کتاب غرقگی (Flow) | روانشناسی تجربه‌ی عمیق لحظات زندگی
مارتین سلیگمن زمانی که در کتاب شکوفایی خود، می‌خواهد پنج ستون برای بهزیستی (Well-being) تعریف کند، یکی از این پنج ستون را Flow (تجربه‌ی غرق شدن در لحظه) در نظر می‌گیرد (+).
چهار ستون دیگر، هم‌چنان‌که در معرفی روانشناسی مثبت گرا گفته‌ایم، تجربه‌ی احساسات مثبت، رابطه‌ی موفق، معنا در زندگی، و موفقیت هستند.
جالب این‌جاست که درباره‌ی هر یک از چهار ستون دیگر (غیر از Flow)، صدها نویسنده مطلب نوشته‌اند و مقاله‌ها و کتاب‌های فراوانی درباره‌ی آنها وجود دارد.
اما آن‌چه درباره‌ی Flow منتشر شده، اغلب حول یک نفر و مطالعات و تحقیقات اوست: میهای چیک سنت میهایی.
در واقع می‌توان گفت هر یک از چهار ستون دیگر بهزیستی بر روی شانه‌های صدها نفر قرار گرفته‌اند، اما بخش اصلیِ بارِ پنجمین ستون، بر شانه‌های یک نفر متمرکز شده است.
مقاله‌ها و مطالعات چیک سنت میهایی در زمینه‌ی Flow متعدد هستند. اما شناخته‌شده‌ترین کار او، کتاب Flow است که منحصراً به این موضوع اختصاص یافته است.
نام کامل این کتاب چنین است:
Flow: The Psychology of Optimal Experience
پیش از این‌که به سراغ کتاب Flow برویم، مناسب است توضیحات سلیگمن را که در آن برداشت خود را از Flow در چند جمله می‌گوید بخوانیم (به هر حال درک سلیگمن قاعدتاً از درک ما و خلاصه‌ای که ما ارائه می‌کنیم معتبرتر است):
سلیگمن دو واژه‌ی Flow و Engagement را به صورت مترادف و چند بار به‌جای یکدیگر به‌کار می‌برد.
او توضیح می‌دهد که Flow یک وضعیت ذهنی است که دو سوال زیر می‌توانند آن را به بهترین شکل بیان کنند:
- آیا پیش آمده که زمان برایتان کامل متوقف شود؟
- آیا شده که حس کنید از حالت خودآگاهانه فاصله گرفته‌اید [و غرق در یک تجربه شده‌اید]؟
او در ادامه توضیح می‌دهد که البته وضعیت Flow چیزی نیست که ما وقتی در آن وضعیت هستیم، متوجه بشیم. چون «فکر و احساس اغلب در چنین وضعیتی غایب هستند.»
بعد از این‌که آن مقطع گذشت، تازه به ذهن‌مان می‌رسد که چقدر لحظات جالب و شگفت‌انگیزی بودند. چه حس خاصی بود.
سلیگمن از این نظر، Flow را در مقابل لذت (Pleasure) قرار می‌دهد و می‌گوید: لذت را در هر لحظه تجربه می‌کنید، اما در مورد Flow، وقتی از آن حالِ غرق شدن عبور کردید و فاصله گرفتید، با فکر کردن به لحظاتی که گذشته، درک خواهید کرد.
با این مقدمه، معرفی کتاب Flow ساده‌تر خواهد بود. این کتاب یک بار توسط زهره قربانی با عنوان غرقگی و یک مرتبه هم توسط رضا علوی با عنوان تجربه‌ی اوج به فارسی ترجمه شده است.
توضیحاتی که در ادامه درباره‌ی کتاب ارائه می‌کنیم، نشان می‌دهد که چرا مترجمان این عنوان‌ها را برای ترجمه‌ی واژه‌ی Flow انتخاب کرده‌اند.
چند پرسش، و پاسخ آنها
آیا چیک سنت میهایی مفهوم Flow را نخستین بار در کتاب Flow مطرح کرده است؟
کتاب Flow برای نخستین بار در سال ۱۹۹۰ منتشر شده است. اما این به آن معنا نیست که مفهوم Flow برای نخستین بار در دهه‌ی نود میلادی به ذهن چیک سنت میهایی رسیده است.
این کتاب، از نظر منابع و مراجع، کتابی قوی است و در کنار استفاده از نوشته‌ها و تحقیقات دیگران، در آن به ۳۵ مورد از مقالات چیک سنت میهایی (از سال ۱۹۶۵ تا سال انتشار کتاب) ارجاع داده شده است. بسیاری از این مقاله‌ها، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به مفهوم Flow پرداخته‌اند.
بنابراین می‌توان کتاب Flow را تدوینِ مجموعه کارها و مطالعاتی دانست که چیک سنت میهایی در دهه‌های قبل انجام داده است.
آیا صرفاً سلیگمن به جایگاه چیک سنت میهایی و بحث Flow در روانشناسی مثبت گرا اشاره کرده است؟
شیوه‌ی اشاره‌ی سلیگمن به بحث Flow و کارهای چیک سنت میهایی ممکن است این سوال را برای شما به‌وجود بیاورد که آیا در نظر گرفتن Flow به عنوان یکی از ستون‌های روانشناسی مثبت گرا، صرفاً سلیقه‌ی سلیگمن است یا این‌که Flow جایگاه رسمی‌تری در Positive Psychology دارد؟
مرور کتاب‌ها و مقالات این حوزه نشان می‌دهد که مفهوم Flow در روانشناسی مثبت گرا، جایگاهی فراتر از یک قضاوت سلیقه‌ای دارد. به عنوان مثال، انتشارات Oxford نیز در هندبوک روانشناسی مثبت گرا (The Oxford Handbook of Positive Psychology) یک فصل کامل (فصل هفتم) را به مفهوم Flow اختصاص داده و از چیک سنت میهایی خواسته که این فصل را (به کمک خانم ژان ناکامورا) تدوین کند.
چه نقدهایی بر کتاب Flow وجود دارد؟
نوشتن نقد بر کتاب Flow می‌تواند موضوع یک مطلب تخصصی مستقل باشد. اما در حد بسیار مختصر و مناسب برای معرفی کتاب در متمم، باید بگوییم که نخستین نقدی که می‌تواند بر کتاب Flow وارد باشد، تکرار مکرر یک مفهوم از زوایای متعدد و با واژه‌های مختلف در کتاب است. در حدی که برای خواندن آن، احتمالاً به حوصله‌ای فراتر از حوصله‌ی یک خواننده‌ی معمولی نیاز خواهید داشت.
نقد دیگر هم می‌تواند به ادعای کتاب بازگردد. عنوان فرعی کتاب، حوزه‌ی کتاب را به خوبی تعریف کرده است: روانشناسی تجربه‌های عمیق (بهینه یا شاید حداکثری). اما در متن کتاب، چیک سنت میهایی Flow را تقریباً پاسخی همه‌جانبه به دو سوالِ زندگی شاد چیست؟ زندگی رضایت‌بخش چیست؟ می‌داند.
این شکل از تعمیم مفهوم Flow به همه‌ی جنبه‌ها و لایه‌های زندگی، ممکن است به مذاق بسیاری از خوانندگان خوش نیاید.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای روانشناسی مثبت گرا برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
تعداد درس‌ها: ۳۳ عدد
دانشجویان این درس: ۴۰۹۲ نفر
تمرین‌های ثبت‌شده: ۲۱۲۲ مورد
با عضویت ویژه، علاوه بر امکان مطالعه‌ی درسهای روانشناسی مثبت‌گرا به درسهای بسیار بیشتری نیز دسترسی پیدا می‌کنید که می‌توانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
البته از میان درس‌ها و مطالب مطرح شده، ما فکر می‌کنیم شاید بهتر باشد ابتدا مطالعه‌ی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
شخصیت شناسی / حمایت اجتماعی / خودشناسی
تحلیل رفتار متقابل / عزت نفس | کوچینگ
استرس / چگونه شاد باشیم / مدیریت انگیزه
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:
تمرین و مشارکت در بحث
شما در چه فعالیت‌هایی، Flow را تجربه کرده‌اید؟ آیا می‌توانید سه وضعیت اضطراب، خستگی و فلو را – شبیه مثال درس – در فعالیتی مد نظرتان، شرح دهید؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری روانشناسی مثبت گرا به شما پیشنهاد میکند:
- روانشناسی مثبت گرا
- ابعاد روانشناسی مثبت گرا: درون فردی | فردی | اجتماعی
- مارتین سلیگمن و روانشناسی مثبت گرا
- درماندگی آموخته شده (ناتوانی آموخته شده)
- پرسشنامه جهت گیری زندگی شییر و کارور | پرسشنامه خوش بینی
- مفهوم خوش بینی چیست؟ آیا شما خوش بین هستید؟
- جملهای از هلن کلر درباره بدبینی
- پرسشنامه امید اسنایدر (پرسشنامه امید به زندگی اشنایدر)
- معنی امید چیست؟ | امیدواری یعنی چه و چگونه امیدار باشیم؟
- امید داشتن به آینده | آیا امید همیشه خوب است؟
- گفتگو دربارهٔ آینده انسان | پینکر، دو باتن، ریدلی، گلدول
- پارادوکس استاک دیل | دردسرهای خوشیبینی برای آیندهی نزدیک
- زمانی برای نگرانی | چگونه نگرانی از آینده را کمتر کنیم؟
- قدردانی و قدرشناسی | چقدر در زندگیتان شکرگزار و سپاسگزار هستید؟ (+پرسشنامه)
- شکرگزاری و قدردانی | چگونه این عادت را در خود پرورش دهیم؟
- بخشش و بخشیدن | چقدر برای بخشودن دیگران آمادگی دارید؟
- معنی پختگی چیست؟ آیا شما فردی پخته و خردمند هستید؟
- چقدر رفتارهای نوع دوستانه انجام میدهید؟
- حتی در ویژگیهای خوب هم زیادهروی می‌تواند خوب نباشد
- اثر پیگمالیون | کاربرد این اثر در تدریس، تربیت فرزند و مدیریت سازمان چیست؟
- یک پادکست برای زندگی بهتر، شادتر و بامعناتر
- کتاب غرقگی (Flow) | روانشناسی تجربه‌ی عمیق لحظات زندگی
- اعتیاد مثبت | چگونه در زندگی خود تغییر مثبت ایجاد کنیم؟
- کتاب خوش بینی آموخته شده
- ریچارد وایزمن
- میهای چیک سنت میهایی (میهالی)
- کریستوفر پترسون (روانشناس مثبت گرا)
- تعریف خوش بینی چیست | مقاله خوش بینی پترسون + فایل PDF
- کتاب شکوفایی | تعریف روانشناسی مثبت گرا به زبان ساده از نگاه مارتین سلیگمن
- کتاب اوضاع خیلی خراب است | کتابی درباره امید | مارک منسن
- نقد روانشناسی مثبت گرا | ایراد در مثبت اندیشی است یا فراتر از آن؟
سوال‌های پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحث‌های مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری می‌توانید نقشه راه‌های مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
هم‌چنین در صفحه‌های دوره MBA و توسعه فردی می‌توانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما می‌توانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را می‌توانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیم‌سال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که می‌توانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
هم‌چنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را می‌توانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا می‌دانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور می‌توانید به جمع متممی‌ها بپیوندید؟
نویسنده‌ی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی
زمانی که من به صورت فیزیکی در کلاس، تدریس می‌کردم، هر سه نوع تجربه رو در یک فعالیتِ ظاهراً مشابه داشتم.
فکر می‌کنم حدود ۳۰ تا ۳۵ بار، یک مجموعه مباحث تقریباً ثابت رو در قالب استراتژی به گروه‌های مختلف (معمولاً ۲۰ تا ۴۰ نفره) درس دادم.
نخستین مرتبه‌ای که این کار رو انجام دادم، به خاطر این بود که معلم استراتژی یک مرکز آموزشی که من در اونجا کار می‌کردم، رفته بود (ظاهراً نتونسته بود رضایت دانشجویان رو تأمین کنه).
اون زمان، بزرگی چالش برای من - خصوصاً با توجه به سابقه‌ی مدرس و مدرس‌های قبلی اونجا - نسبت به توانایی‌هام خیلی زیاد بود و اضطراب و تنش زیادی رو تجربه می‌کردم.
تکرار درس با چارچوب تقریباً ثابت، باعث شد که شاید مثلاً از دفعه‌ی هشتم، نهم یا دهم، حس فلو شدن رو کاملاً تجربه کنم. هیچ‌وقت نمی‌فهمیدم کلاس چجوری تموم میشه و واقعاً وقتی می‌فهمیدم وقت تموم شده، ناراحت می‌شدم و انگار از دل یک تجربه‌ی خیلی عمیق لذت‌بخش بیرون کشیده شدم و باید به زندگی عادی برگردم.
به تدریج، عادت به تدریسِ اون مبحث (حتی با وجودی که سعی می‌کردم مثال‌ها و مباحث رو کمی به‌روز کنم) باعث شده بود که احساس کنم چالش کوچکی در برابر توانایی خودم محسوب میشه و حس خستگی و دلزدگی رو تجربه می‌کردم.