Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Menu
دوره آموزشی هدف گذاری (کلیک کنید)


تعریف اثر پروانه ای چیست؟ مثالهای اثر پروانه ای (+محتوای تشویقی)


اثر پروانه ای چیست؟ مثالهای اثر پروانه ای در اطراف ما

با شنیدن اثر پروانه ای، بسیاری از ما به یاد توضیح کلاسیکی می‌افتیم که از دوران کودکی شنیده‌ایم:

بال زدن یک پروانه در نقطه‌ای از جهان، می‌تواند طوفانی را در نقطه‌ی دیگری بیافریند!

معمولاً بحث هم به همین نقطه تمام می‌شود و گوینده و شنونده، پس از این مثال زیبای قانع کننده، به سراغ بحث‌های دیگر می‌روند.

واقعیت این است که این مثال، از توضیح اولیه‌ای که ادوارد لورنز (Edward Lorenz) مطرح کرد، چندان دور نیست.

ادوارد لورنز، ریاضیدان و هواشناس آمریکایی است که او را از پیشگامان نظریه آشوب نیز می‌دانند.

جمله‌ای که ادوارد لورنز، در ابتدا به کار برد، این بود که:

تعریف اثر پروانه ای چیست؟ مثالهای آن در زندگی

مانند بسیاری از جمله‌ها و حرف‌ها، به تدریج کلمات این عبارت تغییر کرد و دیگران، احساس کردند که پروانه، شاعرانه‌تر از مرغ دریایی است و با حذف صدر و ذیل جمله، به همان چیزی رسیدیم که امروز همه‌ی ما برای اثر پروانه ای مثال می‌زنیم.

اثر پروانه ای نیز مانند بسیاری از پدیده‌ها و اصطلاحات علمی وارد گفتگوهای روزمره شد و به عنوان واقعیتی بدیهی پذیرفته شد.

شاید ادوارد لورنز هرگز فکر نمی‌کرد که روزی در ایران، عده‌ای حتی موفقیت در کنکور با استفاده از اثر پروانه‌ای را آموزش دهند (البته اگر نگویند که خود این مسئله، مصداقی از اثر پروانه‌ای است!)

ادوارد لورنز، برای شبیه سازی و پیش بینی وضع آب و هوا، برنامه‌ای نرم افزاری نوشته بود و زمانی که می‌خواست این برنامه را اجرا کند، متوجه شد که تغییری بسیار کوچک در یکی از ثابت‌ها، می‌تواند خروجی برنامه و پیش بینی‌های آتی را کاملاً متحول کند و تغییر دهد.

این مسئله، نقطه‌ی آغاز توجه او به اثر تغییرات کوچک در سیستم‌های پیچیده بود.

برای اینکه اثر پروانه‌ای در یک سیستم قابل مشاهده باشد، باید دو ویژگی وجود داشته باشد:

  • سیستم دارای رفتار غیرخطی باشد.
  • وضعیت هر لحظه از سیستم، تابعی از وضعیت لحظه‌ی قبل آن باشد.

جدای از مثال‌های مربوط به سیستم‌های پیچیده، با توجه به تجربیات خودمان هم می‌توانیم تا حدی فضای اثر پروانه‌ای را بهتر درک و لمس کنیم.

 مثال بازار بورس 

در بازار محصولات و لوازم مورد استفاده در منزل، احتمالاً تغییر جزیی قیمت، نمی‌تواند چنین اثری خلق کند.

اما در بازار بورس، حتی تغییر جزیی قیمت سهم، ممکن است موجب بروز اثر پروانه‌ای شود.

چون در بازار بورس، رفتار بقیه‌ی بازیگران بازار قابل مشاهده و پیگیری است و معمولاً رفتار هر لحظه و تصمیم‌های هر لحظه سرمایه گذاران، از وضعیت قبلی و مقایسه‌ی روند‌ها تاثیر می‌پذیرد.

 مثال تغییر قیمت خدمات (و محصولات) 

همچنین، در یک کسب و کار، احتمال ایجاد اثر پروانه‌ای به دلیل رایگان کردن سرویسی که قبلاً فروخته می‌شده و یا اینکه هزینه گرفتن برای سرویس یا محصولی که قبلاً رایگان بوده نسبتاً زیاد است. حتی اگر این قیمت بسیار کم بوده باشد (در مقایسه با تغییر جزئی قیمت یک محصول که قبلاً هم فروخته می‌شده است).

 مثال توجه به یک عضو از یک تیم 

وقتی در یک تیم، به یکی از اعضا بیشتر از دیگران توجه شود و یا اینکه پروژه‌ای که برای شرکت مهم است به او داده شود، احتمالاً در صورت موفقیت، او برای کار در شرکت انگیزه‌ی بیشتری خواهد داشت و در پروژه‌های بعدی هم، واگذار کردن پروژه به او – به خاطر سابقه‌‌ی قبلی‌اش – ریسک کمتری خواهد داشت.

در بلندمدت، احتمالاً وضعیت این فرد با افراد دیگر آن تیم، به شکلی جدی تفاوت خواهد داشت و شاید هرگز کسی به خاطر نیاورد که اثر واگذاری نخستین پروژه‌ها در وضعیت فعلی تا چه حد بوده است.

با وجود همه‌ی توضیحات و مثال‌های فوق، دقت داشته باشید که اثر پروانه‌ای تعریفی کاملاً‌ علمی و مشخص دارد و آن وابستگی پاسخ رفتار یک سیستم به تغییرات جزئی در شرایط اولیه است.

ضمناً اثر پروانه‌ای، صرفاً به رویدادهای بزرگ بر اثر تغییرات کوچک تاکید ندارد، بلکه به احتمال بروز سرنوشت‌های متفاوت برای  یک سیستم بر اثر تغییر جزئی شرایط اولیه اشاره دارد.

وقتی می‌گوییم اثر پروانه‌ای و سقوط بازار به دلیل افزایش ۲ درصدی شاخص حرف می‌زنیم. احتمال دارد در اثر افزایش ۱٫۹% یا ۲٫۱% شاخص، هیچ اتفاق بزرگی  نیفتد!

اگر در جای دیگری و شرایط دیگری، از اثر پروانه‌ای نام می‌بریم، صرفاً باید آن را  در حد یک استعاره بدانیم.

محتوای تشویقی

درس اثر پروانه ای، دارای محتوای تشویقی است و عنوان محتوای تشویقی آن، بررسی یک مثال ریاضی ساده از اثر پروانه‌ای است.

دوستان عزیز متممی که در بحث مربوط به این درس مشارکت داشته‌اند، امکان مشاهده‌ی محتوای تشویقی این درس را دارند.

محتوای تشویقی

تمرین:

چه مثال‌های دیگری از اثر پروانه‌ای در ذهن دارید؟

      شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.  

     تعدادی از دوستان علاقه‌مند به این مطلب:    شیرین شجاعی ، رضا سلیمانی ، مهتاب ، آلاله پویان ، نعیما نیاکی

 

برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)

متمم چیست و چه می‌کند؟ (+ دانلود فایل PDF معرفی متمم)
چه درس‌هایی در متمم ارائه می‌شوند؟
هزینه ثبت‌نام در متمم چقدر است؟
آیا در متمم فایل‌های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟

۲۶۵ نظر برای تعریف اثر پروانه ای چیست؟ مثالهای اثر پروانه ای (+محتوای تشویقی)

    پرطرفدارترین دیدگاه به انتخاب متممی‌ها در این بحث

    نویسنده‌ی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی

    احتمالاً اگر مرحوم ادوارد لورنز در سال 2008 فوت نکرده بودند و الان کامنت من رو می‌خوندن، سکته می‌کردند.

    اما من توی ذهن خودم، یک قانون سرانگشتی (Rule of Thumb) برای حدس زدن احتمال بروز اثر پروانه‌ای دارم که یه جورایی ترکیب غیرخطی بودن و وابستگی به گذشته است.

    در سیست‌مهای انسانی (و به نوعی بازارها) فکر می‌کنم وقتی معیار بیرونی سنجش وجود داره، وابستگی به وضعیت قبلی کمتر میشه.

    در بازار خودرو در مقایسه با بازار بورس، احتمال مشاهده‌ی اثر پروانه‌ای (لااقل در کوتاه مدت) کمتره.

    شاید دلیلش اینه که در بازار خودرو، ما درکی از ارزان و گران بودن (در مقایسه با معیارهای بیرونی)‌ داریم.

    اما در بازار بورس، قسمت زیادی از بازیگران (کسانی که نگاه فاندامنتال ندارند) مهم‌ترین معیارشان در ارزیابی قیمت امروز، قیمت دیروز و روزهای قبل است و همین، احتمال شکل گیری اثر پروانه‌ای را افزایش می‌دهد.

    به شکل مشابهی، در رابطه‌های عاطفی، چون معیاری بیرونی و مشخص برای سنجش کیفیت رابطه وجود ندارد، به نظرم ادراک ما در هر لحظه نسبت به وضعیت و کیفیت رابطه، به ادراک و برداشت و خاطره‌ی ما از لحظات قبل بستگی دارد و همین مسئله، می‌تواند شکل گیری اثر پروانه‌ای در رابطه را افزایش دهد.

     
    تمرین‌ها و نظرات ثبت شده روی این درس صرفاً برای اعضای متمم نمایش داده می‌شود.
    .