تاریخچه‌ کوتاهی از تحلیل رفتار متقابل

اکثر ما راجع به «تحلیل رفتار متقابل» چیزهایی شنیده‌ایم. اگر چه بنیان‌گذار این نظریه را اریک برن می‌دانند، ولی واقعیت این است که اریک برن تا حد زیادی تحت تاثیر فروید بوده و سه مفهوم «کودک»، «بالغ» و «والد» تا حد زیادی با مفاهیم «ID» و «Ego» و «Super-Ego» که فروید مطرح می‌کند مطابقت دارند (اگر چه این مطابقت کامل نیست).

واقعیت این است که تحلیل رفتار متقابل، به دلیل برخی ساده‌سازی‌ها و نیز به دلیل فراگیر شدن بیش از حد که از تبعات اجتناب ناپذیر آن، «ساده انگاری» نیز می‌باشد، آنچنان که انتظار می‌رفته و می‌رود مورد توجه روان‌درمان‌گرها قرار نگرفته و به همین دلیل عملاً مدل «تحلیل رفتار متقابل» از حوزه‌ی «روانشناسی» به حوزه‌ی «ارتباطات» و «مذاکره» و «توسعه مهارتهای فردی» کوچ کرد!

اریک برن ایده اصلی خود در زمینه تحلیل رفتار متقابل را در کتاب Games People Play مطرح کرد که در فارسی آن را به عنوان کتاب بازیها از اریک برن می‌شناسیم.  اگر چه کتاب وضعیت آخر و همینطور کتاب ماندن در وضعیت آخر تامس هریس  نیز به همان اندازه شهرت کسب کرده‌اند.

روش تحلیل رفتار متقابل بعد‌ها به شاخه‌های متعددی تقسیم شد که اکثر آنها در چند مفهوم با یکدیگر مشترک هستند:

تحلیل ساختار: به معنای بررسی مفاهیم «کودک»، «بالغ» و «والد» و سهم هر یک از این نقشها در ساختار شخصیت

تحلیل رفتار متقابل: به معنای بررسی الگوی رفتاری دو فرد در تعامل با یکدیگر

بازیها: به عنوان نقش‌هایی که انسانها در تعامل با یکدیگر در ایفا می‌کنند تا بتوانند در لایه‌ی دیگری، نتیجه‌ی دیگری  را که مد نظر دارند به دست بیاورند.

نمایشنامه زندگی: به معنای داستانهایی از زندگی ما که بارها و بارها تکرار می‌شوند و اگر چه محیط تغییر می‌کند، من و شما هنوز همان نقش قدیمی را در هر نمایشنامه‌ی جدید ایفا می‌کنیم.

امروزه تحلیل رفتار متقابل، نه فقط در مورد «انسانها»، بلکه در مورد «سازمانها»، «برندها» و حتی «دولت‌ها» و «کشورها» نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و کمک می‌کند تصویر شفاف تری از رفتار آنها و ابزار بهتری برای تحلیل آنها در اختیار داشته باشیم. در نوشته‌های آتی، به بررسی دقیق‌تر دانش «تحلیل رفتار متقابل» می‌پردازیم.