تاریخ بیهقی

مدتی است که در پاراگراف فارسی متمم، به سراغ #کتابهای کلاسیک می‌رویم و با مرور بخش‌های کوتاهی از آنها، می‌کوشیم با فضای حاکم بر این کتابها آشنا شویم.

این کار باعث می‌شود تا کتابها و نویسندگان کلاسیک، برایمان کمی بیش از یک نام باشند و تصویر شفاف‌تری از آنها در ذهن‌مان شکل بگیرد.

این بار به سراغ تاریخ بیهقی می‌رویم. کتابی که به روایت تاریخ در دوران سلطان مسعود غزنوی (فرزند سلطان محمود غزنوی) می‌پردازد.

اگر چه حرف‌ها و روایات و حکایت‌های بیهقی، به عصر خود محدود نیست و با ارجاع به گذشته،‌ اطلاعات ارزشمندی از تاریخ پیشینیان را در اختیار ما قرار می‌دهد.

متاسفانه بخت چندان با کتاب تاریخ بیهقی یار نبوده است؛ چنانکه معمولاً اسناد تاریخی را یاری نمی‌کند.

بخش‌های زیادی از تاریخ بیهقی، معدوم شده‌اند و به دست ما نرسیده‌اند.

آنچه امروز در اختیار ماست، از جلد پنجم تا جلد دهم کتاب است. البته قسمت‌هایی از بخش‌های اول جلد پنجم هم موجود نیست.

تصحیح کتاب هم به همت دکتر علی اکبر فیاض انجام شده که ایشان هم قبل از به پایان رساندن کار فوت کرده‌اند. بنابراین آنچه امروز موجود است تصحیحی ناتمام بر کتابی ناقص است و در تمام پاورقی‌ها، حروف انگلیسی A و N و K و BG سایر حرف‌ها و نماد‌ها را می‌بینید که معنای آنها مشخص نیست و صرفاً به همان صورت که بوده، چاپ شده است.

ظاهراً بیهقی از تاریخ نگاری، به عنوان یک ابزار آموزشی هم استفاده می‌کرده و اگر پیامی برای درباریان یا پادشاه داشته، در لابه‌لای نوشته‌ها بیان می‌کرده تا شاید به گوش آنها که باید برسد.

از ویژگی‌های ارزشمند بیهقی، اصرار بر حرف زدن مستند و ارائه‌ی رفرنس و مرجع است.

این رفتار کاملاً آگاهانه و عامدانه انجام می‌شده. چنانکه خود او می‌گوید:

در ادامه، چند جمله از کتاب تاریخ بیهقی را با هم می‌خوانیم. جمله‌هایی که بیشتر از جنس نصیحت برای شاه و درباریان هستند (علامت‌گذاری‌ها و بخش‌بندی جمله‌ها با هدف تسهیل خوانش، توسط متمم انجام شده است).