفری و کسب‌و‌کارهای صد یا دویست‌نفری با یک چشم دیده نشوند، طبیعی است این سوال پیش بیاید که «آیا کسب‌و‌کار صدنفری و کسب‌و‌کار سه نفری را می‌توان به یک چشم دید؟»

در چند دههٔ اخیر،‌ بسیاری از صاحب‌نظران به نتیجه رسیده‌اند که  بهتر است کسب‌و‌کارهای بسیار کوچک از کسب‌و‌کارهای کوچک جدا شوند.  اما این تقسیم‌بندی، پیش از این که در دنیای مدیریت و کارآفرینی شکل بگیرد، در صنعت مالی و بانکداری مطرح شد.

محمد یونس، کارآفرین اجتماعیِ بنگلادشی، نخستین کسی بود که به شکل عملی، کسب‌و‌کارهای بسیار کوچک را در مرکز توجه سازمان‌ها، نهادها و نظریه‌پردازان قرار داد (عکس از سایت FAO)

او معتقد بود که توسعهٔ اقتصادی و اجتماعی باید از لایه‌های بسیار پایین جامعه آغاز شود. اما می‌دید که بانک‌ها،‌ دولت‌ها و سایر نهادهای مالی و سیاست‌گذاری، بیشتر روی «بازیگران بزرگ اقتصاد» متمرکز هستند. برای یک بانک، راحت‌تر است یک بار یک وام چند هزار میلیاردی به یک مجموعه بدهد و تنها با یک شخص (یا سازمان)‌ طرف باشد، تا این‌که وام‌های کوچک میلیونی به ده‌ها هزار مجموعهٔ کوچک بدهد و درگیر فرایندهای اداری این کار باشد.

یونس، بر خلاف رویهٔ روایج در زمان خود، بر اهمیت Micro-finance و Micro-credit و Micro-loan تأکید می‌کرد و در همین راستا در سال ۱۹۸۳ بانکی به نام گرامین (Grameen) را راه انداخت. بانکی که امروز نزدیک به ۲۶۰۰ شعبه دارد و مسیر رشد و موفقیت را چنان طی کرد که یونس توانست در سال ۲۰۰۶ جایزهٔ صلح نوبل را دریافت کند (+). چه کسانی باید این اعتباراتِ بسیار ریز و کوچک را دریافت کنند؟‌ پاسخ واضح است: کسب و کارهای ریز. Micro-business به این شیوه وارد ادبیات اقتصادی شد و پس از آن مورد توجه نظریه‌پردازان مدیریت هم قرار گرفت (+).

اکنون که چند دهه از طرح اصطلاح Micro-business یا کسب‌و‌کار ریز می‌گذرد، کلمهٔ MSME را هم زیاد می‌بینیم و می‌شنویم.

در مورد تعریف میکروبیزینس هم درست مثل تعریف SME اختلاف‌نظر وجود دارد.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری کارآفرینی و ایجاد کسب و کار جدید به شما پیشنهاد می‌کند: