معنی Subscribe چیست؟ چرا در فارسی به Subscription اشتراک می‌گوییم؟

کلمه Subscribe طی سال‌های اخیر به‌شدت در میان فارسی‌زبان‌ها رواج یافته و مدام آن را می‌خوانیم و می‌شنویم.

تولیدکنندگان پادکست از مخاطبان خود می‌خواهند که در هر پلتفرمی که به پادکست‌شان گوش می‌دهند، پادکست آن‌ها را «سابسکرایب» کنند. تولیدکنندگان محتوا در یوتیوب، لابه‌لای حرف‌هایشان به مخاطب یادآوری می‌‌کنند که اگر ما را می‌پسندید، دکمه Subscribe را بزنید تا از انتشار محتواهای بعدی مطلع شوید.

علاوه بر این‌ها کسب و کارهای بسیاری هم بر پایهٔ جذب Subscriber شکل گرفته‌اند. این کسب و کارها از مشتریان خود به شکل ماهانه، فصلی یا سالانه پول می‌گیرند و خدماتی را به آن‌ها ارائه می‌کنند. با وجودی که در شبکه های اجتماعی معمولاً از خود کلمه Subscribe استفاده می‌شود و معادل فارسی برای آن به‌کار نمی‌رود، اما این واژه در بحث مدل کسب و کار یک معادل فارسی (عربی) پیدا کرده که بسیار جا افتاده است: مشترک.

ما هم در درس‌های متمم این اصطلاح را به کار می‌بریم و یک درس کامل را هم به مدل درآمد اشتراکی اختصاص داده‌ایم و توضیح داده‌ایم که چگونه برخی از کسب و کارها ترجیح می‌دهند «مشتری» را به «مشترک» تبدیل کنند. یعنی به جای یک پرداخت بزرگ مقطعی، مبلغ کوچکی را به تدریج و در بلندمدت از مشتری دریافت کنند (موضوع بحث در کتاب معامله همیشگی).

این درس از سلسله درس‌های ظرافت‌های کلامی به معنی کلمه Subscribe اختصاص دارد. بعد از این که ببینید معنی سابسکرایب چیست بهتر می‌توانید فلسفه کسب و کارهای مبتنی بر Subscribe را هم درک کنید.

معنی Subscribe چیست؟

کلمهٔ subscribe از دو بخش تشکیل شده: sub و scribe.

بسیاری از کلماتی که از ریشهٔ scribe هستند به نوعی به «نوشتن» مربوطند.

مثلاً inscribe به معنای حکاکی یک نوشته روی سطوح و اشیاء. کلمهٔ prescription هم که به معنای تجویز (از جمله در دارو و پزشکی) است، در اصل به «نوشتن» اشاره داشته: نسخه‌ای که پزشک برای بیمار می‌نویسد. البته الان معنای عام‌تری پیدا کرده و به هر شکلی از تجویز گفته می‌شود. script به معنای نمایشنامه (نمایش+نامه = متن نمایش) هم از همین خانواده است. کلمهٔ transcriber هم که برای نسخه‌برداران و رونویسی‌کنندگان کتاب‌ها به‌کار می‌رفته و اکنون برای افراد و نرم‌افزارهایی که صوت را به متن تبدیل می‌کنند، به همین «نوشتن» و «مکتوب کردن» اشاره دارد.

پیشوند sub به معنای زیر و پایین را هم می‌شناسیم. از subset به معنای زیرمجموعه تا subordinate به معنای زیردست.

با این توضیح معنی subscribe «نوشتن زیر یک نوشته» و یا به شکل دقیق‌تر «امضا کردن پایین یک نوشته» است. این معنا را در دائره‌المعارف حقوقی آمریکا هم می‌بینیم (+).

Subscription به عنوان قراردادی برای حمایت

قدیمی‌ترین نمونه‌هایی که از Subscription می‌شناسیم، به نقشه‌برداری و دائره‌المعارف‌نویسی مربوط بوده است. نوشتن دائره‌المعارف کار پرهزینه‌ای بوده و کسانی که می‌خواستند دائره‌المعارف بنویسند، با عده‌ای از فرهیختگان و اهل علم توافقی امضا کرده و برای هر نسخه مبلغی دریافت می‌کرده‌اند. این مبلغ لزوماً پس از نگارش پرداخت نمی‌شده و گاهی با پرداخت زودهنگام، بودجهٔ تحقیق و تألیف را فراهم می‌کرده است.

دائره‌المعارفی که دنی دیدرو با عده‌ای از همکارانش نوشت و نقش مهمی در تاریخ اندیشهٔ بشر داشته، به همین شیوه تألیف شده است. جان واریلو در کتاب مدل کسب و کار اشتراکی توضیح می‌دهد که در قرن شانزدهم از همین شیوه برای پروژه‌های اکتشافی و نقشه‌برداری هم استفاده می‌شده است. چون نقشه‌برداری مستلزم سفر و صرف هزینهٔ فراوان بوده و این مدل می‌توانسته گزینهٔ مناسبی برای تأمین بودجهٔ این نوع پروژه‌ها باشد.

Subscribe به معنای حمایت

همیشه در زبان‌شناسی و ریشه شناسی گفته می‌شود که بسیاری از کلمات، گسترش معنایی پیدا می‌کنند. یعنی به مفهومی گسترده‌تر از معنای اولیهٔ خود به کار می‌روند. کلمهٔ Subscribe هم به تدریج گسترش معنایی را تجربه کرد و هر شکلی از همراهی، حمایت و پیگیری را شامل شد. معنی Subscribe to را در دیکشنری آکسفورد ببینید:

در دوران جدید که افراد می‌توانند با Subscribe کردن به نوعی به رونق کار تولیدکنندگان محتوا، بیشتر دیده‌ شدن آن‌ها و افزایش درآمد‌شان کمک کنند، سابسکرایب کردن در بطن خود دوباره ترکیبی از «همراهی» و «حمایت مادی» را جا داده است.

معادل Subscribe در فارسی

ما سال‌ها در فارسی از واژه‌های فرانسوی «آبونمان» و «آبونه شدن» برای پرداخت منظم ماهانه استفاده می‌کردیم. از آبونمان آب و برق تا آبونه شدن مجلات.

اما عرب‌زبان‌ها اصطلاحات «اشترک» و «وقع» را به‌کار می‌بردند. وقع به معنای امضا کردن است (توقیع = امضا) و این واژهٔ عربی به معنای قدیمی subscribe بسیار نزدیک است. «اشترک» هم به معنای شریک شدن است که هم‌خانواده‌های فراوانی در زبان فارسی دارد. واژهٔ اشتراک این پیام را در خود داشت که وقتی در یک کار subscriber می‌شوید، شریک تأمین هزینه‌های آن کار و طبیعتاً دستاوردهای آن هستید (درست مثل ماجرای نوشتن دائره‌المعارف و ترسیم نقشه‌).

پس از این که کسب‌و‌کارهای آنلاین رونق یافتند و ادبیات خود را پیدا کردند، ترجمهٔ فرانسوی بسیاری از واژه‌های انگلیسی کنار گذاشته شد و نسل جدید، این واژه‌ها را دوباره ترجمه کردند. این بار کلمهٔ subscription به اشتراک ترجمه شد که در مقایسه با آبونه برای فارسی‌زبان‌ها قابل‌درک‌تر است.

امروزه سازمان‌های خدمات شهری مثل سازمان آب و برق هم در کنار تأمین‌کنندگان خدمات مدرن‌تر (مثل تلفن همراه و اینترنت) واژهٔ مشترک را به‌کار می‌برند و به‌تدریج اشتراک و مشترک به زبان کوچه و خیابان هم راه پیدا کرده است. البته شاید اگر از برخی از این نهادها بپرسیم که معنای مشترک و مفهوم سابسکرایب چیست، هنوز هم آن را چیزی فراتر از «پرداخت‌کنندهٔ حق اشتراک» ندانند.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری آشنایی با کلمات و ظرافت‌های کلامی به شما پیشنهاد می‌کند: