تحلیل دینامیک سیستمها یا تحلیل سیستمهای پویا
تحلیل دینامیک سیستمها یا تحلیل سیستمهای پویا و نیز پویایی شناسی سیستمها، هر سه، معادلهایی هستند که برای اصطلاح System Dynamics به کار میروند.
دانشی که گاهی اوقات، با تفکر سیستمی اشتباه گرفته میشود.
البته تفکر سیستمی زیربنای تحلیل دینامیکی سیستمهاست؛ اما اینکه دانشی زیربنای دانش دیگر باشد، با اینکه آن دو را یکسان فرض کنیم تفاوت دارد.
دینامیک سیستمها، به رفتار سیستمها در طول زمان توجه میکند
مهمترین تفاوت تفکر سیستمی و دینامیک سیستمها همچنانکه از از پیشوند دینامیک پیداست، توجهی ویژهی دینامیک سیستم به زمان است.
صفت پویا و اصطلاحاتی مانند پوینده بودن به تغییر در طول زمان اشاره دارند.
همچنانکه در زبان انگلیسی نیز Dynamic در مقابل Static (ایستا) قرار میگیرد.
به همین علت، هرگاه میگویند باید دینامیک این سیستم را بررسی کنیم، منظور این است که باید رفتار و ویژگیهای آن در طول زمان بررسی شده و تغییرات آنها، زیر نظر گرفته شود.
دینامیک سیستم، بر پایهی نگاه کمّی شکل گرفته است
تفکر سیستمی به ساختار سیستمها و ارتباط میان اجزای سیستم توجه دارد و شکل کلی رفتار سیستم را مد نظر قرار میدهد.
به عنوان مثال، تفکر سیستمی به ما میآموزد که افزایش جمعیت نمیتواند تا ابد ادامه پیدا کند و به خاطر کاهش سرانهی منابع، رشد پیوستهی جمعیت در هر جامعهای، از جایی به بعد کُند شده و حتی ممکن است متوقف شود.
اما دینامیک سیستمها میخواهد با بررسی وضعیت جامعه و استخراج شاخصهای آن، به ما بگوید که جمعیت در طول زمان چگونه تغییر خواهد کرد و – در حد یک برآورد – جمعیت در نهایت، روی چه سطحی تثبیت و متوقف میشود.
دینامیک سیستمها، به خط مشیگذاری کمک میکند
در خط مشی گذاری، تعدادی گزینه و سیاستِ کلان پیش روی ما قرار دارد و بر اساس وضعیت سیستم و چالشهایی که با آنها روبرو هستیم مناسبترین گزینهها را انتخاب کنیم.
این کار میتواند در مقیاس کوچک در سطح یک کسب و کار و در مقیاس کلان، برای یک کشور، یک ناحیهی جغرافیایی و حتی کل جهان انجام شود.
بخش مهمی از دانشمندان جهان، اثر گلخانهای و تغییرات اقلیمی را به عنوان یک تهدید برای حیات انسان بر روی زمین میبینند.
بسیاری از دولتها هم کوشیدهاند محدود کردن و نظارت بر فعالیتهای صنعتی، تولید گازهای گلخانهای را کاهش دهند.
اما سوال اینجاست که اجرای فراگیر این سیاست، چقدر زمان میخواهد.
و به فرض اینکه چنین نظارتهایی اعمال شود، روند تغییرات اقلیمی چقدر کند خواهد شد؟
آیا دستاورد این برنامهها و مدت زمان اثرگذاری آنها، در مقایسه با هزینههای اقتصادی ناشی از محدودیت صنایع، ارزشمند است؟
همه میدانیم که فروش کاهش یافته است.
تیم فروش به عنوان یک گزینه، اجرای سیاستهای ترویج فروش (مثلاً تخفیف روی خریدهای عمده) را به مدیریت ارشد پیشنهاد داده است.
اما این نگرانی هم وجود دارد که سیاستهای ترویجی افراطی، صرفاً مشکل را از امروز به چند ماه بعد جابجا کنند.
به این معنا که مشتریان، امروز به خاطر تخفیف، حجم خرید خود را افزایش دهند.
اما چند ماه بعد همین خرید عادی امروز هم انجام نشود. چون انبارهای مشتریان پر از اجناس ما خواهد بود.
در این شرایط، آیا اجرای استراتژی ترویج مناسب است؟
این استراتژی با چه پیشنهادهایی، طی چه مدت و با چه مقیاسی (از نظر جغرافیایی) باید انجام شود که اثرات مثبت آن محسوس بوده و اثرات منفی آن، به حداقل ممکن کاهش یابد؟
میدانیم که یک بیماری مسری در شهر شیوع یافته است.
این را هم میدانیم که این نوع بیماریها، یک حلقهی افزاینده ایجاد میکنند و هر لحظه بر تعداد بیماران افزوده میشود.
کارشناسان گفتهاند استفاده از ماسک – اگر همه به اجبار این کار را انجام دهند – میتواند اندکی نرخ شیوع را کاهش دهد.
با توجه به اینکه استفادهی فراگیر از ماسک، خود نوعی تنش و اضطراب (و هزینههای غیرمستقیم) به شهر تحمیل میکند، دستاوردهای چنین گزینهای نسبت به هزینههایش چقدر خواهد بود؟
آیا اعلامِ عمومی فراگیر شدن بیماری، مفید و مناسب است؟
جستجوی نقاط اهرمی و استفاده از آنها در سیاستگذاری
در درس تفکر سیستمی، با مفهوم نقاط اهرمی (در کنار نقاط کلیدی و نقاط مرزی) آشنا شدیم.
آموختیم که در بسیاری از سیستمها، میتوان نقاطی اهرمی را یافت که با تغییراتی جزئی در آنها، وضعیت کل سیستم دچار تغییرات بزرگ و جدی میشود.
حتی برخی از نمونههای نقاط اهرمی را هم در تمرینها حدس زدیم و مطرح کردیم.
اما از کجا بدانیم که نقاط اهرمی را درست تشخیص دادهایم؟
چگونه برآورد کنیم که تغییر وضعیت نقاط اهرمی، چه میزان تغییر را – طی چه مدت زمان – برای ما به همراه خواهد داشت؟
میدانیم که هر تغییری هزینه دارد و اگر نتوانیم برآورد مناسبی از دستاورد تغییر داشته باشیم، اقدامهای اصلاحیمان میتوانند زیانده بوده و حتی ما را به نقطهای عقبتر از وضعیت فعلی بازگردانند.
دینامیک سیستم ها و درک بهتر مفهوم زمان
در تفکر سیستمی، با افق زمانی در حل مسئله و اهمیت آن آشنا شدیم.
آموختیم که سیستمی فکر کردن، همواره با فکر کردن در افق زمانی بلندمدت همراه است.
اما سوال مهم این است که بلندمدت دقیقاً چقدر است؟
بر اساس چه معیارهایی، کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت را تعریف میکنیم؟
از آنجا که دینامیک سیستمها میتواند رفتار سیستمها را در طول زمان، تحلیل کرده و شبیه سازی کند، پاسخهای قابل قبولی برای این سوالها در اختیار ما قرار خواهد داد.
به تعبیر جان استرمن در کتاب Business Dynamics، دینامیک سیستمها به ما کمک میکند تا سیستمهای پیچیده را بفهمیم و تحلیل کنیم.
سیستمهایی که رفتار و آیندهشان، بدون نگاه دقیق تحلیلی و صرفاً بر پایهی قضاوتهای شهودی، قابل درک و تفسیر نیست.
برخی از منابع مورد استفاده در تدوین درس دینامیک سیستمها
Business Dynamics (پویایی شناسی کسب و کارها، نوشتهی جان استرمن)
Limits to Growth (محدودیتهای رشد، نوشته دانلا مدوز)
Scale (Geoffrey West)
Business Policy and Strategic Management (Gupta)
توضیح آخر اینکه در ایران، بیشترین زحمت برای پایهگذاری، ترویج و توسعه بحث دینامیک سیستمها، بر عهدهی دکتر علینقی مشایخی بوده است.
ایشان فارغ التحصیل دانشگاه MIT، از اساتید مطرح بینالمللی این حوزه، و نیز بنیانگذار دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف هستند.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری دینامیک سیستم ها به شما پیشنهاد میکند:
- تحلیل دینامیک سیستمها یا تحلیل سیستمهای پویا
- کتاب پویایی شناسی کسب و کار (دینامیک سیستم) جان استرمن
- تعریف رفتار چیست؟ چگونه رفتار را در تحلیل سیستمها به کار میگیرند؟
- تعریف و بررسی رفتار غیرخطی در یک سیستم
- دینامیک سیستمها: دینامیک سیستمها و متغیرهای جریان
- ترسیم نمودارهای علت و معلول (۱)
- دینامیک سیستمها: بررسی حلقه های مثبت
- ترسیم دیاگرام علت و معلول (۲)
- اتاق گفتگو: تمرینهای ترسیم نمودارهای دینامیک سیستم
- تحلیل حساسیت چیست و چرا در تحلیل سیستمها اهمیت دارد؟
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : شهرام گل پرور
با توجه با اینکه بیشترین زحمت برای پایهگذاری، ترویج و توسعه بحث دینامیک سیستمها، بر عهدهی دکتر علینقی مشایخی بوده است، من لینک ویدیو های این استاد بزرگوار را که حاوی ساعت ها اموزش دینامیک سیستم ها ست اینجا برای استفاده دوستان قرار میدم در ضمن کتاب بسیار مفید پویا شناسی سیستم ها هم از کتاب های مفید ایشون در این زمینه میباشد.