کتاب خاطرات یک مترجم | زندگی نامه محمد قاضی بدون روتوش

بی‌تردید محمد قاضی را می‌توان از مترجمان بزرگ دوران معاصر کشورمان دانست. او در مهاباد به دنیا آمد و پیکرش نیز پس از درگذشت در هشتاد و چهار سالگی، در همان مهاباد به خاک سپرده شد.

با وجودی که قاضی در سال ۱۳۷۶ درگذشته و بیش از دو دهه از مرگش می‌گذرد، هنوز به واسطه‌ی آثار و ترجمه‌هایش در میان ما زنده است و با ما زندگی می‌کند.

فهرست کتاب های ترجمه شده توسط محمد قاضی بسیار طولانی و شامل نزدیک به هفتاد اثر است که از میان آن‌ها، می‌توان به شازده کوچولو، زوربای یونانی و دن کیشوت اشاره کرد.

ترجمه های محمد قاضی، نقش مهمی در آشنایی فارسی‌زبانان با ادبیات جهان ایفا کرده‌اند.

کتاب خاطرات یک مترجم – نوشته محمد قاضی

وقتی اغلب نوشته‌های یک نویسنده، ترجمه‌ی آثار نویسندگان دیگر است، معدود کتاب‌هایی که خود او در آن‌ها در جایگاه نویسنده قرار می‌گیرد، ارزشی مضاعف پیدا می‌کنند. کتاب خاطرات یک مترجم، چنین کتابی است.

در کتاب خاطرات یک مترجم، جنبه‌ی خاطرات از جنبه‌ی مترجم بودن نویسنده، پیشی گرفته است. بنابراین، اگر انتظار داشته باشید بسیاری از صفحات کتاب، به خاطرات ترجمه‌های قاضی اختصاص یافته باشد، از خواندن کتاب ناامید خواهید شد.

اما آن‌چه کتاب خاطرات قاضی را خواندنی می‌کند، روایت شیرین روزمرگی‌های زندگی اوست. اتفاق‌هایی که بسیاری از آن‌ها، به مترجم یا نویسنده‌ بودن او ربط چندانی ندارند، اما هم‌چنان به خاطر اهمیت شخصِ محمد قاضی، سندی از تاریخ ادبیات کشور ما محسوب می‌شوند.

مناسب است به این نکته هم اشاره کنیم که با وجودی که کتاب برای نخستین بار در سال ۱۳۷۱ منتشر شده، این روایت‌ها و خاطرات،صرفاً دوران کودکی او تا سال ۵۷ را در برمی‌گیرند.

خاطرات محمد قاضی را می‌توان یک روایت روتوش نخورده از زندگی او دانست. روایتی که برخی از جنبه‌های پنهان زندگی او را، بدون کوچک‌ترین ملاحظه‌کاری افشا کرده‌اند.

در این خاطرات است که می‌بینیم قاضی، در جایگاه کارمند دخانیات، چگونه از این‌که به اشتباه، پاداش پانصد تومانی (در دهه‌ی چهل شمسی) دریافت کرده،‌ ذوق می‌کند. و بعداً که مشخص می‌شود پرداخت اشتباه بوده (و البته قاضی همه‌ی پول را خرج کرده بود)، به چه روش‌هایی متوسل می‌شود تا آن پاداش را به دخانیات بازنگرداند.

هم‌چنین، روایت تأسفش از درگذشت خوزوئه دو کاسترو (نویسنده‌ی کتاب آدم‌ها و خرچنگها) خواندنی است. تأسفی که نه به خاطر از دست رفتن یک نویسنده، بلکه به خاطر از بین رفتن فرصت سفری به پاریس به دعوت وی، به‌بار آمده است.

این سبک روایت ساده و واقعی قاضی، ضمن این‌که خواننده را با مجموعه‌ای از حکایت‌های شیرین روبرو می‌کند، به یادمان می‌آورد که زندگی هنری و فرهنگی بزرگان ما، تنها یکی از زوایای زندگی‌شان است و بسیاری زوایای دیگر هم وجود دارد که ما مخاطبان و علاقه‌مندان آن‌ها، خواسته یا ناخواسته، از دیدن و شنیدن‌شان محروم مانده‌ایم.

سوال غیرضروری درباره دن کیشوت

در ادامه بخش کوتاهی از خاطره‌ی حضور قاضی در کاخ مرمر را می‌خوانیم. او به دعوت شجاع‌الدین شفا و برای شرکت در مهمانی یکی از اساتید دانشگاه مادرید (به نام پروفسور گارسیا گومِز) به مهمانی سلطنتی رفته است.

ظاهراً شجاع‌الدین شفا،‌ صبح روزی که قرار بوده مهمانی را برگزار کند، به خاطر می‌آورد که می‌تواند برای نشان دادن رابطه‌ی نزدیک فرهنگی ایران و اسپانیا، به گارسیا گومز بگوید که ما دن‌کیشوت نوشته‌ی سروانتس را هم به فارسی ترجمه کرده‌ایم.

پس از این توضیح، مناسب بوده که محمد قاضی را ظرف چند ساعت پیدا کنند و به مهمانی بیاورند و این مأموریت به ساواک سپرده می‌شود (صفحه ۳۴۲ کتاب):

در ادامه، بخشی از روایت گفتگوی گارسیا گومز و محمد قاضی را می‌خوانیم:

استاد محمد قاضی به علت ابتلا به سرطان حنجره، دو دهه‌ی پایانی زندگی خود را تقریباً در سکوت (یا نزدیک به سکوت) گذراندند. البته در تمام این مدت، به کار کردن ادامه دادند. به علت همین مولد بودن در عین خاموشی است که بسیاری، تعبیر حنجره‌ی زبان فارسی یا حنجره‌ی ترجمه را برای ایشان به کار می‌برند.

خواندن شعری از استاد #شفیعی کدکنی هم که در هشتاد و یکمین سالروز تولد او، خطاب به ایشان سروده شده خالی از لطف نیست (+):

اگر قصد خریدن و خواندن کتاب خاطرات یک مترجم را دارید، نباید انتظار یک متن جدی و رسمی و ادبی داشته باشید. بلکه مطالعه‌ی آن را به منزله‌ی نشستن پای صندلی پیرمردی در نظر بگیرید که نیم قرن قلم در دست داشت و به ترجمه پرداخت و اکنون، در ملاقاتی دوستانه، خاطرات پراکنده‌ی خود را برایتان روایت می‌کند.

توضیح: کتاب خاطرات یک مترجم به همت نشر کارنامه، از جمله ناشران آثار فاخر زبان فارسی، به بازار عرضه شده است.

[ لینک مرتبط: خرید کتاب خاطرات یک مترجم ]