تعریف اثر پروانه ای چیست؟ مثالهای اثر پروانه ای (+محتوای تشویقی)

با شنیدن اثر پروانه ای، بسیاری از ما به یاد توضیح کلاسیکی می‌افتیم که از دوران کودکی شنیده‌ایم:

بال زدن یک پروانه در نقطه‌ای از جهان، می‌تواند طوفانی را در نقطه‌ی دیگری بیافریند!

معمولاً بحث هم به همین نقطه تمام می‌شود و گوینده و شنونده، پس از این مثال زیبای قانع کننده، به سراغ بحث‌های دیگر می‌روند.

واقعیت این است که این مثال، از توضیح اولیه‌ای که ادوارد لورنز (Edward Lorenz) مطرح کرد، چندان دور نیست.

ادوارد لورنز، ریاضیدان و هواشناس آمریکایی است که او را از پیشگامان نظریه آشوب نیز می‌دانند.

جمله‌ای که ادوارد لورنز، در ابتدا به کار برد، این بود که:

مانند بسیاری از جمله‌ها و حرف‌ها، به تدریج کلمات این عبارت تغییر کرد و دیگران، احساس کردند که پروانه، شاعرانه‌تر از مرغ دریایی است و با حذف صدر و ذیل جمله، به همان چیزی رسیدیم که امروز همه‌ی ما برای اثر پروانه ای مثال می‌زنیم.

اثر پروانه ای نیز مانند بسیاری از پدیده‌ها و اصطلاحات علمی وارد گفتگوهای روزمره شد و به عنوان واقعیتی بدیهی پذیرفته شد.

شاید ادوارد لورنز هرگز فکر نمی‌کرد که روزی در ایران، عده‌ای حتی موفقیت در کنکور با استفاده از اثر پروانه‌ای را آموزش دهند (البته اگر نگویند که خود این مسئله، مصداقی از اثر پروانه‌ای است!)

برای اینکه اثر پروانه‌ای در یک سیستم قابل مشاهده باشد، باید دو ویژگی وجود داشته باشد:

جدای از مثال‌های مربوط به سیستم‌های پیچیده، با توجه به تجربیات خودمان هم می‌توانیم تا حدی فضای اثر پروانه‌ای را بهتر درک و لمس کنیم.

 مثال بازار بورس 

در بازار محصولات و لوازم مورد استفاده در منزل، احتمالاً تغییر جزیی قیمت، نمی‌تواند چنین اثری خلق کند.

اما در بازار بورس، حتی تغییر جزیی قیمت سهم، ممکن است موجب بروز اثر پروانه‌ای شود.

چون در بازار بورس، رفتار بقیه‌ی بازیگران بازار قابل مشاهده و پیگیری است و معمولاً رفتار هر لحظه و تصمیم‌های هر لحظه سرمایه گذاران، از وضعیت قبلی و مقایسه‌ی روند‌ها تاثیر می‌پذیرد.

 مثال تغییر قیمت خدمات (و محصولات) 

همچنین، در یک کسب و کار، احتمال ایجاد اثر پروانه‌ای به دلیل رایگان کردن سرویسی که قبلاً فروخته می‌شده و یا اینکه هزینه گرفتن برای سرویس یا محصولی که قبلاً رایگان بوده نسبتاً زیاد است. حتی اگر این قیمت بسیار کم بوده باشد (در مقایسه با تغییر جزئی قیمت یک محصول که قبلاً هم فروخته می‌شده است).

 مثال توجه به یک عضو از یک تیم 

وقتی در یک تیم، به یکی از اعضا بیشتر از دیگران توجه شود و یا اینکه پروژه‌ای که برای شرکت مهم است به او داده شود، احتمالاً در صورت موفقیت، او برای کار در شرکت انگیزه‌ی بیشتری خواهد داشت و در پروژه‌های بعدی هم، واگذار کردن پروژه به او – به خاطر سابقه‌‌ی قبلی‌اش – ریسک کمتری خواهد داشت.

در بلندمدت، احتمالاً وضعیت این فرد با افراد دیگر آن تیم، به شکلی جدی تفاوت خواهد داشت و شاید هرگز کسی به خاطر نیاورد که اثر واگذاری نخستین پروژه‌ها در وضعیت فعلی تا چه حد بوده است.

درس اثر پروانه ای، دارای محتوای تشویقی است و عنوان محتوای تشویقی آن، بررسی یک مثال ریاضی ساده از اثر پروانه‌ای است.

دوستان عزیز متممی که در بحث مربوط به این درس مشارکت داشته‌اند، امکان مشاهده‌ی محتوای تشویقی این درس را دارند.