کتاب زبان بدن و ارتباطات غیرکلامی (با مرور و خلاصه)

کتاب زبان بدن یا کتاب در مورد ارتباطات غیرکلامی، کم نیست. ولی زبان بدن و ارتباطات غیرکلامی هم، مانند بسیاری از حوزه‌های دیگر (مثلاً روانشناسی) گرفتار نگاه بازاری و عامیانه شده است.

از آنجا که هر دانشی که به انسانها توانایی یا توهم درک و پیش بینی محیط را بدهد، درآمد و سود خوبی هم خواهد داشت، طبیعتاً حجم گسترده‌ای از کتابها و مقالات و نوشته‌ها در حوزه‌ی زبان بدن و ارتباطات غیرکلامی وجود دارد که جز با هدف کسب سود، نوشته نشده‌اند.

اگر چه در متمم به صورت مستقل به بحث اشتباهات رایج در آموزش زبان بدن پرداخته‌ایم و اصولاً با استفاده از مطالب مطرح شده در آن درس، تشخیص اولیه‌ی مطالب علمی و غیرعلمی، نباید چندان دشوار باشد، اما به دو دلیل دیگر، تصمیم گرفتیم که فهرستی از مطرح‌ترین کتابهای زبان بدن و علائم غیرکلامی را (طبیعتاً به سلیقه‌‌ی متمم)‌ منتشر کنیم.

دلیل نخست اینکه متاسفانه بسیاری از کتابهای مطرح این حوزه، در کشورمان ترجمه نشده‌اند و جای آنها را کتاب‌های عمومی‌تر گرفته‌اند که در نگارش آنها چندان توجهی به دقت علمی نشده و این موضوع را از مسیر علمی آن دور یا خارج کرده‌اند. متمم امیدوار است با مطرح شدن نام این کتابها، اگر در آینده کسی قصد ترجمه‌ی کتابهای جدیدی را به زبان فارسی داشت، این کتابها هم در فهرست گزینه‌های وی قرار گیرد.

دلیل دوم اینکه طبیعتاً متمم در تدوین درس‌های زبان بدن و ارتباطات غیرکلامی خود، از برخی از این کتابها استفاده می‌کند و اگر چه در درس‌های مختلف، به منابع اشاره شده، اما منطقی‌تر است که این منابع، به شکلی منظم‌تر و شفاف‌تر معرفی و بررسی شوند.

بدیهی است آنچه در اینجا ذکر می‌شود، به سلیقه‌ی متمم آلوده است و نبودن یک کتاب در این فهرست به معنای مناسب نبودنش و مطرح شدن یک کتاب در این فهرست، به معنای دقت و قطعیت مطلق آن نیست.

دیوید ماتسوموتو از جمله افرادی است که سالها در حوزه ارتباطات غیرکلامی و زبان بدن، فعالیت می‌کند. او از همکاران پل اکمن است و مطالعات جدی و گسترده‌ای در حوزه زبان بدن و علائم چهره دارد.

کتاب ارتباطات غیرکلامی، مجموعه‌ای از مقالات و نوشته‌های دانشمندان مختلف است که توسط ماتسوموتو، ویرایش و تنظیم شده و در قالب یک مجموعه‌ی علمی و آموزشی، ارائه گردیده است. طبیعتاً مقالاتی از خود او نیز در این کتاب موجود است.

زبان بدن، علائم چهره، ژست‌های مختلف، حالات صدا، دروغ و فریب در ارتباطات و مذاکره و نیز کارکردهای آنها در شغل‌های مختلف در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

در این کتاب، نقش آشنایی با زبان بدن و ارتباطات غیرکلامی به طور خاص در کار قضات، پلیس‌ها، مذاکره کنندگان، روان‌درمان‌گرها، پزشکان و پرستاران، به صورت جداگانه و با تکیه بر مطالعات و تحقیقات متعدد، مورد بررسی قرار گرفته است. (لینک معرفی کتاب در آمازون)

کتاب مارک نپ ممکن است در نگاه اول، یک کتاب دانشگاهی خشک و رسمی به نظر برسد. اما مثال‌ها و تعبیرها و گزارش‌های کاربردی‌اش، آن را خواندنی کرده است. اگر کسی در حوزه‌ی ارتباطات غیرکلامی بیش از هر چیز به زبان بدن علاقمند باشد، باید بگوییم که کتاب مارک نپ را می‌توان یک کتاب زبان بدن در نظر گرفت.

این کتاب به حوزه‌هایی مانند ریشه های رفتارهای غیرکلامی، توانمندی انسانها در درک یا ارسال پیامهای غیرکلامی، روانشناسی محیطی و تاثیر محیط بر مفهوم پیام‌های غیرکلامی، فضا، لمس، علائم چهره و حالات صدا و پیام‌های هر کدام پرداخته است (لینک معرفی کتاب در آمازون)

اگر کسی از کتاب زبان بدن و علائم غیرکلامی صحبت کند و نامی از کتاب ارتباطات غیرکلامی دکتر آلبرت محرابیان نبرد، اعتبار فهرست خود را زیر سوال برده است (همچنانکه اگر کسی در چنین فهرستی، نامی از آلن پیز و باربارا پیز ببرد!).

از آنجا که ما در مطلب مستقلی به معرفی دکتر آلبرت محرابیان و همین‌طور مرور فهرست مطالب کتاب ایشان پرداخته‌ایم، در اینجا آنها را تکرار نمی‌کنیم.

فقط دوباره تاکید می‌کنیم که قدیمی بودن کتاب ایشان باعث نمی‌شود اعتبار کتابشان – خصوصاً‌ در مقایسه با کتاب‌های بازاری موجود – زیر سوال برود و از اهمیت آن به عنوان یک کتاب معتبر زبان بدن، کاسته شود (لینک کتاب در آمازون)

این کتاب تا حد زیادی به کتاب ماتسوموتو شبیه است. آن را نمی‌توان یک کتاب زبان بدن یا کتاب آموزش علائم غیرکلامی دانست. بیشتر مجموعه مقالاتی علمی است که توسط گوئرو و همکارانش گردآوری شده و البته مقالاتی از خود گوئرو هم در آن موجود است.

شاید بتوان این کتاب را در مقایسه با سایر کتاب‌های فهرست متمم، خشک‌ترین و علمی‌ترین دانست. به همین دلیل، برای فردی که می‌خواهد ارتباطات غیرکلامی و زبان بدن را برای کاربردهای روزمره بیاموزد، احتمالاً چندان جذاب نخواهد بود.

اما اگر کسی قصد آموزش زبان بدن و ارتباط غیرکلامی داشته باشد، انتظار می‌رود این کتاب را – که از کتب کلاسیک این حوزه محسوب می‌شود – مطالعه کرده باشد.

طبیعتاً دوستان متممی، این وظیفه را به متمم واگذار کرده و می‌کنند تا محتوای این کتاب را هم در لا به لای مطالب خود مورد استفاده و استناد قرار دهد و البته ما هم، همین کار را خواهیم کرد.

دیدگاه‌های مختلف در تعریف زبان بدن و ارتباطات غیرکلامی،‌ نگرش‌های مختلف به شیوه‌‌ی آموزش و پرورش مهارت ارتباط غیرکلامی،‌ تاثیر رسانه بر تقویت و تضعیف مهارت ما در درک زبان بدن و سایر علائم ارتباطی، پوشش و لباس، لحن صدا، ارتباط چشمی،‌ فاصله‌ی فیزیکی و علائم غیرکلامی در دنیای دیجیتال، تنها بخشی از موضوعات مورد بررسی در این کتاب را تشکیل می‌دهند (لینک کتاب در آمازون)

کتاب ریچموند از جمله معدود کتابهای معتبر حوزه ی غیرکلامی است که به فارسی نیز ترجمه شده است (تحت عنوان: رفتارغیرکلامی در روابط میان فردی).

این کتاب اگر چه یک کتاب دانشگاهی محسوب می‌شود و برای کسی که به دنبال یک کتاب زبان بدن ساده می‌گردد چندان جذاب نخواهد بود، اما به خاطر تنوع موضوعاتی که مورد بررسی قرار داده و عمق توجه به هر یک از آنها، بسیار معتبر و آموزنده محسوب می‌شود.

در این کتاب به موضوعات مختلفی از جمله زبان بدن و افسانه‌ها و تصورات نادرست در مورد آن، اشتباهات ما در مورد ارتباطات غیرکلامی، تحت کنترل یا غریزی بودن این رفتارها، نقش فرهنگ در زبان بدن و علائم غیرکلامی، چهره، علائم چهره، فضا، زمان، صدا، محیط، دوست داشتنی بودن و نقش پیام‌های غیرکلامی در آن و ده‌ها موضوع دیگر پرداخته است (لینک معرفی کتاب در آمازون)

در مورد #پل اکمن و کارهای او به اندازه‌ی کافی در متمم صحبت کرده‌ایم. برخی از کتابهای او هم مانند Telling Lies و Emotions Revealed را قبلا‌ً مورد استفاده و استناد قرار داده‌ایم.

فقط در اینجا مناسب است به کتاب دیگری از او تحت عنوان What Face Reveals اشاره کنیم که اگر چه مطلب جدیدی ندارد و بیشتر، بازپروری مطالب قبلی و مطالعات قدیمی اوست، اما اگر کسی بخواهد تنها یک کتاب از پل اکمن را بخواند و نگاه او به زبان بدن و #علائم چهره  را درک کند، احتمالاً این کتاب گزینه‌ی مناسبی خواهد بود (لینک معرفی کتاب در آمازون)

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری ارتباطات غیر کلامی و زبان بدن به شما پیشنهاد می‌کند: