وقتی درآمد اسنپ و تپسی از حقوق کارشناس و مدیر بیشتر است…

حتماً شما هم این مشکل را از زبان مدیران شنیده‌اید یا شاید خودتان با آن دست‌به‌گریبان باشید: درآمد کسانی که در اسنپ، تپسی، الوپیک و کسب‌و‌کارهای پلتفرمی مشابه کار می‌کنند، گاهی اوقات از حقوق کارشناسان شرکت‌ها و بعضاً حتی مدیران میانی شرکت‌ها بیشتر است.

در نگاه اول، چنین تفاوتی مهم به‌نظر نمی‌رسد. بالاخره همیشه برخی از شغل‌ها در مقایسه با مشاغل دیگر درآمد بالاتری دارند. مثلاً احتمالاً بسیاری از آرایشگرهای خانم درآمدی بیشتر از اغلب مشاغل سازمانی دارند. کسی هم اعتراضی ندارد (البته اگر حسادتی در کار نباشد).

اما مقایسهٔ حقوق کارکنان با درآمد اسنپ و تپسی، چیزی فراتر از مقایسهٔ دو شغل است. در واقع دو «اقتصاد» روبه‌روی هم ایستاده‌اند:

از یک سو، اقتصاد سنتی با محوریت شرکت‌ها و سازمان‌ها و سلسله مراتب و چارت سازمانی و همهٔ آن‌ چیزهایی که در دو یا سه قرن اخیر بوده و می‌شناسیم. و از سوی دیگر، اقتصاد گیگ که بر پایهٔ پلتفرم‌ها شکل گرفته و بخشی از اقتصاد دیجیتال محسوب می‌شود. مشکل این‌جاست که رقابت این دو اقتصاد با هم، بیش از هر چیز گریبان مدیران کسب‌وکارها را گرفته است.

همان‌طور که در درس اقتصاد گیگ گفتیم،‌ شغل‌های اقتصاد گیگ نسبتاً پردرآمد، انعطاف‌پذیر و بی‌نیاز از تخصص‌های کلاسیک هستند. در عین حال، ضعف‌های خودشان را هم دارند. از جمله این‌که پلتفرم‌ها در موضع قدرت هستند و به‌شدت خواسته‌هایشان را تحمیل می‌کنند. امکان شکل‌گیری صنف وجود ندارد. و معمولاً تعهدات و حمایت‌های کارفرما – در مقایسه با کارفرمایان سنتی – کمتر است.

در ادامه نگاه‌های مختلف به این بحث را در قالب یک گفتگو می‌خوانیم.

برای اسنپ یا الوپیک کار کنم بهتر است…

تعدادی از مدیران که در صنایع متنوعی فعالیت می‌کنند، در یک مهمانی شام دور هم جمع شده‌اند و از مشکلات‌شان می‌گویند. مدیرعامل یکی از شرکت‌ها می‌گوید اخیراً یکی از کارشناسان خوبش با او دربارهٔ حقوق و مزایا صحبت کرده و گفته است که «اگر همین ساعتی را که در شرکت کار می‌کنم در اسنپ یا حتی الوپیک کار کنم، دو سه برابر حقوق فعلی‌ام درآمد دارم.»

این مدیر به دوستانش می‌گوید: «من آن‌جا به او گفتم که بالاخره تو این‌جا بیمه داری. سمت سازمانی مشخص داری. قطعاً همهٔ مشاغل ارزشمند و ارزش‌آفرینند. اما واقعاً به نظرت کارشناس یک واحد تخصصی از نظر تصویر اجتماعی بهتر از رانندگی اسنپ نیست؟» کارمند به او پاسخ داده که «این نوع نگاه که بعضی مشاغل را بالا و برخی را پایین بدانیم، نگاهی سنتی است. همهٔ مشاغل ارزشمندند و ضمناً کار کردن برای شرکت به زندانی تبدیل شده که همهٔ فرصت‌های رشد را از من می‌گیرد. در ساعات خالی در همان اسنپ می‌توانم زبانم را تقویت کنم. پول‌هایم را پس‌انداز کنم. و حتی برای مهاجرت آماده شوم.»

مدیر به دوستانش می‌گوید: من با آن کارشناس همکارمان دربارهٔ جایگاه اجتماعی شغل و آیندهٔ شغلی و ارزش‌آفرینی در اقتصاد حرف زدم. اما خودم هم در دلم می‌دانستم که حرف‌هایم منطقی نیست. حقوق ما فقط کمی بیشتر از اجارهٔ خانهٔ اوست و وقتی من نمی‌توانم حقوقش را دو برابر کنم، طبیعی است که او باید به شغل دوم یا به تغییر شغل فکر کند.

این پدیده برای اقتصاددان‌ها کاملاً آشنا است…

یکی دیگر از کسانی که دور میز نشسته، تحصیل‌کردهٔ اقتصاد است؛ اگرچه اکنون یک شرکت بازرگانی دارد و میوه صادر می‌کند. او در قالب یک سخنرانی نسبتاً طولانی، همهٔ مفاهیم و اصطلاحات مرتبطی را که دربارهٔ این بحث به خاطر می‌آورد فهرست کرد:

از این‌جا به بعد، بحث کلان‌تر شد و دیگر در متمم قابل‌نقل نیست. اما تا همین‌جا هم برای درس ما – که تمرین تفکر سیستمی است – کافی است.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری پلتفرمها به شما پیشنهاد می‌کند: