تقسیم بندی شاخص‌ها: شاخصهای کمی در برابر شاخصهای کیفی

این درس و چند درس آتی به تعریف و طبقه بندی شاخص‌ها اختصاص یافته است.

اما قبل از اینکه بخواهیم وارد بحث طبقه‌بندی شاخص‌ها شویم، لازم است بر یک نکته‌ی مهم تأکید کنیم:

اگر چه کلیات بحث‌ِ شاخص‌ها و کنترل به کمک شاخص‌ها، همیشه و همه جا یکسان است، اما نام‌گذاری‌ها و طبقه‌بندی‌ها عموماً قراردادی هستند و از منبعی به منبع دیگر تغییر می‌کنند.

این تفاوت‌ها در حدی است که گاهی، حتی در تعریف و طبقه بندی شاخص‌ها در میان نهادهای بزرگ بین‌المللی (مانند سازمان ملل و صندوق بین المللی پول و نهادهای مشابه) هم تفاوت‌ها و اختلاف‌نظر‌هایی مشاهده می‌شود.

ما در متمم می‌کوشیم طبقه‌بندی‌هایی را مد نظر قرار دهیم که به سایر درس‌های ما (خصوصاً‌ درس‌های مدیریتی دوره MBA متمم) کمک کنند و به زبان مشترکی برای بحث و گفتگو میان دوستان متممی تبدیل شوند.

تفاوت مفهوم کمّی و کیفی در شاخص‌ها با سایر بحث‌های مدیریتی

دو اصطلاح کمّی (Quantitative) و کیفی (Qualitative) در فضای مدیریت و علوم انسانی، بسیار رایج هستند.

با این حال، گاهی معنا و مفهوم آنها در فضاهای مختلف، متفاوت است.

فرض کنید در جلسه‌ی مدیران یک شرکت، چنین بحثی مطرح می‌شود:

معمولاً در توصیف چنین سخنرانی‌ها و موضع‌گیری‌هایی می‌گویند که: «سخنرانی و ادعاهای مطرح شده در آن، بسیار کیفی بود و هیچ نوع عدد و رقم و شواهد عینی مشخص ارائه نشد.»

به عبارت دیگر در ادبیات عمومی مدیریت، کیفی بودن به نوعی به معنای غیرعددی بودن به کار می‌رود.

در حالی که ما در بحث شاخص‌ها، همواره همه چیز را به صورت عددی بررسی می‌کنیم و اصلاً اگر پارامتری به صورت عددی قابل سنجش نباشد، نمی‌توانیم آن را به عنوان شاخص کنترل سیستم در نظر بگیریم.

بنابراین، شاخص‌های کمی و شاخص‌های کیفی هر دو شاخص‌های عددی هستند و تفاوت آنها از جنس دیگری است.

تعریف شاخص های کمی (Quantitative Indicators)

همان‌طور که می‌بینید ما در مورد شاخص‌های کمی معمولاً به این فکر می‌کنیم که آیا آنچه اندازه گرفته‌ایم به کارمان می‌آید؟ یا اینکه آیا به نسبت منابعی که برای اندازه‌گیری و کنترل آن صرف می‌کنیم، ارزش ایجاد می‌کند؟

اما در مورد شاخص‌های کیفی یک چالش اضافه هم داریم: چیزی که اندازه گرفته‌ایم، تا چه حد به پارامتری که واقعاً مد نظر ما بوده نزدیک است؟ تا چه حد می‌توانیم به آن اطمینان کنیم که موضوع مد نظر ما را می‌سنجد و برآورد می‌کند؟

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری آشنایی با سیستم کنترل مدیریت به شما پیشنهاد می‌کند: