تاریخچه پول در جهان | پول چگونه به وجود آمد؟

سالهاست که مردم عادت دارند در پی اتفاقات سیاسی و اقتصادی و طبیعی، قیمت طلا را بپرسند و پیگیری کنند.
طلا، نفت، شکر و قهوه از جمله کالاهایی هستند که مانند دماسنج اقتصاد و سیاست جهان عمل کردهاند و کمی زودتر یا دیرتر، نسبت به رویدادها و روندهای حاکم بر جهان عکسالعمل نشان دادهاند.
در شرایطی که سالهاست شکل بحث پول و پشتوانهی پولی در اقتصاد جهان تغییر کرده است، هنوز هم کم نیستند کسانی که در نقاط مختلف جهان به اشتباه فکر میکنند معادل سکهها و اسکناسهایی که در دست دارند، بانکی در نقطهای از جهان، طلا یا ملک یا پشتوانهی فیزیکی دیگری را نگهداری میکند.
در این میان که هنوز بسیاری از مردم جهان جدا شدن پول از پشتوانهی طلا را به خوبی درک نکرده بودند، پولهای رمزنگاری شده مثل بیت کوین (Bitcoin) و ایتریوم (Ethereum) و لایت کوین (Litecoin) و ریپل (Ripple) هم آمدند تا بانکداران هم به تدریج به جمع مردمی بپیوندند که نمیتوانستند فضای پولی جدید دنیا را درک و تحلیل کنند.
مجموعه درسهای تاریخچه پول میکوشند روند شکلگیری و رشد و تغییر نگاه انسان به پول را از پول کالایی تا پول رمزنگاری شده (Cryptocurrency) به زبانی بسیار ساده و به دور از اصطلاحات تکنیکی بررسی کنند.
درس حاضر به پول کالایی اختصاص دارد و در درسهای آتی، روند تکامل پول کالایی تا پول مجازی و رمزنگاری شده را به تدریج بررسی خواهیم کرد.
تذکر: در درسهای آینده خواهیم آموخت که اصطلاح ارز رمزنگاری شده دقیقتر و علمیتر از پول رمزنگاری شده است. فعلاً در این درس همان اصطلاح غیردقیق اما رایج پول رمزنگاری شده را به کار میبریم تا به تدریج تفاوت این دو را بهتر بیاموزیم و درک کنیم.
شاید شما هم شنیده باشید که در زندانهای جنگ جهانی و جاهایی که ورود و خروج کالا سخت و ملاقات با زندانیان عملاً غیر ممکن بود، سیگار به پول رایج تبدیل شد.
افراد حاضر میشدند به یکدیگر کمک کنند و کارهای یکدیگر را انجام دهند و در مقابل، چند نخ سیگار را – که به هر روش غیرقانونی وارد مجموعه شده است – به دست بیاورند.
دینامیک این رفتار بسیار جالب است.
در ابتدا سیگار را میگرفتند که آن را مصرف کنند، اما کم کم به چنان کالایی گرانبها تبدیل میشد که سیگاریها هم، آن را ذخیره میکردند تا در مواقع ضروری، خدمات و کالاهای مورد نیاز خود را با آن خریداری کنند.
غیرسیگاریها هم، در ازاء کارهایی که برای دیگران انجام میدادند، سیگار طلب میکردند! چون میدانستند که هر نخ سیگار، سرمایهای است که بعداً با آن میتوان فرصتها و خدمات دیگر را خریداری کرد.
میتوان گفت به این شیوه، در جامعهی بسته و محدود زندان، یک پول نوع جدید متولد شد؛ چیزی که به آن پول کالایی یا Commodity Money میگویند.
پول کالایی یا کالا به عنوان پول یا Commodity Money
در محیطهای بسته، هر چیز کمیابی میتواند به وسیلهای برای مبادله تبدیل شود.
اگر کمی از کرهی زمین دور شویم و آن را زندانی ببینیم که تمام ما در آن در حال زندگی هستیم و مانند یک سیستم بسته، راه به بیرون ندارد، میتوانیم بفهمیم که طلا و نقره، چگونه به پول کالایی تبدیل شدند.
مواد یا کالاهایی که فراوانی نداشته باشند، جای زیاد نگیرند، تقاضا برای آنها وجود داشته باشد و قابل وزن کردن یا قابل شمارش باشند، شانس این را دارند که به عنوان پول کالایی مورد استفاده قرار بگیرند.
طلا و نقره، تا حد خوبی از این ویژگیها برخوردار هستند.
اگر از فضاهای محدود مانند زندانهای جنگ جهانی بگذریم، در دوران معاصر عملاً تنها بازمانده از پولهای کالایی قدیم، همین سکههای طلاست که در اقتصادهای مختلف، نامهای متفاوتی دارد و ما به نام سکههای بهار آزادی میخریم و میفروشیم و هدیه میدهیم.
سکههای بهار آزادی، طلا با عیار ۹۰% هستند.
البته طلافروشها عادت دارند معیار خود را ۲۴ میگیرند. طلای ۱۸، یعنی آلیاژی از طلا که ۷۵ درصد آن طلاست و با عناصر دیگر ترکیب شده است. بنابراین، میتوانیم بگوییم عیار سکه های بهار آزادی، ۲۱٫۶ است.
در ادامهی مرور تاریخچه پول خواهیم دید که اگر چه پول کالایی هنوز هم کمابیش مبادله و نگهداری میشود، اما به تدریج سهم آن در اقتصاد جهان کاهش یافته و احتمالاً این روند کاهشی را همچنان ادامه خواهد داد تا طی چند دههی آتی، این سیستم سنتی پولی به تدریج کمرنگ و حذف شود.
دوست عزیز.
دسترسی کامل به این درس برای کاربران ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت به عنوان کاربر ویژهی متمم، علاوه بر دسترسی به این مطلب، به سایر بحثهای مرتبط با تاریخچه پول هم دسترسی پیدا میکنید.
همچنین با فعال کردن اشتراک ویژه به درسهای بسیار بیشتری دسترسی پیدا میکنید که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
فهرست درسهای مختص کاربران ویژه متمم
البته بررسیهای آماری ما نشان میدهد که علاقهمندان به تاریخچه پول معمولاً از میان درسها و مطالب مطرح شده در متمم، از درسهای زیر بیشتر استقبال میکنند:
روانشناسی پول | سواد مالی کودکان و نوجوانان
خودشناسی | شخصیت شناسی | کوچینگ
دوره فروش | دوره MBA | برندسازی شخصی
افزایش عزت نفس | مذاکره | تصمیم گیری
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
تمرین و مشارکت در بحث
آیا شما هم در محیط کار یا زندگی یا در جمع دوستان خود تجربهای از پول کالایی داشتهاید؟
اصلاً بحث کالا به عنوان پول چه تجربهها و ایدههایی را برای شما تداعی میکند؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تاریخچه پول و آینده آن به شما پیشنهاد میکند:
- تاریخچه پول در جهان | پول چگونه به وجود آمد؟
- تهاتر چیست؟ | معنی تهاتر در معامله و جایگاه معاملات تهاتری در اقتصاد امروز
- تفاوت تهاتر و پول کالایی در چیست؟
- تاریخچه پول | عصر فلزات و طلا به عنوان یک پول کالایی
- مرور چند آمار درباره طلا – ظاهراً طلا واقعاً در حال مصرف است
- در جستجوی طلا
- حواله چیست و چگونه به وجود آمد؟
- تعریف پول چیست؟ تفاوت پول و ارز چیست؟
- نشر نخستین اسکناسهای تاریخ توسط چینیها
- شکلگیری بانکهای مرکزی به عنوان یک نهاد نظارتی
- استاندارد طلا و پول فیات (پول بی پشتوانه یا دستوری)
- درباره علت تورم | از کتاب میلتون فریدمن درباره پول و سیاستهای پولی
- طراحی اسکناس یورو | چالشهای چاپ و انتشار پول جدید
- چالش همیشگی اسکناس تقلبی | صورت فلکی یوریون چیست؟
- تعریف پول مجازی چیست و آیا چنین اصطلاحی درست است؟
- پول پلاستیکی | کارت های بانکی و وضعیت «چوب بدون هویج»
- صندوق بین المللی پول (IMF) چیست و چه کار میکند؟
- معرفی کتابی درباره تاریخچه پول | پول – داستان واقعی یک چیز الکی
- کتاب دید اقتصادی | چگونگی رشد و فروپاشی اقتصاد | پیتر شیف
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای آشنا شدن بیشتر با متمم به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کنید و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید.
توجه داشته باشید که خرید ششماهه و یکساله بهترتیب معادل ۲۰٪ و ۳۸٪ تخفیف (نسبت به خرید یکماهه) محسوب میشوند.برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : منصور سجاد
روش پول کالایی در بین ناشران بسیار متداول است.
به این روش در بین ناشران مبادله گفته میشود
یک ناشر کتابهایی که منتشر کرده به ناشر دیگر میدهد و معادل آن از کتابهای ناشر دیگر دریافت میکند
به این ترتیب سبد کالایی هر دو بزرگتر میشود و هر کدام میتوانند در مراکز عرضه خود کتابهای بیشتری را بدون اینکه نیاز به خرید کتاب باشد عرضه کنند
جالب است که معمولا دریافت کننده کتاب دوباره آن کتاب را با ناشر دیگر مبادله میکند و به این ترتیب میبینی کتابت سر از مراکزی برای فروش سر در آورده که خودت هم تعجب میکنی
مثلا کتاب های مجموعه کلید که ما منتشر میکنیم در همه فرودگاه های کشور و بعد از گیت بازرسی موجود است
اما من نمیدانم چگونه به آنجا رسیده است
ولی قطعا این مبادله ها موثر بوده است
مزیت این روش برای کسانی که یک کتاب چاپ کرده اند و نمیدانند آن را چگونه بفروشند هم زیاد است.
هر کس بالاخره شبکه ای در اطراف خود دارد،یا میتواند در اداره یا مدرسه ای نمایشگاه بگذارد یا به شرکتی بفروشد. و...
اگر کتاب خود را مبادله کنید و در این شبکه هایی که دارید کتاب های مبادله ای را بفروشید سریع کتاب به چاپ های بعد میرسد
البته ریزه کاری هایی هم دارد
مثلا مبادله با کتاب های نفیس و... روش متفاوتی دارد که در کلاسهای «خلق کتاب موفق»توضیح بیشتری میدهم
پول کالایی در کازینو ها هم رواج بسیار دارد مثلا از ژتون های کازینو ها ب عنوان پول ب پیش خدمت ها و مسیول بار پرداخت صورت میگیرد
ژاپنی ها ضرب المثلی دارند که بیشتر در مذاکرات به کار می رود:
” هیچ وقت هدیه ی رایگان دریافت نکن”
به نظرم این مورد گاهی در روابط دوستانه و خانوادگی نیز دیده میشود. هدیه های رایگان به ما حس مدیون بودن به طرف مقابل را می دهد و گاهی باعث میشود که هزینه بیشتر از خدمت و کالایی که دریافت کرده ایم، بپردازیم.
به نظرم این موضوع بی ارتباط به این درس نیست. گاهی این کالایی دریافتی حس بدهکار بودن به ما می دهد گرچه لزوما مالی نیست و میتواند در حد یک خودکار باشد.
پدر و مادرم تعریف میکنند که قدیم ها یه نفر بوده که از تخم مرغ به عنوان پول کالایی در شهر ما (که اون موقع روستا بوده) استفاده میکرده بطوری که تخم مرغروستایی ها را میبرده شهر و کلاهای ضروری مثل پارچه را برای روستایی ها می آورده و دوباره این کالا را با تخم مرغ عوض می کرده.
در این زمان ( تحریم های آمریکا علیه ایران ) بیشتر چیزی که در ذهن من به عنوان پول کالایی تداعی می شود، مبادله نفت در برابر غذا و دارو است.
البته شاید بگویید این یک نوع تهاتر ( بارتر ) است، اما قسمتی از آن اینطور است، و در بخشی دیگر ممکن است دولت ایران برخی از کالا های مازاد بر مصرف خود را به عنوان پول کالایی ذخیره کند و آنرا به کشور ثالث داده و کالای مورد نظر خود را دریافت نماید. مثلاً چای را از هند یا سریلانکا بگیرد و آنرا به ترکیه داده و در قبال آن پارچه یا کالای دیگر وارد نماید.
متاسفانه فرهنگ اشتباهی که در ایران بیشتر دیده میشود این است که وقتی زمان بحران هستش و کالاهایی کمیاب شده اند عده ای سودجو تز آن کالا به عنوان پول کالایی استفاده کرده و به چندین برابر قیمت میفروشند. درست در زمانی که جامعه به کالایی نیاز دارد با این پدیده زشت روبرو میشویم. زمانی که در حال نوشتن این متن هستم زمانی است که ویروس کرونا جوامع دنیا و همچنین ایران را تهدید میکند در مقابل ماسک که میتواند جهت جلوگیری از شیوع و گسترش این بیماری کمک کند کمیاب شده و به چندین برابر قیمت به فروش میرسد.
امید به اینکه این فرهنگ زشت در جامعه ما ریشه کن شده و انسان ها بتوانند توسعه یافته رفتار کنند و سود همگانی را به سود شخصی ترجیح دهند.
تو زمان بچگی کارت بازی برای ما حکم پول کالاییرو داشت و بسته به اون قدرتی که اون بازیکن داشت ارزش اون کارت هم فرق میکرد.وقتی خوابگاه دانشجویی رفتم هم سیگار حکم اون کارت بازی های بچگی رو داشت
۱) پدرم تعریف می کرد که در زمان کودکی در روستا در قبال قرص نان از مغازه می توانستند مداد، دفتر یا سایر ملزومات تهیه کنند. در این زمان درک آن برای ما بسیار سخت است.
۲) در دوران مدرسه گاهی برخی چیزهای به ظاهر بی اهمیت ارزشمند و ماهیت پول پیدا می کرد. یک نمونه بسیار جالب عکس فوتبالیستها در درون آدامسها (آدامس فینال اگر اشتباه نکنم) بود که هم خرید و فروش می شد هم با داشته ها معاوضه. قیمت عکسها (تیم برزیل، آلمان، آرژانتین، مارادونا و…) از خود آدامس بیشتر می شد(جام جهانی ۱۹۹۰).
درود
برای من نوستالژی دوران کودکیه. وای سما عروسکت چقدر قشنگه…. راست میگی؟ هوووم بابام برام خریده … بیا باهاش بازی کن… اگه یه روزی تو هم ماشین خریدی منم باهاش بازی می کنم
نخستین تجربه:
روش پول کالایی در دهه شصت (دوران جنگ ایران و عراق) بین روستاییان بسیار متداول بود (البته هم اکنون هم هست، در حجم مبادله خیلی کم)، در آن دوران باغداران میوه های خود رو بار قاطر و الاغ می کردند، (بخاطر فقدان وسیله نقلیه و جاده های ماشین رو در آن زمان) و به روستای های اطراف می بردند، و میوه هاشون رو می فروختند و معادل ارزش آن، گندم یا جو از روستاییان دریافت میکردند.
دومین تجربه:
روش پول کالایی در بین سازمان شهرداری و پیمانکاران بسیار متداول است.
سازمان شهرداری در ازای دریافت خدمات زیباسازی شهری و … به پیمانکاران به جای پول، معادل ارزش خدمت شون ملک یا واحد های مسکونی ، اداری ، تجاری عرضه می کنند.
سومین تجربه:
روش پول کالایی در بین دامداران و چوپان ها بسیار متداول بود. چوپان در ازای خدمت خود به دامداران (چراندن دامها) ، سالانه از دامداران به جای پول، چند راس دام دریافت می کردند.
چهارمین تجربه:
خریدارن نون خشک و وسایل بلا استفاده منازل است که دریافت این اقلام معادل ارزش آن، اجناس موردنیاز آنها رو تهیه می کنند.
پنجمین تجربه:
روش پول کالایی در بین مالکان زمینهای شهری ، املاک کلنگی و سازندگان بسیار متداول است. سازندگان در مقابل ساخت و ساز ملک، به جای پول، تقریبا پنجاه درصد از ملک رو دریافت میکنند.
ششمین تجربه:
فروش نفت ایران به دولت های نیازمند نفت (در شرایط تحریم)، و در مقابل دریافت کالاهای تولیدی آن دولت ها بجای ارز، که این مورد باعث متضرر شدن تولید کنندگان داخلی شده است.
و مورد دیگه ای که در بازار ساختمان متداول است، معاوضه و تهاتر مسکن بجای فروش نقدی است. بخاطر تورم ملکی و نوسانات قیمت، فروشندگان واحدهای مسکونی و تجاری، املاک خود رو با واحد های مسکونی دیگر یا ارز و طلا و سکه و خودرو و … معاوضه می کنند.
در اینجا افرادی که وجه نقد دارند جهت جلوگیری از کاهش ارزش پول خود اقدام به خرید و فروش ملک میکنند.
در رابطه با تهاتر ملک با ملک میتونید از وبسایت مرکز تهاتر صنعت ساختمان دیدن کنید.
بله در دوران آموزشی، سیگار در پادگان نقش پول کالایی رو برای سربازان داشت.
نمیدونم این رو میتونیم به عنوان پول کالایی در نظر بگیریم یا نه، ولی یکی از دوستان من برای برادر کوچکش یک لپ تاپ خرید و در عوض پول اون لپ تاپ با برادرش قرار گذاشت که تا یک سال، گذاشتن زباله دم درب با اون باشه! دوستم از بیرون بردن زباله خیلی بدش میومد و برادر کوچکش هم به یه لپ تاپ واقعا نیاز داشت. هر دو طرف از این معامله خوشحال بودن و باید بگم از نظر برادر کوچک دوستم این بهترین معامله دنیا بود.
در بسیاری از روستاها هستند کارگرانی که به ازای کارکردن روزانه در یک مزرعه و یا یک باغ (برای چیدن و بسته بندی و یا بار زدن محصولات ) در پایان روز به جای دریافت اسکناس از همان محصول به عنوان مزد دریافت می کنند. و یا برای خرید از مغازه های روستا به جای پول برنج، گندم، جو، عدس و …. به مغازه دار تحویل می دهند مطابق تعریف همه این موارد نمونه هایی از معاملات تهاتری و یا مبادله ای هستند.
سلام
پول کالایی وسیله ای رو برای من تداعی می کنه که با کمک اون میشه از کمک متخصصین استفاده کرد و عزت نفس هم حفظ کرد.
با سلام
هنوز هم در بسیاری از مناطق ایران از این سیستم استفاده می شود؛ مثلا در بین باغداران کسی که میوه ای دارد با میوه ای دیگر عوض نموده و تهاتر می کند
نزدیک ترین موردی که به ذهنم می رسد بر می گردد به زمان کودکی،
این اسباب بازیتو به من بده . منم عوضش میزارم با دوچرخم یه دور بزنی
این X رو به من بده منم به جاش Y رو بهت می دم.
برای من اینگونه است ، یادآور این موضوع که هرگاه چیزی خواسته ام و در ازای آن چیزی به جز پول پرداخت کرده ام. یا کاری را با کار دیگر جبران کرده ام. مثلاً تو به من زبان یاد بده منم به جاش بهت ریاضی یاد می دم.
حالتی از پول کالایی هم ممکن است وجود داشته باشد که اصلا فیزیکی و قابل لمس نباشد. مثلا خوبی و نیکی که کسی در حق کس دیگری انجام بدهد و امیدوار باشد در جای دیگری عوضش را دریافت کند .
من یاد بازی ورق افتادم . نوجوان بودیم و میخواستیم ورق بازی کنیم . منتهی نباید از پول استفاده میکردیم . چون مفهوم قماربازی داشت . باباها دعوا میکردن . واسه همین از یه دست دیگه ورق اضافه و از اعداد مثلا بین دو تا ۶ به عنوان اسکناس استفاده میکردیم . گاهی برای کسب هر چه بیشتر پول کالایی مذکور ، چه دعواها که نمیشد !
در محل زندگی من یک اصطلاح تجاری طاق زدن وجود دارد و در موردی بکار میرود که کالایی را بجای پرداخت پول بابت خرید کالای دیگر ارایه میکنند مثلا ماشین را با خونه طاق میزنند و تبادل کالا یا ارزش بین خریدار و فروشنده صورت میگیرد.
امروزه در بین شرکتها و تجار خارجی ایران با برخی از شرکتهای خارجی به علت تحریم ها و عدم امکان نقل و انتقال پول بین خریدار و فروشنده از طریق سیستم بانکی ، بسیاری از این شرکتها مبادله کالا به کالا میکنند .
با سلام و عرض ادب و احترام
در سفرهای متعددی که سال های گذشته به مشهد مقدس داشتم
مشاهده می کردم که از بلیط اتوبوس شرکت واحد به عنوان پول خرد استفاده می شود
هم کاسب ها به جای پول خرد آن را به مشتریان خود می دادند ( این کار برای مجاوران بیشتر انجام می شد و برای کسانی که زایر بودند کمتر مصطلح بود )
و هم مشتریانی که پول خرد نداشتند برای پرداخت پول کالایی که خریده بودند از بلیط اتوبوس استفاده می کردند.
هم چنین می توان به بازی های کودکی که به تیله بازی مشهور بود اشاره کرد که این تیله ها دارای ارزش بود و می توانستیم آنها را با هم مبادله کنیم
گاهی اگر یک تیله زیبایی که به پنچ پر معروف بود را می خواستید، باید برای کسب آن چندین تیله معمولی را برای مبادله به صاحب آن تیله پرداخت می کردیم
در پایان این بحث من را به یاد داستان هایی که از کشاورزانی که برای اربابان زمین کشت و کار می کردند می اندازند که در فصل برداشت محصول ، سهمی از همان محصول را به عنوان مزد دریافت می کردند
ممنون و سپاس بیکران
در دوران مدرسه ی ابتدایی بودند بچه هایی که مشق ها و تکالیف خود را به دیگران می سپردند و در مقابل به آنها یا خوراکی خاصی میداند یا برایشان کار سختی (مثل زدن فرد گردن کلفتی) انجام میدادند. تعداد برگه های مشق خودش معیاری برای پول کالایی بود.
یک مورد دیگر:
دریاچه ی گهر رفته بودیم و نصف شب یکی از همراهان ما به دلیل خوردن تن ماهی نجوشیده حالش بد شد. پول نقد کافی همراه نداشتیم و افرادی هم که قاطر و الاغ کرایه میدادند کارت خوان نداشتند، با مقادیری هندوانه و نان و پنیر و هر چیزی که میشد به عنوان ما به ازای هزینه ی قاطر حساب کرد رفیق را روانه ی شهر کردیم.