شاخص چیست؟ استعاره‌ای برای درک بهتر شاخص

حوزه‌های مدیریت، اقتصاد و سرمایه گذاری، از جمله‌ زمینه‌هایی هستند که به شدت بر شاخص‌ها اتکا دارند: از شاخص بورس تا شاخص رشد اقتصادی و از شاخص فروش تا شاخص خستگی و انگیزه کارکنان.

همه ما در طول روز با انواع شاخص‌ها مواجه می‌شویم و حتی خودمان هم به شکل‌های مختلف، شاخص‌های متنوعی را تعریف می‌کنیم و مورد استفاده قرار می‌دهیم.

اما با وجود استفاده‌ی دائمی از شاخص‌ها، شاید کمتر فرصت پیدا کنیم تا درباره شاخص و مفهوم آن و شیوه‌ی درست استفاده از شاخص فکر کنیم.

داشبورد خودرو: یک استعاره برای درک بهتر مفهوم شاخص‌ها

شاید یک استعاره خوب برای درک بهتر شاخص‌ها و کاربرد آنها، استفاده از داشبورد خودرو باشد.

قطعاً پارامتر‌های زیادی در یک خودرو وجود دارد و قابل سنجش است: از باز و بسته بودن درها و ارتفاع تا سرعت حرکت و دور موتور و فشار روغن و دمای آب و صدها پارامتر دیگر.

اما تعدادی از آنها برای نمایش در داشبورد خودرو انتخاب می‌شوند:

در دنیای مدیریت و اقتصاد و سرمایه گذاری هم می‌توان از استعاره‌ی داشبورد استفاده کرد.

مدیر یک شرکت، مسئول یک دولت، وزیر یک وزارتخانه، پدر یک خانواده و حتی فردی که به توسعه توانمندی‌های فردی خود فکر می‌کند، همگی با حجم گسترده‌‌ای از اتفاقات و رویدادها و روندها احاطه شده‌اند.

برای اینکه بتوانیم درک بهتری از محیط خود داشته باشیم،‌ بهتر است آن را در قالب یک خودرو تصور کنیم. همه اتفاق‌های اطراف را نمی‌توان همزمان مورد توجه قرار داد.

همچنین اتفاق‌ها و رویدادهای پُر سروصدا‌تر الزاماً مهم‌ترین رویدادها نیستند.

بخشی از رویدادها اصلاً بهتر است در داخل یک فضای بسته (مثل اتاق موتور خودرو) اتفاق بیفتد و تا  وقتی نشانه‌ای از مشکل بروز نکرده به سراغشان نرویم (درست همان کاری که با موتور خودرو انجام می‌دهیم).

شاید همین که پس از هر چند هزار کیلومتر نگاهی به داخل موتور بزنیم کافی باشد و لازم نباشد در حالت عادی به شکلی وسواس گونه، هر روز و هر لحظه، متوقف شویم و داخل اتاق موتور را نگاه کنیم.

اجازه بدهید در این درس صرفاً همین استعاره‌ی داشبورد را توسعه دهیم تا در درس‌های آتی بتوانیم وارد جزئیات بحث شویم.

اکنون سوال کلیدی در اینجا است که نحوه درست طراحی داشبورد و استفاده از داشبورد چیست؟

فرض کنید که امروز ما طراحی یک خودرو را به عهده گرفته‌ایم.

آیا همان شاخص‌هایی را که دیگران در داشبورد استفاده می‌کنند مورد استفاده قرار می‌دهیم؟ یا می‌توانیم شاخص‌های بهتری انتخاب کنیم؟

تا چه زمانی باید به شاخص‌ها اتکا کرد؟ چه زمانی باید موتور را باز کرد و به درون آن نگاه کرد؟

شاخص‌ها را چگونه می‌توان طبقه‌بندی کرد؟ شاخص مفید چیست؟ آیا شاخص بی‌خاصیت یا گمراه‌کننده هم وجود دارد؟

پاسخ به این سوالات، می‌تواند به ما در درک بهتر مفهوم شاخص در اقتصاد کلان، درک مکانیزم‌های کنترل مدیریت در داخل سازمان، درک بهتر مفهوم شاخص‌ها در بورس و فارکس و هر فضای مشابه دیگر، کمک کند.

پاسخ این پرسش‌ها را به تدریج در درس‌های آتی خواهیم آموخت.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری آشنایی با سیستم کنترل مدیریت به شما پیشنهاد می‌کند: