چند جمله از کتاب پروست علیه زوال
بعضی کتابها آن‌قدر جریان‌ساز و تأثیرگذار می‌شوند که پس از انتشارشان، مجموعه‌ای از آثار حول‌شان شکل می‌گیرد: انبوهی از نقدها، تحسین‌ها و تقبیح‌ها، خلاصه‌ها و تفسیرها، فیلم‌نامه‌ها و نمایشنامه‌ها دربارهٔ آن‌ها و بر اساس آن‌ها نوشته می‌شود و گاه تعداد این آثار آن‌قدر زیاد می‌شود که کتابها و مقالاتی در جمع‌بندی و طبقه‌بندی خود این آثار منتشر می‌شود.
کتاب «در جستجوی زمان از دست رفته» اثر مارسل پروست نمونهٔ خوبی از این نوع کتابها است.
پاتریک الکساندر، کتاب «راهنمای خواندن پروست» را نوشته است (+)/ آلن دو باتن کتابی نوشته و توضیح داده که «پروست چگونه می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند» (+). کریستوفر پرندرگاست «زندگی و مرگ با مارسل پروست» را در دویست‌و‌پنجاه صفحه تألیف کرده (+) و ساول فریدلندر کتاب «ابهام‌های پروستی» را منتشر کرده است (+). جاشوا لندی با همکاری انتشارات دانشگاه آکسفورد، «جهان، آن‌چنان که پروست می‌گوید» را به بازار عرضه کرده (+) و هوارد ماس در کتاب «فانوس جادویی پروست» با رویکردی انتقادی به بررسی در جستجوی زمان از دست رفته پرداخته است (+).
این فهرست را به سادگی می‌توان با کتابهای بیشتری – از جمله کتاب «پروست علیه زوال» نوشتهٔ یوزف چاپسکی – طولانی کرد.
پروست علیه زوال
پروست علیه زوال، کتابی بسیار کوچک و کم‌حجم است. هستهٔ اصلی کتاب، چند جستار کوتاه‌اند که به زحمت به ۶۰ صفحه می‌رسند. صفحاتی مثل فهرست نام‌ها و مقدمهٔ مترجم‌ها (ترجمهٔ فارسی مقدمهٔ مترجمِ فرانسه به انگلیسی و مقدمهٔ مترجم فرانسه به فارسی) و مقدمهٔ چاپسکی و مقدمهٔ ناشر ایرانی و چند تصویر و نقشه، همگی نتوانسته‌اند کتاب را به ۱۵۰ صفحه برسانند.
اما همین کتاب کوچک، ویژگی جالبی دارد که آن را از سایر کتابهایی که دربارهٔ رمان پروست نوشته شده‌اند متمایز می‌کند. این ویژگی، پیشینه و شرایط تألیف کتاب است.
یوزف چاپسکی (Josef zapski)، نویسنده کتاب، زمانی زندانی شوروی بوده است: «تقریر این جستار در باب پروست برمی‌گردد به زمستان ۱۹۴۰-۱۹۴۱، در سالن غذاخوری سرد ناهارخوری صومعه‌ای متروکه در شوروی.»
عده‌ای افسر لهستانی اسیر، طی مدت اسارت در یک اردوگاه، تصمیم می‌گیرند برای حفظ امید و انگیزه، دست به کاری بزنند: «به هر دری می‌زدیم که یک‌جورهایی خودمان را سرگرم کارهای فکری نگه داریم تا مگر این‌چنین بر یأس و پریشان‌حالی‌مان غلبه کنیم و مغزهایمان را از زنگار رخوت برهانیم.»
تصمیم بر آن می‌شود که هر کس هر چه می‌داند، به دیگران بیاموزد یا دربارهٔ هر چه در ذهن دارد، برای دیگران حرف بزند. یکی از تاریخچهٔ کتاب می‌گوید و دیگری از تاریخ انگلستان و تاریخ مهاجرت ملل. یکی از معماری و دیگری از آمریکای لاتین.
در این میان، چاپسکی نقاش، موضوع «نقاشیِ فرانسوی و لهستانی» و نیز «ادبیات فرانسه» را انتخاب می‌کند. اما این کار ساده نبوده: «… هیچ کتابخانه‌ای دم دستم نبود. هیچ کتابی پیشم نبود که ربطی به موضوعم داشته باشد. آخرین کتاب فرانسوی‌ای که دیده بودم برمی‌گشت به قبل از سپتامبر ۱۹۳۹. برای همین فقط یادهایی جسته‌گریخته از رمان پروست در خاطرم مانده بود که می‌کوشیدم تا جایی که می‌توانم دقیق به خاطر بیاورم.»
این چند جمله توصیف چاپسکی از آن روزها خواندنی است:
هنوز هم تصویر رفقایم پیشِ چشمم زنده است: خسته و کوفته بعدِ کار در سرمایی که به منفی ۴۵ درجه هم می‌رسید، کیپ تا کیپ نشسته زیر قاب‌عکس‌هایی از مارکس و انگلس و لنین، گوش و هوش‌شان متوجهِ سخنرانی‌هایی که موضوعات‌شان بسیار دور بود از واقعیتِ زندگیِ آن روزهایمان.
از داستان و بستر شکل‌گیری کتاب که بگذریم، آن‌چه می‌ماند، جستارهایی روایی-تحلیلی از کتاب پروست است. زندگی پروست، حال و هوای پروست، فرم و محتوای کتاب پروست و اشاره‌ها و تحلیل‌هایی از برخی از شخصیت‌های رمان در جستجوی زمان از دست رفته.
از آن‌جا که پاراگراف فارسی متمم قرار نیست مطلبی تحلیلی باشد و صرفاً باید به نقل چند بند از کتابها محدود شود، به همین توضیح اکتفا می‌کنیم و قطعات کوتاهی از کتاب را با هم می‌خوانیم:
از ادبیات لهستان که بگذریم، سنگینیِ سایهٔ شوم غرض‌ورزی و تعصب را بر اثرِ نویسنده‌ای دیگر هم می‌بینیم، که شاید بشود گفت سرشناس‌ترین رمان‌نویسِ عصر خویش بود.
در جنگ و صلح و آناکارنینا، تقریباً خبری از آموزش و تعلیم نیست. تالستوی حینِ اصلاح و ویرایشِ آناکارنینا بخش مفصلی را بازنویسی می‌کند فقط و فقط برای این‌که نظر خودش را از چشم خواننده پنهان نگه دارد. اما در رستاخیز، رمان مهمِ دورانِ سالخوردگی‌اش، با نکاتِ تعلیمیِ زیاده گل‌درشتی روبه‌رو می‌شویم.
نویسنده در بعضی جاهای رمان بعضی ایده‌ها را چنان با تکیه و تکرار مطرح می‌کند که نتیجهٔ عکس می‌دهد و خواننده را بیشتر دلزده می‌کند تا علاقه‌مند.
می‌بینید، تالستوی هم گو باش، وقتی کیفیت اثر هنری را فدای عقیده‌ای خاص می‌کنید، نه‌تنها اثر هنری‌تان، که اتفاقاً آن عقیده را هم کم‌فروغ‌تر می‌کنید.
توضیح متمم: از آن‌جا که چند نفر از دوستان متممی تذکر داده‌اند، لازم است اشاره کنیم که «تالستوی هم گو باش» اشتباه تایپی نیست. بلکه مترجم به جای عبارت «تالستوی هم که باشی» خواسته از جمله‌بندی دیگری استفاده کند.
بیهودگی معاشرت و روابط محفلی
سوان، آن آدمِ همه‌چیز‌تمامِ معاشرتی، به بیماری مهلکی دچار می‌شود، و دکترها جوابش می‌کنند: دو-سه ماه بیشتر وقت ندارد. او در محوطهٔ هتل دوگرمانت، لحظه‌ای که دوک و دوشس عجله دارند خود را برسانند به یک مهمانیِ بزرگ، تصمیم می‌گیرد این خبر را به دوستش بدهد، به بهترین دوستش، ملکهٔ پاریسِ آن زمان.
زن و شوهر که مانده‌اند پای حرفِ دوستِ دم‌مرگ‌شان بنشینند یا خود را سرِ وقت به ضیافت برسانند، قضیه را به شوخی برگزار می‌کنند و به سوانِ بیچاره، با آن چهرهٔ نزار، اطمینان می‌دهند که حالش خیلی هم خوب است، و او را همان‌جا یک‌لنگه‌پا جلوِ هتل مجلل‌شان به حال خودش رها می‌کنند می‌روند.
ولی لحظه‌ای بعد دوک متوجه می‌شود کفش‌های خانم آن رنگی نیست که انتظار داشته به پایش ببیند؛ و به نظرش اصلاً با پیراهنِ مخمل قرمز و گردن‌بندِ یاقوتش جور نبود. تصور کنید سوانِ بینوا نتوانسته بود دوستانش را حتی برای چند دقیقه معطل کند، اما کفش‌های نامتناسب چرا. رفتن‌شان به مهمانی ربع ساعتی عقب می‌افتد.
[نقل از قسمتی از کتاب، از زبان برگوت، شخصیتی که در داستان پروست، نویسنده است:]
«چه معنی دارد هنرمندی که تازه خیلی‌ها نمی‌شناسندش روی جزئیاتی که معمولاً به چشمِ کسی نمی‌آید این همه سرسختانه کار کند؛ یعنی چه این تلاش بی‌وقفه برای غایتی که می‌شود گفت هیچ‌کس ملتفتش نمی‌شود، از آن سر درنمی‌آورد و حتی گاهی نمی‌بیندش؟ انگار در دنیایی زندگی می‌کنیم که قواعد حاکمِ بر آن – چه از حیثِ عدالت، چه حقیقت مطلق، چه جدوجهدی تمام‌و‌کمال – در جهانِ دیگری وضع شده‌اند، جهانی مملو از حقیقت و هارمونی، که تنها انعکاسی از آن روی این کرهٔ خاکی نصیب‌مان می‌شود و هدایت‌مان می‌کند».
شاید خواننده‌ای که دقت کمتری دارد، و یا واقعاً نمی‌داند پروست چه دقت و ممارستی خرجِ تک‌تکِ جمله‌هایش می‌کرد، این جملهٔ کوچک را ندید بگیرد یا اصلاً متوجه معنی‌اش نشود. اما می‌دانیم که نویسنده درست قبلِ مرگش این صفحات را بازبینی کرده، که در میانِ آن هزاران صفحه‌ای که شاگرد عصیان فرشتگان [اثری از آناتول فرانس، نویسندهٔ محبوب پروست] نوشته حال‌و‌هوای متفاوتی دارد.
مخاطب کتاب پروست علیه زوال کیست؟
احتمالاً کسانی که کتاب در جستجوی زمان از دست رفته را خوانده باشند، بیشتر با کتاب چاپسکی ارتباط برقرار می‌کنند. کتاب پر از اشاره به اسامی شخصیت‌ها و رویدادهای داستان است و کسی که رمان را نخوانده، احتمالاً در میان این همه اشاره و تحلیل، گیج خواهد شد.
اما اگر کتاب پروست را نخوانده و در عین حال مقید نباشید که همهٔ بخش‌های یک کتاب را بخوانید، بخش‌هایی از متن می‌تواند برایتان جالب و آموزنده باشد و بعید نیست خواندن چاپسکی انگیزه‌ای برای رفتن به سراغ مارسل پروست فراهم کند.
در مجموع، با وجود جذابیت‌های متن، با اطمینان می‌توان گفت که چنین کتابی، قرار نیست مخاطبان بسیاری داشته باشد و یا همهٔ خوانندگانش را راضی کند. اما اگر بارها اسم پروست را شنیده و از کنارش رد شده‌اید، یا مجموعهٔ هفت جلدی کتاب پروست را دیده‌اید و جرئت نکرده‌اید آن را باز کنید، شاید این کتاب بتواند به شما کمک کند.
کتاب پروست علیه زوال را شبنم نیک رفعت به فارسی ترجمه کرده و نشر گمان به بازار عرضه کرده است (فهرست کتابهای معرفی شده از نشر گمان در متمم).
می‌توانید چند جمله از کتاب در جستجوی زمان از دست رفته را به انتخاب مهدی سحابی (مترجم کتاب) بخوانید.
چند مطلب مرتبط | برای علاقه‌مندان به کتابخوانی
راهنمای خواندن و خریدن کتاب (فایل صوتی)
کتاب های مدیریت | کتاب های بازاریابی و فروش
کتاب های استراتژی | کتاب های بازاریابی دیجیتال
کتاب های روانشناسی | مرور، نقد و خلاصه کتاب
کتاب های توسعه فردی | کتاب های مدیریت زمان
پاراگراف فارسی | جملات منتخب کتابها
کتابخوانی | چگونه کتابخوان شویم؟
دوست عزیز.
شما با عضویت رایگان به عنوان کاربر آزاد متمم (صرفاً با تعیین نام کاربری و کلمه‌ی عبور) می‌توانید به حدود نیمی از چند هزار درس متمم دسترسی داشته باشید.
همچنین در صورت تمایل، با پرداخت هزینه عضویت، به همه‌ی درس‌های متمم دسترسی خواهید داشت. فهرست برخی از درس‌های مختص کاربران ویژه متمم را نیز می‌توانید در اینجا ببینید:
فهرست درس‌های مختص کاربران ویژه متمم
از میان درس‌هایی که در فهرست بالا آمده است، درس‌های زیر از جمله پرطرفدارترین موضوعات هستند:
دوره MBA | مذاکره | کوچینگ | توسعه فردی
فنون مذاکره | تصمیم گیری | مشاوره مدیریت
تحلیل رفتار متقابل | تسلط کلامی | افزایش عزت نفس
چگونه شاد باشیم | هوش هیجانی | رابطه عاطفی
خودشناسی | شخصیت شناسی | پرورش کودکان هوشمندتر
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی
رضا جان.
چقدر خوندن کامنتت برای من لذتبخش بود. نه فقط از جهت ابراز علاقه به جمع متممی‌ها و خوانندگان روزنوشته؛ که من هم خودم رو در این جمع‌ها شریک و سهیم می‌دونم.
از این جهت که یه جورایی در ذهن من هم چنین چیزهایی می‌گذره. وقتی به حرف‌هایی که در جمع‌های مختلف مطرح میشه نگاه می‌کنم، به نتیجه می‌رسم که حرف‌هایی که ما توی جمع خودمون می‌زنیم، حتی اگر اون‌ها رو صرفاً مصداق «گفتگو در اردوگاه» در نظر بگیریم، هم‌چنان ارزشمندن.