رفتار شناسی، تیپ شناسی و شخصیت شناسی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

قبل از ورود به جزئیات بحث شخصیت شناسی، لازم است که تکلیف خودمان را با برخی از واژه‌ها و اصطلاحات مشخص کنیم. خصوصاً اصطلاحاتی که به اشتباه، به عنوان معادل شخصیت شناسی به‌کار برده می‌شوند.

رفتار شناسی و تیپ شناسی از جمله‌ی این اصطلاحات هستند و اگر تفاوت آن‌ها را با شخصیت شناسی ندانیم، ممکن است بعضی از مدل‌های تیپ شناسی و رفتارشناسی را با مدل‌های شخصیت شناسی اشتباه بگیریم.

در این درس، ابتدا رفتار را تعریف می‌کنیم و سپس به سراغ تیپ و شخصیت می‌رویم.

تعریف رفتار چیست؟

رفتار هم، مانند هر واژه‌ی دیگری، تعاریف متعددی دارد و بسته به اینکه بخواهیم آن را در کجا استفاده کنیم، ممکن است به شکل متفاوتی تعریف شود.

ما در درس شخصیت شناسی رفتار را به صورت زیر تعریف می‌کنیم:

نخست این‌که رفتار باید قابل مشاهده باشد. چیزی که قابل مشاهده نیست، از جنسِ فکر کردن، قضاوت‌ کردن و چیزهایی مانند این‌هاست.

نکته‌ی دوم هم این‌که گاهی اوقات، عمل نکردن را باید یک عمل در نظر گرفت. مثلاً وقتی کسی به شما توهین می‌کند و شما رو در روی او می‌ایستید و سکوت می‌کنید، شما یک رفتار انجام داده‌اید. رفتاری که در مدیریت تعارض، آن را رفتار اجتنابی می‌نامند.

تا کنون شاخه‌های علمی و مدل‌های متعددی در زمینه‌ی رفتار و رفتار شناسی به وجود آمده‌اند.

تحلیل رفتار متقابل از جمله‌ی این شاخه‌هاست که همان‌طور که از نام آن مشخص است، به «رفتار» پرداخته می‌شود. مثلاً می‌گویند فلانی رفتار کودکانه دارد، یا رفتار بالغانه دارد یا رفتار والدانه از خود نشان می‌دهد.

مدل DISC هم یکی از مدل‌های رفتارشناسی است. در این مدل‌ هم رفتارها به چهار دسته تقسیم شده و بررسی می‌شوند.

منظور از شخصیت و شخصیت شناسی چیست؟

کمتر واژه‌ای را می‌توانید در روانشناسی و علوم انسانی ببینید که به اندازه‌ی شخصیت، تعاریف متعددی داشته باشد.

ما در متمم، تعریفی را معیار قرار می‌دهیم که به نگاه ریموند کتل نزدیک است و در مورد بسیاری از مکاتب شخصیت شناسی صدق می‌کند:

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری شخصیت شناسی به شما پیشنهاد می‌کند: