موزه تاریخ کامپیوتر | نگاهی به تاریخچه کامپیوتر

گاهی اوقات در شبکه های اجتماعی می‌خوانیم یا می‌شنویم که کسی می‌گوید: «من از قدیمی‌های دنیای اینترنت هستم. از نسل ویندوز ۷.» معمولاً هم فرد دیگری پیدا می‌شود که پاسخ بدهد: «ویندوز ۷ که همین اواخر بود. من با ویندوز ۳.۱ کار می‌کردم. دورانی که مودم‌ها با صدایی گوش‌خراش بوق می‌زدند.»

می‌توان حدس زد که اگر مدیران موزه تاریخ کامپیوتر یا Computer History Museum (که معمولاً CHM نامیده می‌شود) این نوع گفتگوها را ببینند یا بشنوند، از ته دل خواهند خندید.

برای این‌که فضای راه‌اندازی موزه تاریخ کامپیوتر را بهتر درک کنید، باید به سال‌های ۷۰ میلادی برویم. حدود نیم قرن پیش شرکت Digital Equipment Corporation یا DEC (به شکل دِک خوانده می‌شود) غول دنیای تکنولوژی بود.

کِن اولسِن (Ken Olsen) که احتمالاً نام او را نشنیده‌اید، جایگاهی شبیه استیو جابز یا بیل گیتس داشت (آیا پنجاه سال دیگر نام جابز و گیتس هم تا همین حد ناآشنا خواهد شد؟). DEC مرکز تحولات جدید در حوزه‌ی تکنولوژی محسوب می‌شد و نگاه‌ها به این شرکت دوخته شده بود.

کن اولسن در سال ۱۹۷۶ از یک مشاور خواسته بود که طرحی برای راه‌اندازی موزه کامپیوتر تنظیم و پیشنهاد کند. به نظر می‌رسید که تحولات دنیای تکنولوژی بسیار سریع شده و مناسب است تاریخچه کامپیوتر و تحولات مرتبط با آن جایی ثبت و نگهداری شود تا از بین نرود. اولسن مخاطبان اصلی این موزه را کودکان و دانش‌آموزان در نظر گرفته بود.

ظاهراً این مشاور کار چندانی از پیش نبرد و در سال ۱۹۷۹ (تقریباً هم‌دوره با مقطعی که ایران درگیر تلاطم‌های انقلاب بود) یکی از مدیران DEC به نام گوئن بل (Gwen Bell) با همکارانش طرح‌ریزی نهایی برای موزه کامپیوتر را آغاز کردند. در میانه‌ی دهه‌ی هشتاد (سال ۱۹۸۴)، مرکزی با نام TCM (مخفف The Computer Museum) راه‌اندازی شد (+).

باقی ماجرا داستان و خاطره است و با جستجوی ساده‌ای در وب می‌توانید آن را پیدا کنید و بخوانید.

شرکت Campaq در سال ۱۹۹۸ با مبلغی نزدیک به ۱۰ میلیارد دلار DEC را خرید و این معامله بزرگ‌ترین قرارداد خرید تاریخ تکنولوژی تا آن زمان نام گرفت. از آن به بعد خود DEC‌ هم به موزه تکنولوژی پیوست و داستان ناپدید شدنش تا سال‌ها به یکی از Case Study‌های معروف کتاب‌های مدیریتی تبدیل شد (+).

اما موزه تاریخ کامپیوتر به زندگی خود ادامه داد با چند بار جابه‌جایی و تغییر نام، هم‌اکنون تابلوی CHM (مخفف Computer History Museum) را برای خود انتخاب کرده و در Mountain View کالیفرنیا بازدیدکنندگان را به سفر در گذشته دعوت می‌کند.

در سایت موزه تاریخ کامپیوتر بخش‌های جداگانه‌ای به تاریخچه ماشین حساب، تاریخچه کامپیوترهای آنالوگ، نخستین شرکتهای کامپیوتری جهان، تاریخچه حافظه و سیستمهای نگهداری اطلاعات، برنامه نویسی، هوش مصنوعی و روباتیک اختصاص داده شده است (+).

در این موزه می‌توانید از نخستین ماوس‌هایی که به شکل آزمایشی تولید شده‌اند تا نخستین کامپیوترهایی که برای محاسبات و طراحی موشک‌های هسته‌ای به کار می‌رفته‌اند را ببینید.

یک نمونه اولیه (پروتوتایپ) ماوس

یک نمونه کامپیوتر MADDIDA برای محاسبات سنگین ریاضی موشک‌های هسته‌ای در ۱۹۴۹(+)

کامپیوتر کومودور ۱۵۳۰ – از نوار کاست برای ضبط و بازخوانی اطلاعات استفاده می‌شد

اگر به مطالعه‌ی اسناد تاریخ و فایل‌های قدیمی علاقه دارید، شاید دیدن فایل‌های زیر هم برایتان جالب باشد:

گزارشی که موزه در سال ۱۹۸۸ منتشر کرده

بروشور معرفی یک نمایشگاه که با هدف جذب اسپانسر منتشر شده

نمونه کاتالوگ محصولات شرکت Adobe (سه دهه قبل)

بروشور معرفی برنامه‌ی Networked Planet

از بین چهار سند بالا شاید معرفی Networked Planet برایتان جالب‌تر باشد. در دهه‌ی نود میلادی برنامه‌ای طراحی شده بوده که به بازدیدکنندگان از موزه نشان دهد که امکان شگفت‌انگیزی در دنیا به وجود آمده که یک نفر می‌تواند تراکنشی را در نقطه‌ای از کره‌ی زمین انجام دهد و در نقطه‌ی دیگری این تراکنش قابل بررسی باشد. حس شگفت‌زدگی طراحان برنامه را کاملاً در نحوه‌ی تنظیم محتوای بروشور لمس می‌کنید.

ما این مطلب را در قالب زنگ تفریح تنظیم و ارائه کرده‌ایم و طبیعتاً ظرفیت زنگ تفریح و انتظار از آن در حدی نیست که به جزئیات بیشتری بپردازیم. همین‌که انگیزه‌ای در شما ایجاد شود که بازدیدی مجازی از این موزه داشته باشید کافی است.

بنابراین به عنوان آخرین مطلبی که از موزه نقل می‌کنیم، تصاویری از کامپیوترهای سیستم SAGE را برایتان می‌آوریم. SAGE نام سیستم دفاع زمینی نیمه اتوماتیک دولت آمریکا در دهه‌ی ۵۰ و ۶۰ بوده است. دورانی که این نگرانی وجود داشت که شوروی با هواپیماهای نظامی خود به حریم هوایی آمریکا حمله کند.

آن زمان دانشگاه MIT با همکاری IBM و تعدادی پیمانکار دیگر شبکه‌ای از کامپیوترها را طراحی کرد و ساخت که باید رادارهایی را در نقاط مختلف خاک آمریکا به یکدیگر متصل کرده و در قالب یک شبکه‌ی کامپیوتری آن‌ها را کنترل می‌کردند. این سیستم کامپیوتری که آن را به نام FAQ-7 یا Q7 می‌شناسند، یکی از نخستین سیستم‌های کامپیوتر تحت شبکه در جهان محسوب می‌شود: ۲۴ دستگاه کامپیوتر که هر یک حدود ۲۵۰۰۰۰ کیلوگرم وزن داشته‌اند و در ۲۴ نقطه‌ی مختلف خاک آمریکا مستقر بوده‌اند (فایل PDF توضیحات بیشتر).

در آن دوره برنامه‌‌ی کامپیوترها در قالب کارت‌های پانچ‌شده نگهداری می‌شد. تصویر زیر مجموعه‌ی برنامه‌ی کنترل سیستم SAGE است که روی ۶۲۵۰۰ کارت، پانچ شده است. حجم این برنامه تقریباً معادل ۵ مگابایت بوده است (+).

این کامپیوتر از توانایی پردازش ۷۵۰۰۰ دستور در ثانیه (IPS یا Instruction Per Second) برخوردار بوده است. برای این‌که درک بهتری از این عدد داشته باشید، به این فکر کنید که آن زمان ظرفیت IPS در حدود ۷۵۰۰۰ برای حفاظت از کل خاک آمریکا کافی بوده و امروز ما گوشی‌های موبایل با ظرفیت چند میلیارد پردازش در ثانیه را در جیب‌مان می‌گذاریم و در نهایت هم چند عکس سلفی تار می‌گیریم یا چند توییت درباره‌ی طعم غذایی که خورده‌ایم یا دوستی که دیگر حالمان را نمی‌پرسد منتشر می‌کنیم.

تصویر پایین بخشی از پنل کامپیوتر SAGE را نشان می‌دهد. به قول فعالان اینستاگرام «نکته‌ی عکس» این است که در سمت چپ و پایین پنل، فندک برقی برای روشن کردن سیگار و همین‌طور جاسیگاری هم برای اپراتور دستگاه در نظر گرفته شده است.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری سواد دیجیتال به شما پیشنهاد می‌کند: