هورمسیس: گاهی اوقات، کمی زهر می‌تواند پادزهر باشد
از دوستان متممی انتظار می‌رود در پایان این درس بتوانند:
- واژه هورمسیس (Hormesis) را به خاطر بسپارند و در سایر بحث‌های مرتبط با مدیریت سیستم‌ها، آن را به کار ببرند.
- هورمسیس را به عنوان رفتار یک سیستم، به صورت ساده تعریف و تشریح کنند.
- توضیح بدهند که چرا مفهوم هورمسیس برای نسیم طالب در مواجهه با سیستمهای پیچیده جذاب و مهم است.
- توضیح بدهند که کدام سو برداشت‌های نادرست از هورمسیس، موجب شده که جامعه‌ی آکادمیک با وسواس در مورد آن اظهار نظر کند.
- بتوانند نمونه‌هایی را در اطراف خود (زندگی فردی، محیط خانواده، محیط کار) تشخیص دهند که به نظرشان، مثالهایی از هورمسیس محسوب می‌شود.
در افسانه‌ها می‌گویند در زمان‌های دور در سرزمین پانتس (Pontus) در ترکیه امروزی، پادشاهی بود که همیشه می‌ترسید او را ترور کنند.
در دوران آن پادشاه، رسم بود که شاهان را مسموم می‌کردند. این شیوه کم دردسرترین راهکار بود و معمولاً به سادگی نمی‌شد فردی که پادشاه را ترور کرده پیدا کرد.
پادشاه راه حلی پیدا کرد.
او مقدار بسیار کمی سم خورد. آنقدر کم که باعث بیماری یا مرگش نمی‌شد.
فردا مقدار بسیار کمی به آن مقدار بسیار کم اضافه کرد.
این کار را آنقدر انجام داد تا بدنش نسبت به آن سم، رویین و مقاوم شد.
همانطور که از پایان داستان‌ها و افسانه‌ها انتظار می‌رود، پادشاه در جنگی شکست خورد و تصمیم گرفت که خودکشی کند.
اما دیگر سم بر او کارساز نبود و مجبور شد به یکی از سربازان وفادارش دستور دهد که عمرش را با ضربه‌ی شمشیر به پایان برسانند.
قاعدتاً از این افسانه‌ها در تاریخ کم نیست و قرار هم نیست که ما آنها را باور کنیم.
اما احساس کردیم که قبل از تعریف هورمسیس به شکل رسمی و علمی، این داستان را – که نسیم طالب به آن اشاره می‌کند – به عنوان مقدمه‌ی بحث مطرح کنیم تا تعریف علمی، بهتر در ذهن شما ماندگار شود.
پدیده هورمسیس را نخستین بار، یک داروساز و سم شناس آلمانی به نام هوگو شولتز (Hugo Schulz) مورد توجه قرار داد:
تمرین درس هورمسیس:
در زندگی فردی خودتان، در محیط کار، در اقتصاد، در رابطه های عاطفی یا هر جای دیگری که یک سیستم پیچیده از تعاملات حکمفرماست، آیا می‌توانید مثالهایی بیابید که برای شما تداعی‌کننده‌ی مفهوم هورمسیس باشد؟
دقت داشته باشید که ما عمداً از واژه‌ی تداعی کننده استفاده کرده‌ایم. تا مجبور نباشید با انجام تحقیقات گسترده، ادعایتان را اثبات کنید.
همین‌که در حد استعاره مفهومی هم، چنین رفتارهایی را جستجو و نامگذاری کنید کافی است.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدیریت در شرایط ابهام به شما پیشنهاد می‌کند:
- مدیریت در شرایط ابهام – طراحی سیستم های مقاوم (نقشه راه درس)
- مدیریت در شرایط ابهام: دنیای سه حالتی – به چیزی که شکننده نیست چه میگویید؟
- نسیم طالب و تاکید بر اهمیت واژه ها و کلمات: کوررنگی فرهنگی!
- هورمسیس: گاهی اوقات، کمی زهر می‌تواند پادزهر باشد
- پادشکنندگی (Antifragility) – قرارداد برای معادل یک واژه
- پاسخ بیش از حد در رفتار سیستم ها (Overreaction)
- خاطرات نسیم طالب: وقتی تصمیم گرفتم بادیگارد شوم
- در مدیریت بحران، ظرفیت آزاد با ظرفیت مازاد تفاوت دارد
- نسیم طالب و بحث پیری و استخوان های پوک
- تعریف سیستمهای پیچیده (۱): درباره تفاوت گربه و ماشین لباسشویی
- تعریف سیستمهای پیچیده (۲): چند تفاوت سیستمهای پیچیده و سیستمهای مکانیکی
- در سیستمهای پیچیده، شکل مکانیکی تعادل به معنای مرگ سیستم است
- نسیم طالب: قوی سیاه، مرغ سفید، راننده تاکسی و کارمند بانک
- اهمیت خطا و نوسان در بقاء بلندمدت سیستم‌ها (نسیم طالب)
- منابع تکمیلی: سوالهای نشریهی تایم از نسیم طالب
- ماجرای الاغ بوریدان | اهمیت انتخاب تصادفی در زمان تردیدهای شدید
- توزیع وزنهای چیست (سیستم‌ها در شرایط ابهام)
- درباره آتش سوزی جنگلها: بگذار پارک یلوستون بسوزد
- مشکلات درمان زاد در سیستم‌ها چه هستند؟
- اختیار معامله چیست؟ از تالس تا بازار سهام و دنیای پر از ابهام امروزی
- معرفی کتاب نسیم طالب: آنها که پای خودشان گیر نیست
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درسهای متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : شهرزاد راسخ
* یکی از تداعی هایی که این مفهوم در ذهن من به وجود آورد، همون استرس هست که میزان کمش میتونه برای انسان فوائدی از جمله هوشیارتر شدن یا حتی لذت بردن از مواجهه با موضوعی هیجان انگیز رو به دنبال داشته باشه و میزان زیادش میتونه به انسان و زندگیش لطمه های زیادی وارد کنه. که متمم خیلی مفصل در درسهای مربوط به مدیریت استرس در موردش باهامون صحبت کرده. به عنوان نمونه در این درس که به همراه موارد مشابه دیگری، به این موضوع اشاره شد:
* تداعی دیگر هورمسیس برای من در مورد رابطه ی عاطفی، اینکه وقتی دو نفر در یک رابطه، گاهی با هم اختلاف نظر کوچکی داشته باشند، گاهی جرّ و بحث مختصری بکنند، یا حتی برای مدت کوتاهی از همدیگه دلگیر باشن؛ این میتونه به قول قدیمی ها نمک زندگی! باشه و بعد از پایان گرفتن مرافعه، رابطه رو گرمتر کنه؛ اما اگه اختلاف نظرها زیاد بشه، جرّ و بحث ها شدت بگیره و مدت زمان قهر بودنها و حرف نزدن ها طولانی بشه، این دیگه - نمک که چه عرض کنم - رابطه رو میتونه شور (یا حتی بی نمک) و سرد و دلگیرکننده بکنه.