هوش مصنوعی و صنعت نشر کتاب | گام جدید مایکروسافت؛ انتشارات ۸۰۸۰

حتی از سال‌ها پیش که هنوز هوش مصنوعی مثل امروز به گفتگوهای عمومی و اصطلاحات کوچه و بازار وارد نشده بود، صنعت نشر بارها به‌واسطهٔ دستاوردهای هوش مصنوعی دستخوش تحول شد.

گاهی فعالان نشر از ابزارهای جدیدی که هوش مصنوعی در اختیارشان قرار داد خوشحال می‌شدند و گاهی هم نگران می‌شدند که آینده صنعت نشر به کلی از دست بازیگران فعلی خارج شود.

کتابخانه دیجیتالی گوگل

یکی از بزرگ‌ترین این اتفاقات پروژهٔ گوگل بوکز (Google Books) بود. هوش مصنوعی امکان تشخیص متن داخل داخل تصاویر (OCR) را فراهم کرده بود و گوگل تصمیم گرفت بزرگ‌ترین کتابخانهٔ دیجیتالی جهان را ایجاد کند. پروژه در ابتدا با ادعایی کاملا‌ً فرهنگی شروع شد: تبدیل کتاب‌های قدیمی به متن دیجیتال با هدف حفظ و نگهداری بلندمدت آن‌ها و ایجاد دسترسی عمومی به این منابع.

اما خیلی زود، پس از این که مجوز اسکن کردن کتابخانه‌های بزرگ صادر شد، ناشران متوجه شدند که عملاً اطلاعات کتاب‌های روز هم به شکل‌های مختلف و به بهانه‌های مختلف در اختیار گوگل خواهد بود. دعواهای حقوقی صنعت نشر با گوگل تا همین امروز هم ادامه دارد و پیچیدگی‌های آن هم آن‌قدر زیاد شده که به‌سادگی نمی‌توان دربارهٔ ضرر یا منفعت این پروژه برای ناشران قضاوت کرد (+/+/+/+).

ترجمه ماشینی کتابها

شاید به علت جدی نگرفتن کپی‌رایت در ایران و تقاضای محدود برای آثار فارسی، ناشران ایرانی چالش کتابخانه دیجیتالی گوگل را چندان تجربه نکرده باشند، اما هوش مصنوعی موج دیگری هم داشت که صنعت نشر ایران را – به‌ویژه در حوزهٔ ترجمه – تکان داد: ترجمه ماشینی متون انگلیسی و زبان‌های خارجی دیگر.

حتماً شما هم این تجربه را داشته‌اید که یک کتاب ترجمه شده به زبان فارسی را خوانده و نفهمیده باشید. یا این که مجبور شده باشید متن فارسی را با نسخه انگلیسی تطبیق دهید تا ببینید مترجمی که زبانش با زبان شما یکی است، چه گفته و چه منظوری داشته است. این نوع ترجمه‌ها که روز‌به‌روز بر تعدادشان افزوده می‌شود، اغلب حاصل همکاری انسان و ماشین هستند.

ترجمه ماشینی با سرویس ترجمه گوگل (گوگل ترنسلیت / Google Translate) شروع نشد، اما قطعاً این گوگل بود که ترجمه ماشینی را فراگیر و دموکراتیزه کرد و در اختیار همه قرار داد. با وجودی که انتظار می‌رفت کاربر این سرویس، مردم عادی باشند و نیازهای روزانهٔ‌ خود را با آن مرتفع کنند، عملاً عدهٔ بسیاری کار مترجمی را برگزیدند و بخشی از ناشران هم که عطش بازار برای کتابها را می‌دیدند، بر این موج سوار شدند.

ترجمه بی‌کیفیت ماشینی چیزی نیست که به‌سادگی از شرّ آن خلاص شویم. این شرّ را هوش مصنوعی به صنعت نشر تحمیل کرد و چیزی هم که می‌تواند آن را رفع کند،‌ خود هوش مصنوعی است. یعنی ما نه از ناشران می‌توانیم انتظار داشته باشیم حرفه‌ای‌تر باشند و نه از این دسته از مترجمان می‌توانیم انتظار داشته باشیم اخلاق‌گراتر شوند. فقط باید به این امید باشیم که هوش مصنوعی پیشرفت کند و کیفیت ترجمه ماشینی بهتر شود. خوشبختانه با گسترش مدلهای بزرگ زبانی و سرویس‌هایی مثل چت جی پی تی و جمینای و افزوده شدن مدل‌های زبانی به مترجم‌های سنتی‌تر مثل بینگ (سرویس ‌Bing Translator) می‌توانیم به آینده ترجمه ماشینی امیدوارتر باشیم.

کتابهای صوتی با صدای ماشینی

یکی دیگر از دستاوردهای هوش مصنوعی که در سال‌های اخیر باعث تحول در صنعت نشر شده، تبدیل متن به صوت یا Text-to-Speech است (مخفف: TTS). قبلاً کتابهای صوتی صرفاً به روش سنتی و با صدای صداپیشگان تولید می‌شد. اما به تدریج امکان خواندن همهٔ متون با صدای ماشینی فراهم شده است. حتی در ایران هم اپلیکیشن‌هایی مثل فیدیبو در حال عرضه و توسعهٔ سرویس گوینده هوشمند هستند (فیدیبو آن را به اسم راوی عرضه می‌کند).

واضح است که تبدیل متن به صوت صرفاً به کتابها محدود نیست و کاربردهای متنوع دیگری هم دارد و پیش از عرضهٔ کتابهای صوتی، نسخه‌های ساده‌تر آن در خدمت نابینایان بوده است. هم‌چنین مشخص است که هنوز صدای ماشینی با صدای حرفه‌ای فاصلهٔ بسیاری دارد. بنابراین کتابهای صوتی ماشینی، جایگزین کتابهای صوتی سنتی نیستند. اما به‌هرحال، یک خط محصول جدید در صنعت نشر ایجاد کرده‌اند و قطعاً در آینده موجب تحولی جدی در این صنعت خواهند شد.

سیستم‌های توصیه‌گر و نقش آن‌ها در فروش کتاب

کاربردهای هوش مصنوعی در صنعت نشر صرفاً به تولید کتاب و خواندن کتاب محدود نبوده و تأثیرات آن در بخش بازاریابی و فروش هم دیده می‌شود. بخشی که راحت‌تر به چشم می‌آید، استفاده از علم داده برای تحلیل داده‌های فروش و استفاده از رفتار مشتریان برای برنامه‌ریزی تولید کتاب است. با این حال، شاید عده‌ای این بخش را ادامهٔ تحلیل‌های آماری در نظر بگیرند و یک موج جدید محسوب نکنند.

اما هوش مصنوعی،‌ حداقل در یکی دو دههٔ اخیر، تحول دیگری را هم در صنعت نشر رقم زده و آن استفاده از سیستم‌های توصیه‌گر برای پیشنهاد کتاب است. وقتی کتابی را در سایتی آمازون جستجو می‌کنید، کتابهای دیگری هم بر اساس سلیقهٔ کاربران به شما معرفی می‌شود. طبیعتاً این کتابها شانس فروش بیشتری دارند. حتی کسانی که از آمازون کتاب نمی‌خرند، از این پیشنهادها برای یافتن کتابهای مرتبط استفاده می‌کنند.

شاید برای کسانی که خارج از صنعت نشر هستند (و نیز ناشران ایرانی)، چندان محسوس نباشد، اما همان‌قدر که کاربران اینستاگرامی مدام از «الگوریتم» می‌گویند و خودشان را به در و دیوار می‌زنند تا در بخش explore اینستاگرام ظاهر شوند، فروشندگان کتاب و ناشران هم دنبال روش‌هایی هستند که موتورهای پیشنهاددهنده در آمازون و سایت‌های دیگر، آن‌ها را به مشتریان پیشنهاد دهند.

انتشارات ۸۰۸۰ | گام جدید مایکروسافت برای استفاده از هوش مصنوعی در صنعت نشر

چیزی که در تصویر زیر می‌بینید، لوگوی انتشارات ۸۰۸۰ است. انتشاراتی که اخیراً شرکت مایکروسافت تأسیس کرده تا به‌تدریج و به‌شکل جدی‌تر وارد صنعت نشر کتاب شود.

کسانی که الان در دههٔ پنجم و ششم زندگی‌شان هستند، پردازشگرهای نسل ۸۰۸۰ را به خاطر دارند.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری علم داده به شما پیشنهاد می‌کند: