صندوق بین المللی پول (IMF) چیست و چه کار می‌کند؟

معمولا با شنیدن نام صندوق بین المللی پول یا IMF (مخفف International Monetary Fund) نهادی در ذهن‌مان مجسم می‌شود که به کشورهای فقیر، ضعیف یا در حال توسعه وام می‌دهد و به آن‌ها برای عبور از بحران‌ها کمک می‌کند.

حتی شاید افرادی باشند که صندوق بین المللی پول را با بانک جهانی اشتباه بگیرند یا لااقل، نتوانند حیطه‌ی وظایف و فعالیت‌های این دو نهاد را از یکدیگر تفکیک کنند.

البته یکی از فعالیت‌های مهم صندوق بین المللی پول، اعطای وام است و عجیب نیست که تصویر ذهنی ما از این نهاد، شبیه یک «بانک وام‌دهنده» باشد. خصوصاً این‌که اخیراً در کشور ما، با توجه به مشکلات اقتصادی و نیاز به منابع مالی برای مواجهه با بیماری کرونا، دولت برای نخستین بار در چهل سال گذشته، تلاش کرد یک وام پنج میلیارد دلاری از IMF بگیرد که البته به سرانجام نرسید (+).

واقعیت این است که صندوق بین المللی پول، تاریخ پر فراز و نشیبی را طی کرده و مأموریتش در طول زمان، تغییر کرده است. این نهاد بین‌المللی، منتقدان فراوانی هم دارد و حتی زمانی که بحث درخواست وام ایران از IMF مطرح شد، گروهی از تحلیل‌گران به مخالفت با این درخواست پرداختند و آن را در تقابل با منافع ملی دیدند (+/+).

گفتگو درباره‌ی تاریخچه صندوق بین المللی پول و تحول مأموریت‌های این نهاد، کاری بزرگ و زمان‌بر است و قطعاً در حد و اندازه‌ی یک درس نمی‌گنجد. اما در این درس می‌کوشیم شما را به شکل مختصر با این نهاد مالی آشنا کنیم تا زمینه‌ی مطالعه و یادگیری بیشتر در این‌باره در ذهن‌تان شکل بگیرد.

بنیان‌گذاری صندوق بین‌المللی پول | هدفی که تغییر کرد

تشکیل صندوق بین‌المللی پول، یکی از خروجی‌های جنگ جهانی دوم است. در اواخر جنگ جهانی دوم، کنفرانسی با حضور نمایندگان ۴۴ کشور در محل برتون وودز (Bretton Woods) برگزار شد. بر اساس توافق‌نامه‌ی پایانی آن کنفرانس، تصمیم بر این شد که اعضای این توافق، بکوشند ارزش ارز ملی خود را نسبت به طلا (و عملاً نسبت به یکدیگر) ثابت نگه دارند و نگذارند که ارزش ارز آن‌ها، دچار نوسانات جدی (بیشتر از ۱٪) شود.

بانک جهانی (تأسیس ۱۹۴۴) و صندوق بین‌المللی پول (تأسیس ۱۹۴۵) از جمله نهادهایی هستند که در پی این توافق شکل گرفتند.

با توجه به این‌که ممکن بود تراز تجاری کشورها منفی شده و بر ارزش پول ملی آن‌ها تأثیر بگذارد، لازم بود نهادی تأسیس شود که به جبران تراز تجاری و حفظ تعادل نظام پولی کشورها کمک کند و این نهاد، همان صندوق بین‌المللی پول بود.

صندوق بین‌المللی پول چگونه کار می‌کرد؟

صندوق بین‌المللی پول در سال ۱۹۴۵ تأسیس شد و کشورهای عضو، هر کدام پولی را به عنوان سپرده به این صندوق اختصاص دادند تا در صورت لزوم، از دارایی صندوق به کشورهای عضو وام داده شود.

ایران هم یکی از نخستین کشورهایی بود که در همان سال به صندوق بین‌المللی پول ملحق شد و تا امروز عضو این صندوق باقی مانده است (+).

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تاریخچه پول و آینده آن به شما پیشنهاد می‌کند: