کوتاه شدن کلمات | چگونه از کاندیدا به کاندید و از اینترنت به نت رسیدیم؟
«بعید است فلانی در انتخابات کاندید شود.» «این‌جا نت خیلی ضعیفه.» «می‌خوام توی بایوی صفحه‌ام بنویسم که وقتم آزاد شده و می‌تونم پروژه قبول کنم.»
چنین جمله‌هایی در گفتگوهای روزمره رایج‌اند و بارها آن‌ها را گفته و شنیده‌ایم. حتی ممکن است هیچ‌وقت به این فکر نکرده باشیم که چرا به جای بایوگرافی (زندگی‌نامه) می‌گوییم بایو. یا چرا به جای اینترنت یا نتورک می‌گوییم نت. وضع واژهٔ کاندید کمی فرق می‌کند. کم نیستند کسانی که منتظرند یک نفر این کلمه را بگوید یا بنویسد تا بلافاصله به او تذکر دهند که کاندید یعنی ساده‌دل و کاندیدا درست است.
چنین واژه‌های کوتاه‌شده، دُم‌بریده و سر‌بُریده‌ای معمولاً برای کسانی که به ظرافت‌های کلامی علاقه دارند جذاب‌اند و می‌توانند موضوعی برای بحث و گفتگوهای طولانی باشند. در این درس می‌خواهیم کمی دربارهٔ این نوع واژه‌ها حرف بزنیم. به‌ویژه این‌که در عصر اینترنت و شبکه های اجتماعی این نوع کوتاه‌شدگی‌ها بیش از هر زمان دیگری به چشم می‌آیند و خوب است که با آن‌ها آگاهانه مواجه شویم.
کلمه‌ها چگونه کوتاه می‌شوند؟
مردم در طول زمان با انگیزه‌ها و علل مختلف کلمه‌ها را کوتاه می‌کنند. یکی از علل واضح کوتاه کردن کلمات، ساده‌تر کردن تلفظ و نگارش آن‌هاست.
مثلاً کلمه‌ای مثل mathematics (ریاضیات) را در زبان انگلیسی در نظر بگیرید. چنین کلمه‌ای کمی طولانی است. به همین علت عده‌ای ترجیح داده‌اند دُم این کلمه را ببُرند و آن را به شکل math (و در انگلیسی بریتیش: maths) بنویسند. این کار آن‌قدر تکرار شده که امروزه Math یک لغت کاملاً مستقل محسوب می‌شود و تقریباً در همهٔ دیکشنری‌ها یک مدخل مستقل را به خود اختصاص داده است:
البته هنوز هم – چنان‌که در تصویر بالا می‌بینید – دیکشنری‌ها math را غیررسمی می‌دانند. اما همهٔ واژه‌های کوتاه‌شده غیررسمی نیستند. کلمهٔ phone کوتاه‌شدهٔ telephone است و در متن‌های کاملاً رسمی هم به‌کار می‌رود. آنفولانزا (influenza) هم به flu تبدیل شده و این شکل کوتاه‌شده را در بسیاری از متن‌های رسمی می‌بینیم. وبلاگ (weblog) هم واژهٔ دیگری است که امروزه شکل کوتاه‌شدهٔ آن یعنی بلاگ (blog) بسیار جاافتاده و حتی با این واژهٔ کوتاه‌شده، اصطلاحات تازه‌ای مانند بلاگر (blogger) هم ساخته شده است.
فهرست واژه‌های کوتاه‌شده در انگلیسی بسیار طولانی‌تر است. در فارسی هم نمونه‌های کوتاه‌شده کم نیستند. البته انگیزهٔ کوتاه کردن هم لزوماً تنبلی در نوشتن یا سهولت در بیان نبوده است. گاهی برداشت‌های اشتباه از معنی و ساختار واژه باعث شده آن واژه کوتاه‌تر شود:
دسترسی کامل به مجموعه درسهای ظرافت‌های کلامی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
اعضای ویژهٔ متمم علاوه بر دسترسی به درسهای تسلط کلامی، ظرافت‌های کلامی و چالش نوشتن به مجموعهٔ گسترده‌ای از درس‌ها به شرح زیر دسترسی پیدا می‌کنند:
البته بررسی‌های آماری ما نشان داده که دوستان پیگیر درسهای تسلط کلامی معمولاً برای درسهای زیر هم وقت می‌گذارند:
خودشناسی | شخصیت شناسی | مذاکره
مهارت ارائه | مهارت ارتباطی | زندگی شاد | عزت نفس
پرسونال برندینگ | مشاوره مدیریت | کوچینگ
دوره MBA (مطالعهٔ منظم همه‌ی درس‌ها)
تذکر: برای دسترسی به محتوای این درس، صرفاً عضو شدن و پرداخت حق عضویت کافی نیست و باید تمرین ورود به بحث را هم انجام دهید. انجام این تمرین بسیار ساده است و کمتر از ده دقیقه از وقت شما را می‌گیرد.
تمرین و مشارکت در بحث
چه کلمات دیگری در فارسی یا انگلیسی می‌شناسید که کوتاه شده باشند؟ چه کلماتی در ذهن دارید که کوتاه‌شدهٔ آن‌ها هنوز جا نیفتاده، اما فکر می‌کنید به‌تدریج جا می‌افتد و جایگزین شکل کامل کلمه می‌شود؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری آشنایی با کلمات و ظرافت‌های کلامی به شما پیشنهاد می‌کند:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درسهای متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : احمد بنی‌جمالی
«ماتیک» یا همان رژ لب، ساخت معکوسِ واژه‌ی «کُسمِتیک» فرانسوی یا کازمتیک انگلیسی به معنای لوازم آرایش است. به دلیل این که تلفظ دو حرف اول این واژه برای فارسی زبان ها ناپسند و بی ادبانه بوده، حذف شده و جزء آخر واژه یعنی ماتیک باقی مانده است.
«اژدر» ساخت معکوس «اژدرهاست». مولوی در مثنوی گفته است: «نفس اژدرهاست او کی مرده است؟» «اژدرها» در این بیت به شکل مفرد و به معنی مار بزرگ به کار رفته است. اما چون «ها» در فارسی از ادات جمع است تصور شده که اژدرها جمع اژدر است و بر همین سیاق واژه های ترکیبی اژدرافکن و اژدرمار هم ساخته شده است.
«خشایار» ساخت معکوس «خشایارشا» است. فارسی زبان ها تصور کرده اند که «شا» در آخر این واژه معادل شاه است. یعنی شاهی که نامش خشایار است و با خذف آن «خشایار» را ساخته اند.
«جین» ساخت معکوس «دوجین» روسی یا dozen انگلیسی به معنی دوازده است. اما فارسی زبان ها تصور کرده اند که «دو» در اول کلمه همان عدد 2 است و بر این اساس «جین» را معادل عدد 6 ساخته اند.
پی نوشت: محمدرضا شعبانعلی عزیز در یکی از روزنوشته های خود به کلاس های ویرایش فرهاد قربان زاده اشاره کرد و معلوم بود که شیوه کار قربان زاده را می پسندد. من هم به اشارت او در این کلاس ها شرکت کردم و واژه های بالا در واقع یادداشت های من از آن کلاس است.