مخاطب شناسی چیست و مخاطب چگونه تعریف می‌شود؟

مخاطب یا Audience اصطلاحی است که همه‌ی ما آن را می‌شنویم و به کار می‌بریم.

واژه‌ای که با وجود کاربرد فراوان، همچنان مفهوم آن مبهم است و حتی در حد مفرد و جمع بودن آن هم، در بسیاری از زبان‌ها توافقی نهایی وجود ندارد.

به نظر می‌رسد نخستین گروه مخاطبان رسمی را باید در سخنرانی‌هایی که هزاران سال قبل انجام می‌شده‌اند جستجو کرد.

در زبان انگلیسی Audience از ریشه‌ی لاتین Audire به معنای شنیدن گرفته شده است (Audio و Audible و Auditor نیز همگی از همین ریشه هستند).

بنابراین ظاهراً کار Audience این بوده که شنونده باشند و سخنران برای او سخنرانی کند.

ما هم در زبان خود از واژه‌ی مخاطب استفاده می‌کنیم که روبروی خطیب قرار دارد. به عبارتی خطیب، خطبه می‌خواند و مخاطب به خطبه‌ها گوش می‌دهد.

به هر حال، ظاهراً از نظر تاریخی، وظیفه‌ی اولیه‌ی مخاطبان، شنیدن بوده است.

اما امروزه تعریف مخاطب بسیار پیچیده‌تر شده و مخاطب شناسی به یک تخصص تبدیل شده است.

اگر بخواهیم از تعریف‌های جدی و دقیق آکادمیک دوری کنیم، شاید کلی‌ترین تعریف این باشد که مخاطب، کسی است که محتوا برای او تهیه، تنظیم و عرضه می‌شود.

البته اینکه محتوا در نهایت به دست مخاطب می‌رسد یا نمی‌رسد بحث دیگری است.

به عنوان مثال، ممکن است مخاطب یک برنامه تلویزیونی، کارشناسان علوم اجتماعی باشند؛ اما در لحظه‌ی پخش برنامه هیچ کارشناسی پای تلویزیون نباشد و آن برنامه را نبیند.در چنین وضعیتی همچنان می‌توانیم بگوییم مخاطب برنامه، کارشناسان علوم اجتماعی بوده‌اند (یا هستند).

حالا قاعدتاً چنین تعریفی می‌تواند در هر فضایی مصداق‌های متفاوتی داشته باشد. به این مثال‌ها توجه کنید:

کتاب مخاطب شناسی

کتابهای متعددی در مورد مخاطب و مخاطب شناسی تألیف شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کتاب مخاطب شناسی یا Audience Analysis (دنیس مک کوایل)
• کتاب مخاطبان رسانه یا Media Audiences (جان سالیوان)
• کتاب روش تحقیق مخاطبان رسانه یا Media Audience Research (گراهام میتون)
• کتاب تکامل مخاطب با رسانه های جدید یا Media Evolution (فیلیپ ناپولی)

مزیت کتابهای فوق این است که با مرور فهرست مطالب و سرفصل‌‌های آنها می‌توانید تا حدی به بزرگی دنیای مخاطب شناسی پی ببرید و حتی شاید علاقمند شوید که این حوزه را به عنوان زمینه‌ی تخصصی خودتان انتخاب کنید.

اما اگر نمی‌خواهید به یک متخصص یا تحلیل‌گر حوزه رسانه تبدیل شوید و صرفاً قصد دارید مخاطب شناسی را در حوزه‌ی تخصصی مورد نظر خودتان یاد بگیرید، بهتر است به سراغ کتاب‌های دیگری بروید.

به عنوان مثال، بسیاری از کتابهای استراتژی محتوا (مثلاً Content Inc) بخشی را به مخاطب شناسی اختصاص می‌دهند که برای علاقمندان به استراتژی محتوا می‌تواند مفیدتر از این کتاب تخصصی مخاطب شناسی باشد.

یا بخش مخاطب شناسی کتابهای تبلیغات و برندسازی، می‌تواند برای علاقمندان به حوزه بازاریابی جذاب‌تر و مفید‌تر باشد.

مخاطب شناسی در متمم

ما در درس‌های مختلف بسته به موضوع و نیاز آن مبحث، مخاطب شناسی در آن حوزه را مورد توجه قرار می‌دهیم.

به عنوان مثال، بحث مخاطب شناسی در حوزه استراتژی محتوا، تحت عنوان پرسونای مخاطب مطرح شده است.

همچنین در مجموعه مطالب مرتبط با مهارت سخنرانی هم، درسی در مورد مخاطب شناسی برای سخنرانی در نظر گرفته‌ایم.

[ درس مرتبط: مخاطب شناسی برای سخنرانی در جمع ]

[ درس مرتبط: تعریف پرسونای مخاطب ]

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدیریت رسانه به شما پیشنهاد می‌کند: