ثبت اختراع و حق امتیاز | چند نمونهٔ عجیب در صنعت خودرو

شاید بتوان گفت به رسمیت شناختن مالکیت معنوی و دارایی‌های معنوی (Intellectual Properties) یکی از اتفاقات بزرگ در قرون اخیر بوده. چون بزرگ‌ترین تهدید برای صاحبان ایده‌ها و اختراعات، سرقت ایده است.

با وجودی که هیچ‌وقت نمی‌توان سرقت ایده‌ها‌، اختراعات و نوآوری‌ها را به طور کامل محدود کرد، قطعاً قوانینی که هزینهٔ این کار را افزایش دهند، می‌توانند مفید باشند.

کنگرهٔ‌ آمریکا بیش از دو قرن پیش، در سال ۱۷۹۰، قانونی برای حمایت از اختراعات تصویب کرد و در توضیح آن گفت (+): «این قانون، نوآوری را افزایش داده و پیشرفت صنعتی را سریع‌تر می‌کند.»

در کشور خودمان هم، نزدیک به یک قرن پیش، در سال ۱۳۱۰، نخستین قانون ثبت علائم و اختراعات تصویب شد که مشروح آن را می‌توانید در سایت مرکز پژوهش‌های مجلس ببینید‌ (+).

البته این قانون‌های حمایتی، مثل هر قانون دیگر، دردسر آفرین هم هستند. تجربه نشان داده که هر قانونی هم‌زمان با پر کردن یک حفره، سوراخ‌های تازه‌ای ایجاد می‌کند و مسیرها و دردسرهای تازه‌ای شکل می‌گیرند.

مشکل ثبت اختراع و حق امتیاز و سیستم Patent این است که عده‌ای از افراد و کسب‌و‌‌کارها به عنوان یک ابزار پیشگیرانه به سراغ آن‌ها می‌روند. یعنی هنوز ایده‌ای را که پخته و نهایی نشده، ثبت می‌کنند تا رقبا نتوانند از آن استفاده کنند.

جالب این‌جاست که شرکت‌هایی هم با عنوان تحلیل‌ پتنت یا Patent Analytics فعالیت می‌کنند و با بررسی دقیق درخواست‌های ثبت پتنت، جریان کلی ایده‌ها را دنبال می‌کنند (مثلاً‌ Clarivate و Harrity). این نوع شرکت‌ها گزارش‌های مختلفی دربارهٔ اولویت‌های کسب‌و‌کارها،‌ جهت‌گیری صنایع، روندهای کلی اختراع، ایده‌های آینده‌ساز، اختراعات رونق‌یافته و … منتشر می‌کنند و به سایر کسب‌و‌کارها می‌فروشند.

ایده‌های عجیب ثبت شده در صنعت خودرو

صنعت خودرو یکی از صنایعی است که به شکل افراطی از ابزار ثبت ایده و اختراع استفاده می‌کند. خودروسازان همیشه نگرانند که دیگران ایده‌هایشان را زودتر از آن‌ها پیاده کنند. حتی گاهی ممکن است خودشان نخواهند کاری نوآورانه انجام دهند، اما می‌خواهند مطمئن شوند که دیگران هم کار نوآورانه نخواهند کرد!

ثبت Patent تا حدی می‌تواند این نقش را ایفا کند.

به همین علت، این بار در زنگ تفریح متمم، می‌خواهیم تعدادی از Patent‌های عجیبی را که شرکت‌های خودروساز ثبت کرده‌اند، فهرست کنیم. البته این کار تازگی ندارد و تا کنون سایت‌ها و نشریات زیادی چنین فهرست‌هایی را منتشر کرده‌اند (+/+/+/+/+). اما هم‌چنان مرور برخی از این موارد جذاب است.

تسلا و برف‌پاک‌کن لیزری

چرا باید برف پاک‌کن یک خودرو لیزری باشد؟ اصلاً لیزر چگونه می‌تواند به پاک کردن شیشه‌های جلو کمک کند؟ وقتی توضیحی را که تسلا برای ادارهٔ ثبت پتنت آمریکا ارسال کرده می‌خوانیم، تقریباً مطمئن می‌شویم که پاسخ این سوال‌ها برای تسلا هم مشخص نیست (+). اما بالاخره، اگر قرار باشد روزی برف‌پاک‌کن‌ها لیزری شوند، طبیعی است تسلا به خودش حق می‌دهد که صاحب این تکنولوژی باشد. به همین علت، آن را به نام خود ثبت کرده است (البته هنوز ثبت کامل انجام نشده. اما فرایند آن در حال طی شدن است).

گوگل و کاپوت و سپر چسبناک

درست است که خودروهای گوگل (در واقع شرکت وایمو – زیرمجموعهٔ آلفابت) را هنوز در خیابان‌ها نمی‌بینیم، اما گوگل هم به خودش حق می‌دهد که بعضی ایده‌ها را به اسم خودش ثبت کند و برای خودش نگه دارد. حتی اگر در حد کاپوت چسبناک مسخره به نظر برسد.

گوگل در ایده‌ای که ثبت کرده، به تصادف و ضربهٔ ثانویهٔ آن اشاره کرده است. مثلاً وقتی ماشین به فردی می‌خورد و او را کمی جلوتر پرت می‌کند و دوباره به او برخورد می‌کند. یا وقتی فرد پس از تصادف، روی کاپوت ماشین می‌افتد و دوباره از روی آن پرت می‌شود. گوگل این ایده را ثبت کرده که کاپوت و سپر و بخش‌های جلو و عقب ماشین‌اش چسبناک باشند تا فردی که با خودرو تصادف کرد به آن بچسبد (+).

درست است که هنوز خودرویی در کار نیست، اما گوگل محل چسب‌ها را هم – روی همان خودرویی که نیست – مشخص کرده است!