بهترین کتاب های یادگیری و مدل ذهنی

کتاب ذهن توسعه یافته

یکی از مباحثی که در سالهای اخیر در روانشناسی شناختی مطرح شده و حتی عده‌ای آن را در حد یک پارادایم تازه می‌دانند، «ذهن بدن‌مند» (Embodied Cognition) و «ذهن پیوسته با محیط» (Embedded Cognition) است. ذهن بدن‌مند به این مفهوم اشاره می‌کند که فعالیت ذهنی ما به مغز محدود نیست و تمام بدن (از جمله سیستم عصبی، سیستم تنفسی، گردش خون، حواس و …) را در بر می‌گیرد.

مفهوم پیوستگی با محیط هم این است که مرزهای ذهن به بدن انسان محدود نمی‌شود و بسیاری از آن‌چه در محیط ما هست، بخشی از ذهن ما محسوب می‌شود و بر فعالیت‌های ذهنی ما تأثیر می‌گذارد.

شاید کتاب ذهن توسعه یافته کتابی قوی در این زمینه نباشد، اما بهانه‌ای بوده تا مطلبی را در این باره در متمم منتشر کنیم. معرفی و نقد این کتاب روانشناسی را می‌توانید در این‌جا بخوانید:

معرفی و نقد کتاب ذهن توسعه یافته

کتاب انسان چارچوب ساز

نویسندگان کتاب انسان چارچوب‌ساز معتقدند مهم‌ترین نقطهٔ قوت ذهن انسان‌ها چارچوب‌سازی و مدل‌سازی است. به این معنا که مغز می‌تواند بسته به نیاز و اهداف خود، تصویری ساده‌شده از جهان بسازد و بر پایهٔ آن تصمیم بگیرد.

ما معمولاً ساده‌سازی را نقطهٔ ضعف در نظر می‌گیریم. یعنی فکر می‌کنیم حالت ایده‌آل این بود که مغز می‌توانست مجموعهٔ گسترده‌تری از عوامل و پارامترها را در تحلیل‌ها و تصمیم‌های خود لحاظ کند. اما نویسندگان در این کتاب توضیح می‌دهند که «توانایی حذف زوائد» یعنی «قدرت قضاوت دربارهٔ اهمیت نسبی موضوعات مختلف» و این توانمندی – اگر به درستی پرورش پیدا کند – می‌تواند مهم‌ترین نقطهٔ قوت انسان در مقایسه با هوش مصنوعی باشد. با وجودی که انسان چارچوب‌ساز در دستهٔ مدل ذهنی قرار می‌گیرد، مطالعه این کتاب قدرت تصمیم گیری و تحلیل را نیز افزایش می‌دهد.

معرفی کتاب انسان چارچوب ساز

کتاب چرا به یاد می‌آوریم؟

آیا شما هم گرفتار فراموشی هستید؟ آیا کارهای سادهٔ روزمره را فراموش می‌کنید و محل قرار دادن سوییچ ماشین را به خاطر نمی‌آورید؟

چاران راناگاث، روانشناس بالینی و عصب‌شناس، در کتاب خود می‌کوشد علت این فراموشی‌ها را برای خواننده توضیح دهد. جالب این‌جاست که راناگاث به جای این‌که این فراموشی‌ها را اتفاق بدی بداند، آن‌ها را قابلیت مهم مغز می‌داند و معتقد است که باید قدردان مغزمان باشیم که بسیاری از اطلاعات، داده‌ها و خاطرات را فراموش می‌کند.

در این کتاب، دستاوردهای دو علم نوروساینس و روانشناسی در زمینه حافظه به زبان بسیار ساده شرح داده شده‌اند. راناگاث بعد از این‌که خواننده را با حافظه آشتی می‌دهد و توضیح می‌دهد که باید انتظارات منطقی و به‌جایی از حافظه داشته باشید، اصول و تکنیک‌هایی را هم برای استفادهٔ بهتر از حافظه مطرح می‌کند.

در نگاه اول این کتاب در مورد تصمیم گیری نیست. اما تصمیم گیری نیازمند سناریوسازی و تصور گزینه‌های مختلف در آینده است و راناگاث در این کتاب توضیح می‌دهد که مکانیزم تصور آینده با مکانیزمی که مغز گذشته را بازسازی کرده و به یاد می‌آورد تفاوت جدی ندارد. بنابراین حافظه ما و شیوهٔ به خاطر سپردن‌مان نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های ما ایفا می‌کند.

معرفی و برخی از نکات مهم این کتاب را می‌توانید در درسی که در متمم دربارهٔ این کتاب منتشر کرده‌ایم بخوانید:

معرفی و بررسی کتاب چرا به یاد می آوریم؟

[ درس مرتبط در متمم: یادگیری | روانشناسی شناختی ]

کتاب طرز فکر

کارول دوئک را می‌توان از محققان جریان‌ساز دهه‌ی نود میلادی و دهه‌ی نخست هزاره‌ی سوم دانست. او از نویسندگان معروف روانشناسی است که با مطرح کردن موضوع طرز فکر یا Mindset یکی از باورهای رایج در میان مردم را به چالش کشید و نشان داد که «استعداد و توانایی‌های ذهنی و بسیاری دیگر از توانمندی‌های ما» ثابت نیستند و می‌توان به مرور زمان آن‌ها را افزایش داد. حتی به فرض اگر چنین فرضی درست نباشد، هم‌چنان باور کردن و پذیرفتن این گزاره می‌تواند مفید باشد.

کتاب طرز فکر کارول دوک به یکی از پشتوانه‌های علمی مباحث موفقیت (و متأسفانه سخنرانیهای انگیزشی) تبدیل شد. ما ضمن معرفی کتاب طرز فکر و توضیح اهمیت آن، نقد کتاب را هم در درس گنجانده‌ایم تا با ضعف‌های آن بیشتر آشنا شوید و دیدگاه‌های مختلف نسبت به این موضوع را بهتر بشناسید.

اگر رویکرد طرز فکر برای تحلیل مسائل و رفتارها برایتان جالب باشد، یک درس هم در زمینه‌ی مشکلات رابطه عاطفی داریم و از همین منظر به آن پرداخته‌ایم.

معرفی، خلاصه و نقد کتاب طرز فکر

[ درس مرتبط در متمم: یادگیری | مدل ذهنی | هدف گذاری ]

کتاب دوباره فکر کن

کلمهٔ یادگیری به دو معنا به کار می‌رود. معنای ساده و رایج آن این است که مطلبی را به خاطر می‌سپاریم یا مهارتی را در خود تقویت می‌کنیم. اما معنای عمیق‌تری یادگیری این است که مدل ذهنی‌مان تغییر کند و جهان را به شکلی ببینیم که پیش از آن نمی‌دیده‌ایم.

یادگیری می‌تواند در سطحی بالاتر هم اتفاق بیفتد و آن وقتی است که ما به یادگیری خودمان فکر می‌کنیم و می‌کوشیم کیفیت یادگیری‌مان را بهتر کرده و خطاهای یادگیری‌مان را کاهش دهیم. آدام گرنت در کتاب «دوباره فکر کن / Think Again» می‌کوشد ذهن خوانندهٔ خود را در این سطح دوم (فکر کردن به روش فکر کردن یا یادگیری شیوهٔ یادگیری) درگیر کند.

شناخت خطاهای ذهنی، تردید در باورها، اصول تعامل و گفتگوی با دیگران و مباحثهٔ سازنده از جمله موضوعاتی هستند که گرنت در این کتاب به آن‌ها پرداخته است.

معرفی کتاب دوباره فکر کن