درباره گفتمان یا دیسکورس (Discourse)

زمانی که داریوش آشوری واژه‌ی گفتمان را به عنوان معادل دیسکورس (Discourse) می‌ساخت، احتمالاً انتظار نداشت که آن را تا این حد فراگیر و در نوشته‌ها و گفتارهای روزمره هم ببیند و بخواند.

او – چنانکه خود می‌گوید – گفتمان را مانند ساختمان و زایمان با پسوندِ مان ساخته است؛ چون واژه‌هایی که با این پسوند ساخته می‌شوند، به فعلی با محصول و دستاورد مشخص، اشاره دارند (پسوندِ اسم‌سازِ بیان‌گرِ حاصلِ یک فعل).

به هر حال، بحث ما در این‌جا ساختار و مفهوم گسترده‌ی این واژه‌ نیست و آن‌ها که در پی توضیحات تخصصی مربوط به گفتمان باشند، می‌توانند به مقاله‌ای که آشوری در کتاب پرسه‌ها و پرسش‌ها در همین زمینه بازنشر کرده مراجعه کنند.

کاربردهای نادرست گفتمان

شکل‌های نادرست متنوعی برای واژه‌ی گفتمان وجود دارد.

کم نیستند کسانی که گفتمان را معادل گفتگو به کار می‌برند. مثلاً می‌گویند که ما نیازمند گفتمان هستیم.

یا در اشتباهی واضح‌تر، می‌گویند: بیایید با هم گفتمان کنیم.

مهم است به خاطر داشته باشیم که گفتمان شکلِ فاخر و آبرومند و رسمیِ گفتگو کردن نیست. بلکه واژه‌ی متفاوتی است که به مفهومی دیگر اشاره دارد.

در زبان فارسی برخی از رایج‌ترین کاربردهای گفتمان را در ادبیات سیاسی مشاهده کرده‌ایم.

به عنوان مثال، گفتمان اصول‌گرایی و گفتمان اصلاح‌طلبی از جمله شکل‌های درست استفاده از واژه‌ی گفتمان هستند.

داریوش آشوری، گفتمان اسلام ناب محمدی را هم به عنوان یک مثال از کاربرد درست واژه‌ی گفتمان مطرح می‌کند.

با این حال واضح است که دغدغه‌ی اصلی ما در درس مدل ذهنی متمم، کاربردهای مدیریتی این مفهوم است.

اگر کتابهای روز دنیا در زمینه‌ی مدیریت را ورق بزنید، مواردی مانند اصطلاحات زیر را بارها در آن‌ها مشاهده خواهید کرد:

شاید بد نباشد کمی وقت بگذارید و با خودتان فکر کنید که گفتمان کارآفرینی که اخیراً در فضای مدیریت و کسب و کار ایران شکل گرفته است، چه مفاهیم و کلمات و الگوها و شعارها و جمله‌هایی را به همراه داشته و معنی و مفهوم کدام واژه‌ها و جمله‌ها و اصول و ارزش‌ها را تغییر داده است.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدلهای ذهنی به شما پیشنهاد می‌کند: