مسئله چیست؟ روشها و تکنیکهای حل مسئله چه هستند؟
مهارت حل مسئله و تکنیکهای حل مسئله از جمله عبارتهای جذابی هستند که بسیاری از ما علاقه داریم در موردشان بدانیم و بیاموزیم.
شاید چون چنین به نظر میرسد که حل مسئله (problem solving) از جمله مهارتهایی است که به هر حال، بهبود آن میتواند بر کیفیت زندگی و کسب و کار ما تأثیر مثبت بگذارد.
اما جالب اینجاست که بهرغمِ محبوبیت بحث حل مسئله و تکنیکهای آن، احتمالاً هنوز برای بسیاری از ما دقیقاً مشخص نیست که مفهومِ چنین مهارتی چیست و چه حوزههایی را در بر میگیرد و نهایتاً چگونه میتواند به ما برای تصمیم گیری بهتر کمک کند و بر کیفیت تصمیم های ما تأثیر بگذارد.
با این مقدمه، ما در متمم، مهارت حل مسئله و تکنیکهای آن که زیرمجموعهی درسِ تصمیم گیری محسوب میشود، در قالب یک مجموعه درس جداگانه ارائه کردهایم تا به این وسیله، بر اهمیت این مهارت تأکید بیشتری شده باشد.
پرسشنامه سنجش مهارت حل مسئله
ما در معرفی مهارت حل مسئله، تعدادی پرسش در قالب یک چک لیست مطرح کردیم که میتوانند به ما در ارزیابی اولیهی خودمان در مهارت حل مسئله کمک کنند.
بررسی و مرور آن پرسشنامه میتواند نقطه شروع خوبی برای بحث مهارت حل مسئله باشد:
پرسشنامه برای خود ارزیابیِ مهارت حل مسئله
مسئله چیست؟
پیش از اینکه به سراغ روش های حل مسئله برویم، منطقی است ببینیم تعریف مسئله چیست و به چیزهایی مسئله میگویند.
بودجهی امسال واحد ما، کمتر از سال گذشته است. چه باید بکنیم؟
کارکنان شرکت از رفتار ما ناراضی هستند. چگونه با آنها برخورد کنیم تا رضایتشان تأمین شود؟
کدام رشتهی دانشگاهی برای من مناسبتر است؟
آیا در کارشناسی ارشد، همین رشتهی کارشناسی را ادامه دهم، یا در رشتهی دیگری درس بخوانم؟
آیا بازاریابی دیجیتال میتواند برای کسب و کار ما مفید باشد؟
موارد بالا، تنها نمونههایی از مسئلههای رایج در زندگی و کسب و کار هستند.
با وجودی که همهی ما هر روز و هر لحظه درگیر مسئلههای مختلف هستیم، شاید تا به حال به این نکته فکر نکرده باشیم که مسئله را چگونه میتوان تعریف کرد؟
یان رابرتسون در کتاب حل مسئله خود مسئله را چنین تعریف میکند:
تعریف مسئله
وقتی وضعیت فعلی (Current State) خود را میشناسید و نیز میدانید که وضعیت مطلوب و هدف شما (Goal State) چیست؛ اما نمیدانید که با طی کردن چه مسیری میتوانید از وضعیت فعلی به وضعیت مطلوب برسید، عملاً با یک مسئله مواجه هستید.
مزیت این نوع تعریف مسئله این است که دیگر چیزی شبیه ۲+۵ در شمار مسئلهها قرار نخواهد گرفت. حتی بسیاری از چیزهایی که در حالت عادی در ریاضی به عنوان مسئله میدانیم و میشناسیم، از حوزهی مهارت حل مسئله خارج میشود. چون در بسیاری از این تمرینها، نقطهی آغاز و مسیر را میدانیم و صرفاً میکوشیم پاسخ را محاسبه و استخراج کنیم.
چند مثال برای مسئله
هر یک از موارد زیر را میتوان یک مسئله محسوب کرد:
در حال حاضر انگیزهی همکاران در شرکت بسیار کم است. میخواهیم انگیزهی آنها افزایش پیدا کند.
ما تاکنون توانستهایم سهم بازار قابل توجهی در جنوب کشور کسب کنیم. اکنون میخواهیم حوزهی فعالیت خود را به کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس نیز گسترش دهیم.
ترافیک وبسایت من کم است (حدود ۱۰۰ نفر در روز). میخواهم طی سه ماه آینده بازدیدها را ده برابر کنم.
البته در درسهای آینده خواهیم آموخت که همهی مسئلهها از یک جنس نیستند.
بعضی از آنها دقیقتر تعریف شدهاند و برخی مبهمتر هستند؛ بسیاری از مسئلهها هم صرفاً به این علت حل نمیشوند که صورت آنها به درستی تعریف نشده است.
اما به هر حال این نکته را به خاطر داشته باشیم که در صورت یک مسئله، ما مبداء و مقصد را به صورت دقیق (یا تقریبی) میدانیم و حل مسئله به معنای جستجوی مسیر مناسب است.
اگر هنوز وضعیت فعلی یا وضعیت مطلوب را نمیدانیم، در مرحلهی تشخیص مسئله یا تعریف مسئله هستیم و هنوز به حل مسئله نرسیدهایم.
درس مهارت حل مسئله به چه موضوعاتی خواهد پرداخت؟
برخی از موضوعاتی که در درسهای آتی حل مسئله مورد بحث قرار خواهند گرفت به شرح زیر هستند:
- مسئلهها چگونه طبقه بندی میشوند؟
- جایگاه مهارت حل مسئله در رابطه با مهارت تصمیم گیری چیست و چگونه است؟
- چگونه میتوانیم بگوییم یک مسئله به خوبی تعریف شده است؟
- چه چیزهایی مسئلهی ماست و چه چیزهایی مسئلهی ما نیست؟
- جایگاه خلاقیت در حل مسئله کجاست؟
- فرایند و روش حل مسئله
- رایجترین تکنیکها و فنون حل مسئله چه هستند؟
- جایگاه تفکر طراحی در مهارت حل مسئله کجاست؟
- از کجا بفهمیم که دو مسئله واقعاً شبیه هستند؟ در چه مواردی میتوانیم از تجربه مسئلههای قبلی در مواجهه با مسئلههای جدید استفاده کنیم؟ این کار در چه شرایطی میتواند خطا ایجاد کند؟
منابع مورد استفاده در تدوین درس مهارت و تکنیکهای حل مسئله
مهارت حل مسئله (اس. یان رابرتسون)Strategic Thinking in Complex Problem Solving
The Psychology of Problem Solving
Creative Problem Solving (Lumsdaine)
دسترسی کامل به این درس و ۷۶ درس دیگر دربارهٔ تصمیم گیری و حل مسئله برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. تا کنون ۱۲۶۹۰ نفر از متممیها مجموعاً ۲۵۵۹۹ تمرین در درسهای تصمیم گیری و حل مسئله ثبت کردهاند.
با عضویت ویژهٔ متمم علاوه بر این ۷۶ درس به هزاران درس دیگر از جمله درسهای زیر دسترسی پیدا میکنید. درسهای زیر صرفاً چند نمونه هستند:
تفکر سیستمی | تفکر استراتژیک | مهارت یادگیری
دوره MBA | توسعه فردی | سبک زندگی
مشاوره مدیریت | کوچینگ | مدیریت جلسه
مذاکره | مدیریت تعارض | مهارت های ارتباطی
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارت حل مسئله به شما پیشنهاد میکند:
- مسئله چیست؟ روشها و تکنیکهای حل مسئله چه هستند؟
- تفاوت مشکل و مسئله چیست؟ منظور از تبدیل مشکل به مسئله چیست؟
- انواع مسئلهها بر اساس سطح پیچیدگی
- تشخیص مسئله و تعریف مسئله | مسئله یابی گام اول حل مسئله است
- آموزش سوال پرسیدن | مهم است اما چگونه؟
- مدیران هجده ثانیهای – نقش شنیدن در تشخیص مسئله
- یک استراتژی متفاوت برای رقابت پپسی و کوکاکولا
- تفکر واگرا و تفکر همگرا
- خلاقیت چیست؟ | خلاقیت را میتوان مانند سرمایه گذاری دید
- دیدن به شکلی دیگر | تمرینی برای خلاقیت
- طوفان فکری چیست؟ | چند قانون اساسی طوفان فکری (بارش فکری)
- منظور از ریلکس کردن یک مسئله چیست؟
- معمای انتخاب وزنه برای ترازو | زنگ تفریح
- اهمیت وقفه و خوابیدن روی یک مسئله
- رسم نمودار استخوان ماهی | نمودار ایشیکاوا
- استعداد واقعی، تسلط بر فرایند حل مسئله است
- تعریف Trade-off یا داد و ستد (تصمیم گیری های چند معیاره)
- مدل ذهنی مبتنی بر حذف | «نوکاهی» هم به اندازهٔ «نوآوری» مهم است!
- هزینه فرصت از دست رفته و روش محاسبه آن
- خطاهای رایج در تعیین فهرست گزینهها و آلترناتیوها
- تفکر طراحی چیست؟ آشنایی با تعریف طراحی و مفهوم طراحی در حل مسئله
- کتاب علوم مصنوعی هربرت سایمون | کتابی درباره تفکر طراحی (و بسیاری چیزهای دیگر)
- تفاوت تفکر مهندسی و تفکر طراحانه در فرایند حل مسئله چیست؟
- طراحی رفتار و طراحی برای تغییر رفتار
- درس گرفتن از شکست برای موفقیت | چیپ هیث
- برون ریزی ذهنی
- برای مشورت در تصمیم گیری به چه کسانی مراجعه میکنید؟
- کتاب مهارت حل مسئله