کتاب آینده نزدیک | کوین کلی (خلاصه کتاب و نقد آن)

شدن (در برابرِ بودن)

کِلی به اصطلاح Becoming (در مقابل Being) علاقه‌ی ویژه‌ای دارد. او معتقد است که یکی از روندهای بزرگ حاکم بر دنیای فعلی این است که محصولات در قالب «شکل نهایی» و «محصول نهایی» عرضه نمی‌شوند.

آیا گوشی موبایلی که الان می‌خرید، در سال آینده هم دقیقاً مانند امروز خواهد بود و همین کارایی را خواهد داشت؟ نه! چون سیستم عامل آن پیوسته به روز می‌شود و تولیدکننده‌ی گوشی و عرضه‌‌کننده‌ی سیستم‌عامل بارها و بارها بسته‌های به‌روزرسانی را برایتان ارسال خواهند کرد.

این ویژگی در مورد بسیاری از اپلیکیشن‌ها و سرویس‌های نرم‌افزاری هم مصداق دارد:

«پس از مدتی نرم‌افزاری را باز می‌کنم که استفاده‌ی چندانی از آن ندارم و چیزهایی که انتظارشان را دارم سر جای‌شان نیستند و از برخی گزینه‌ها هیچ نشانی نمانده است.»

به همین علت می‌توان گفت در عصر تکنولوژی کاربران تازه‌کاران ابدی هستند و هیچ‌وقت نمی‌توانند مطمئن باشند که به یک استفاده‌کننده‌ی حرفه‌ای بدل شده‌اند.

بر اساس آن‌چه در درس نسخه بتا گفته‌ایم، این ویژگی بسیار نزدیک به مفهومی است که با اصطلاح «بتای همیشگی / Forever Beta» توصیف می‌شود.

هوشمندسازی

هوشمندسازی یا Cognifying دومین مگاترندی است که کِلی به آن اشاره می‌کند. به این معنا که به تدریج «سطحی از هوشمندی» به هر محصول یا فرایندی افزوده می‌شود.

او ضمن اشاره به دستاوردهای هوش مصنوعی، توضیح می‌دهد که بر خلاف تصور رایج در داستان‌های علمی-تخیلی، هوش مصنوعی را نباید صرفاً در قالب روبات‌ها یا موجوداتی شبیه انسان تصور کنیم که کارهای خارق‌العاده انجام می‌دهد.

ما هوش مصنوعی را بیشتر به شکل سرویس‌های هوشمند (از جستجوی گوگل تا خدمات پیشنهاد محصول آمازون) تجربه خواهیم کرد.

او معتقد است که هوشمندی در آینده‌ی نزدیک چیزی از جنس برق خواهد بود. به این معنا که اغلب ما الان در خانه‌های خود «مولد برق» نداریم، بلکه به «جریان برق» دسترسی داریم. برق جای دیگری تولید می‌شود و هر کس در هر نقطه‌ای می‌تواند بسته به نیاز خود از آن استفاده کند.

اگر اصطلاح SaaS را دوست دارید، شاید بتوان تصویر ذهنی کِلی را با اصطلاح CaaS توصیف کرد (Cognition as a Service).

دنیایی از جریان‌ها

روند دیگری که مورد توجه کوین کلی قرار گرفته این است که ما دیگر با یک دنیای استاتیک و ثابت روبه‌رو نیستیم. بلکه با جهانی از جریان‌ها روبه‌رو هستیم: جریانی از خبرهایی که لحظه به لحظه به‌روزرسانی می‌شوند، صفحه‌ی Feed اینستاگرام و فیس‌بوک که هر لحظه تغییر می‌کند، توییت‌هایی که یکی پس از دیگری ظاهر می‌شوند و به سرعت جای یکدیگر را می‌گیرند.

همین اتفاق در مورد فیلم و موسیقی هم افتاده است. ما قبلاً یک نوار کاست یا CD و DVD موزیک یا فیلم داشتیم؛ فیلم و موزیک در قالب یک شیء.

اما الان ابزارهایی مانند Soundcloud و Spotify و Netflix (یا نمونه‌های ایرانی آن مثل نماوا و فیلیمو) باعث شده‌اند که ما با «جریانی از صدا» یا «جریانی از تصویر» روبه‌رو باشیم.

یک مصداق این جریان را [ اگر چه کوین کلی مثال نمی‌زند ] می‌توان در تب‌های شبکه‌های اجتماعی جستجو کرد. عجیب‌ترین، تلخ‌ترین، شیرین‌ترین و تأثیرگذارترین رویدادها صرفاً برای چند ساعت یا چند روز به Trend تبدیل می‌شوند و سپس جای خود را به رویدادهای بعدی واگذار می‌کنند. به نظر می‌رسد که دیگر هیچ رویدادی به خودی خود اصالت ندارد و آن‌چه واقعاً وجود دارد «جریان رویدادها» است.

این نکته‌ای است که کاربران شبکه‌های اجتماعی هم کم‌و‌بیش درک کرده‌اند و هر وقت یک تب جدی فضای این شبکه‌ها را در برمی‌گیرد، می‌شنویم که می‌گویند: «چند روز بگذرد دیگر خبری از این بحث نخواهد بود.»

زندگی بر روی صفحه نمایش

این روند هم چیزی است که کِلی معتقد است هم‌چنان ادامه خواهد یافت. ما هر سال بیش از پیش به صفحه‌ی نمایش وابسته می‌شویم.

صفحه‌ی نمایش، دیگر نه صرفاً برای دیدن فیلم و خبر و سرگرمی، که برای خواندن کتاب و نقشه‌خوانی و جستجوی راه و پرسیدن سوال (مثلاً از گوگل) و حرف زدن با دوست و آشنا و خانواده به‌کار گرفته می‌شود.

کِلی معتقد است که ما هنوز نمی‌دانیم ترجیحات انسان‌ها در زمینه‌ی صفحه‌ی نمایش چگونه تغییر خواهد کرد. او مثال می‌زند که قبلاً فکر نمی‌کردیم حاضر شویم مطالعه را در صفحه‌هایی کوچک به اندازه‌ی صفحه‌ی نمایش موبایل انجام دهیم. اما الان بسیاری از ما این شکل از مطالعه را – حداقل به عنوان بخشی از سبد مطالعه‌ی خود – پذیرفته‌ایم.

او حتی این نکته را به عنوان یک سناریوی قابل‌تصور مطرح می‌کند که بعید نیست صفحه‌ی نمایش از این هم کوچک‌تر شود و به ابعادی برسد که صرفاً یک کلمه در آن جا می‌گیرد.

کافی است برای خواندن یک متن ۱۰۰۰ کلمه‌ای، کلمه‌های روی این صفحه نمایش ۱۰۰۰ مرتبه (با سرعتی که شما انتخاب می‌کنید) عوض شده و یکی پس از دیگری نمایش داده شوند.

دشوار به نظر می‌رسد؟ عادت به این شکل از خواندن ندارید؟ کافی است فکر کنید که تا همین چند دهه پیش، عادت به خواندن متن‌های متحرکی که هنگام دیدن اخبار و کلیپ‌ها «از زیر تصویر عبور می‌کنند» نیز وجود نداشته است.

دسترسی به جای مالکیت

وقتی شما اشتراک Netflix را می‌خرید، آیا مالک بزرگ‌ترین آرشیو فیلم جهان شده‌اید؟ نه! شما صرفاً دسترسی به بزرگ‌ترین آرشیو فیلم جهان را «برای مدتی مشخص» خریداری کرده‌اید.

هنوز نسل کسانی که دوست داشتند آرشیو موسیقی و فیلم را در خانه‌های خود داشته باشند از بین نرفته و بسیاری از آن‌ها زنده هستند. اما نسل جدید، بر خلاف پدران و مادران خود، آموخته است که به جای مالکیت (Ownership) به دسترسی (Access) فکر کند.

قبلاً «دسترسی» شکل ضعیف‌شده‌ای از مالکیت به نظر می‌آمد: «اجازه‌ی دانلود نمی‌دهند، پس چاره‌ای نیست. فقط باید آنلاین ببینم یا بخوانم.»

اما به تدریج «دسترسی» به یک انتظار تبدیل شده‌ است: «من می‌خواهم هر جایی از روی هر کامپیوتر یا موبایلی به اطلاعاتم، به موسیقی مورد علاقه‌ام، به فیلم‌های مورد نظرم دسترسی داشته باشم.»

کاربران به تدریج آموخته‌اند و می‌آموزند که لازم نیست فضای گوشی تلفن یا لپ‌تاپ خود را به نگهداری فایل‌ها و داده‌ها و اطلاعات اختصاص دهند. این فضا هم محدود است و هم به سادگی آسیب خواهد دید. ما نباید با گم شدن گوشی‌مان،‌ تمام اطلاعات تماس، فیلم‌ها، موزیک‌ها، مقاله‌ها و ایمیل‌هایمان را از دست بدهیم.

در نگاه کوین کِلی تبدیل شدن «مالکیت» به «دسترسی» روندی است که در دهه‌های آتی هم ادامه خواهد یافت.

به اشتراک گذاشتن

به نظر می‌رسد که زندگی جدید، زندگی بر پایه‌ی به اشتراک گذاشتن (Sharing) است.

کِلی این واژه را به گسترده‌ترین شکل آن به‌کار می‌برد. مثلاً بسیاری از ما وقتی به یک مهمانی یا سفر می‌رویم، دوست داریم عکس سفر خود را در شبکه‌های اجتماعی با دیگران به اشتراک بگذاریم. انگار در ذهن ما تصویری از یک «خانواده‌ی بزرگ‌تر» شکل گرفته که تجربه‌ها و دانسته‌ها و لحظات‌مان را به آن‌ها اطلاع می‌دهیم و متقابلاً انتظار داریم (یا عادت کرده‌ایم‌) که آن‌ها هم چنین کنند.

این‌که هر لحظه حس‌و‌حال‌ و افکارمان را به کمک توئیتر به دیگران می‌گوییم نیز نمونه‌ی دیگری از همین عادت به‌اشتراک‌گذاری است.

اما Sharing شکل‌های دیگری هم دارد. ما گاهی تلاش‌ها و دستاوردهای خود را با دیگران به اشتراک می‌گذاریم. ویکی‌پدیا حاصل چنین فرهنگ و فضایی است.

در واقع می‌توان گفت کوین کِلی مفاهیمی مانند همکاری و تعامل (Cooperation & Collaboration) را هم زیرِ چترِ Sharing قرار می‌دهد و بررسی می‌کند.

او – بر خلاف کسانی که معتقدند تکنولوژی انسان را به سمت زندگی فردی و انفرادی می‌برد – عمیقاً باور دارد که جمع‌هایی بزرگ‌تر و مستحکم‌تر بر پایه‌ی تکنولوژی و ابزارهای آن شکل گرفته‌اند و خواهند گرفت.

اهمیت فیلتر و پالایش

روند دیگری هم وجود دارد که بسیاری از ما آن را تجربه کرده‌ایم و کوین کِلی آن را هم‌چنان روند غالب در دهه‌های پیش رو می‌بیند: نیاز به فیلتر و پالایش.

بسیاری از ابزارهایی که تکنولوژی در دسترس ما قرار داده، کمک می‌کنند که داده‌ها و محتوای جدید تولید کنیم. ما انسان‌ها هم نشان داده‌ایم که از هر فرصتی برای حرف زدن و تولید محتوا استفاده می‌کنیم.

به همین علت پیش از این در درس جستجو با گوگل گفته‌ایم که با توجه به ضعیف بودن محتواهای تولیدشده (از نظر کیفیت، دقت، صحت و اعتباٰر) عملاً در شرایط امروز به مهارت «زباله گردی دیجیتال» نیاز داریم تا در لابه‌لای این حجم از محتوا، آن‌هایی را که مفید و معتبر و قابل‌استفاده هستند پیدا کنیم.

طبیعی است در این میان نیاز به سرویس‌هایی که این جستجو را ساده‌تر کرده و اطلاعات موجود را فیلتر و پالایش کنند، بیش از هر زمان دیگری مورد نیاز خواهد بود. گوگل در پاسخ به چنین نیازی شکل گرفت و رشد کرد و می‌توان حدس زد که در آینده هم هر شکلی از خدمات «جداسازی» و «پالایش» می‌تواند به المانی کلیدی در اکوسیستم تکنولوژی جهان تبدیل شود.

بازآرایی و Remix کردن

همین الان هم این تجربه را داریم که بخش بزرگی از آن‌چه در قالب «ابزار»، «پلتفرم»، «نرم‌افزار» و «محتوا» در اختیار ما قرار می‌گیرد، ترکیبی از چیزهایی است که پیش از این وجود داشته است.

دسترسی آسان و ارزان به دستاوردهای دیگران این امکان را فراهم کرده که افراد و کسب‌و‌کارها با «بازآرایی داشته‌های موجود و در دسترس» خدمات و محصولات جدیدی عرضه کنند.

این امکان بازآرایی پیامد مهمی هم داشته و آن این است که «آماتورها» این فرصت را دارند تا در کنار «حرفه‌ای‌ها» محصولاتی را تهیه، تولید و عرضه کنند و بخش‌هایی از بازار را به خود اختصاص دهند.

البته می‌دانیم که بازآرایی چالش‌های فراوانی هم با خود به همراه دارد که یکی از آن‌ها، چالش «مالکیت» است. به نظر می‌رسد که مفاهیم سنتی مالکیت در این فضای جدید (که طی دهه‌های آتی تقویت نیز خواهد شد) نیاز به بازآفرینی و بازتعریف دارند.

تعامل

کارشناسان ABC زمانی که کوین کلی با آن‌ها درباره‌ی اینترنت صحبت می‌کرد گفته بودند که «مخاطب، ذاتاً منفعل است.»

منظورشان این بود که مخاطب عادت دارد جلوی تلویزیون یا پای رادیو خود را رها کند و بیفتد و تکیه داده به مبل، آن‌چه را در اختیارش قرار داده می‌شود ببیند یا بشنود.

آن‌ها می‌گفتند چطور انتظار دارید این مخاطبان حرف بزنند و مشارکت کنند و نظرات خود را بیان کرده و محتوای جدید عرضه کنند؟

امروز می‌دانیم که آن فرض نادرست بوده است. بخش قابل‌توجهی از مخاطبان، انفعال را دوست ندارند. آن‌ها حرف می‌زنند، کامنت می‌گذارند، در تولید محتوا مشارکت می‌کنند و تعامل با دیگران برایشان ارزشمند و ارزش‌آفرین است.

البته تعامل صرفاً به حوزه‌ی محتوا محدود نیست و فراتر از این‌هاست. امروزه از ساده‌ترین وسایل خانه (مثلاً یخچال و سیستم تهویه مطبوع) تا پیچیده‌ترین‌ها (مثلاً کنسول بازی) انتظار داریم از ما بازخورد بگیرند و ارتباطی دوطرفه با‌ آن‌ها داشته باشیم.

ابزارهای جدید مانند عینک‌های واقعیت افزوده هم به توسعه‌ی فضای تعاملی کمک کرده‌اند و می‌کنند.

می‌شود حدس زد که این وضعیت در آینده هم رو به افزایش خواهد بود و ارتباط یک‌طرفه به «ویژگی دورانِ قدیم» تبدیل خواهد شد.

ردیابی و Tracking

این روند نیاز به توضیح ندارد.

همه‌ی ما می‌دانیم که موقعیت مکانی ما، الگوی مصرف اینترنت ما، تراکنش‌های مالی ما و بسیاری از داده‌های دیگر مرتبط با ما دائماً اندازه‌گیری، کنترل و ثبت و ضبط می‌شود.

بسیاری از ما مشکل چندانی با این اتفاق نداریم و آن را به عنوان بخش جدایی‌ناپذیر زندگی امروزی پذیرفته‌ایم.

انواع سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها بسته به نیاز خود مجوزهای فراوانی را از ما می‌گیرند و ما هم آگاهانه و ناآگاهانه، توافق‌نامه‌ی استفاده از آن‌ها را تأیید می‌کنیم و تسلیم آن‌ها می‌شویم.

ضمن این‌که در موارد بسیاری خودمان هم چنین تقاضایی داریم. حتی پول می‌دهیم که عضو اپلیکیشن‌هایی شویم که وزن ما، کالری مصرفی‌مان،‌ میزان مطالعه و سایر عادت‌های ما را ثبت و ضبط کنند.

درباره‌ی این نوع ردیابی‌ها و پیگیری‌ها حرف‌های بسیاری گفته شده است. جنبه‌های اخلاقی این پدیده، نقاط ضعف و نیز دستاوردهای ارزشمند آن به شدت مورد توجه قرار گرفته و به بحث گذاشته شده است.

شاید ما از این‌که موقعیت جغرافیایی‌مان توسط دولت‌ها کنترل شود چندان راضی نباشیم، اما جایی دیگر و در شرایطی دیگر، مثلاً از این‌که اپلیکیشن‌های وِیز یا بلد یا نشان، موقعیت جغرافیایی ما و دیگران را کنترل کرده و به بهینه‌سازی ترافیک و کاهش زمان سفرهای درون‌شهری کمک می‌کنند راضی باشیم.

به هر حال، مستقل از این‌که چنین پدیده‌ای را بپسندیم یا نه، کوین کلی آن را به عنوان یکی از مگاترندهای تأثیرگذار در دهه‌ی پیش رو در نظر می‌گیرد.

پرسشگری و زیر سوال رفتن مفروضات

ابهام، ویژگی اجتناب‌ناپذیر دنیای جدید است.

در نگاه کوین کلی، پیش از این تعریف‌های ساده و چارچوب‌های مشخصی از دنیا ارائه می‌شد. همه چیز به نظر معمولی بود. قواعد ساده‌ای که همه جا مصداق داشتند و تعریف‌ها و توصیف‌هایی که هر روز با مصداق‌های آن‌ها روبه‌رو می‌شدیم.

اما اکنون وب و شبکه‌های اجتماعی قطعه‌های بسیاری از «واقعیت» را پیش روی ما قرار می‌دهند. ما رفتارهای مثبت و منفی و وضعیت شهروندان، سیاستمداران و مردمی را که در دورافتاده‌ترین نقاط جهان زندگی می‌کنند می‌بینیم و می‌شنویم و می‌خوانیم و با ترکیب این داده‌ها «یک واقعیت تازه» برای خودمان می‌سازیم.

واقعیتی که الزاماً با آن‌چه سنت، رسانه، خانواده و دولت در اختیار ما قرار می‌داده یکسان نیست.

به همین علت می‌توان انتظار داشت که دنیای جدید، دنیای «زیر سوال رفتن مفروضات» باشد. پرسش‌گری بخش جدایی‌ناپذیر دنیای امروز است و حتی شاید بتوان گفت پرسش‌ها بیشتر از پاسخ‌ها رشد خواهند کرد.

مجموعه کتاب‌های نشر آموخته که تا کنون در متمم معرفی شده‌اند

• کتاب گفتگوهای سرنوشت ساز
• کتاب قبایل (قبیله ها) نوشته ست گادین
• کتاب بازاریابی دهان به دهان | اندی سرنوویتز
• کتاب مهره حیاتی از ست گادین | آیا غیر قابل جایگزینی هستید؟
• کتاب با چرا شروع کنید | سایمون سینک
• کتاب شیب | ست گادین
• کتاب آینده نزدیک | کوین کلی (خلاصه کتاب و نقد آن)

#خلاصه کتاب   #معرفی کتاب