کار اخلاقی چیست؟ | مروری بر داستان دزدی از داروساز (لارنس کلبرگ)
اخلاق در تصمیم گیری یک از بحثهای بسیار پیچیده است که همیشه مورد توجه دانشمندان و نویسندگان قرار گرفته است.
پاسخ به این سوال که کار اخلاقی چیست ساده نیست و اختلافنظرها در این حوزه هم بیپایان به نظر میرسند. اما چه باید کرد که دنیای واقعی، منتظر نمیماند تا ما به یک فیلسوف اخلاق تبدیل شویم و از پس چالشهایش برآییم.
دنیای واقعی، بر خلاف مدرسه و دانشگاه، حتی مسئلهها را در حد توانمان ساده نمیکند تا درد و دشواری تصمیم گیری کمرنگتر شود.
در اینجا میخواهیم در قالب تجربه ذهنی به یکی از مسائل کلاسیک در حوزهی اخلاق بپردازیم. مسئلهای که لارنس کلبرگ (Lawrence Kohlberg) آن را در سال ۱۹۶۹ مطرح کرد و اگر چه پاسخ قطعی و مشخص برایش وجود ندارد، اما میتواند فرصتی ارزشمند برای اندیشیدن به برخی از پایههای اخلاق در تصمیمگیری باشد.
کار اخلاقی چیست؟ با این داروساز چه باید کرد؟
در یکی از شهرهای اروپایی، زنی که به نوعی خاصی و کمتر شناختهشده از سرطان مبتلا است، در شرایط نزدیک به مرگ قرار دارد.
صرفاً یک دارو وجود دارد که پزشکان معتقدند ممکن است جان او را نجات دهد. این دارو بر پایهی رادیوم تولید شده و همین اواخر توسط داروسازی که اتفاقاً در همان شهر زندگی میکند، کشف و عرضه شده است.
تولید این دارو خیلی گران است و حدود ۲۰۰ دلار هزینه میبرد. اما داروساز آن را بسیار گرانتر میفروشد و قیمت ۲۰۰۰ دلار را برایش اعلام کرده است.
آقای هاینز، همسر این زن بیمار، به در و دیوار زد و از هر کسی میتوانست پول قرض گرفت. اما در نهایت نتوانست بیشتر از ۱۰۰۰ دلار جمع کند؛ یعنی نصف چیزی که داروساز طلب میکند.
او به داروساز گفت که همسرم دارد میمیرد و تقاضا و التماس کرد که دارو را به قیمت کمتری بخرد. یا لااقل داروساز به او اجازه دهد که ۱۰۰۰ دلار دیگر را بعداً و با تأخیر بپردازد.
اما داروساز پاسخ داد: «چنین کاری ممکن نیست. دارو را من کشف کردهام و میخواهم از فروشش پول در بیاورم.»
هاینز بعد از التماسهای فراوان ناامید شد و کمکم به این فکر افتاد که یک شب به دفتر کار داروساز دستبرد بزند و دارو را بدزدد.
چند سوال در مورد دزدی از داروساز
به سوالات زیر فکر کنید و ببینید پاسخ شما به هر کدام از آنها چیست: بله یا خیر.
همچنین ببینید چه استدلالی در دفاع از پاسخ خود دارید و با چه منطقی آن را انتخاب کردهاید.
سوال اول: آیا این تصمیم هاینز (برای سرقت کردن) اشتباه است؟
سوال دوم: آیا داروساز حق دارد آن قیمت بالا را برای محصولش انتخاب کند؟
سوال سوم: آیا از نظر اخلاقی، هاینز موظف است دارو را برای همسرش سرقت کند؟
سوال چهارم: اگر رابطهی هاینز و همسرش نزدیک نبود و با هم اختلاف داشتند، آیا هاینز باید این کار را انجام میداد؟
سوال پنجم: اگر این مشکل به جای همسر هاینز برای دوست بسیار نزدیکش اتفاق افتاده بود، آیا هاینز باید دارو را برای او میدزدید؟
سوال ششم: فرض کنید کسی که در آستانهی مرگ قرار گرفته، به هاینز نزدیک نیست (نه دوست و نه همسر). بلکه فردی است که در همان همسایگی زندگی میکند. آیا هاینز باید دارو را بدزدد؟
سوال هفتم: فرض کنید هاینز در روزنامه خوانده که زنی – که او نمیشناسد – در حال مرگ است و به این دارو نیاز دارد. آیا باید دارو را بدزدد و به آن زن برساند؟
سوال هشتم: اگر خودتان به بیماری مبتلا باشید و دارو برای پیشگیری از مرگتان ضروری باشد، آیا دارو را میدزدید؟
سوال نهم: فرض کنید هاینز را هنگام سرقت دستگیر کنند و نزد قاضی ببرند. آیا قاضی باید او را به حبس محکوم کند؟
قرار نیست به همهی این پرسشها پاسخ دهید. شاید پاسخ دادن به بعضی از آنها برایتان سادهتر باشد. اما فرصت خوبی است به بهانهی این تجربه ذهنی کمی فکر کنیم و ببینیم چارچوب تصمیم گیری اخلاقی را برای خودمان چگونه تعریف میکنیم.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تصمیم گیری پیشرفته به شما پیشنهاد میکند:
- درس تصمیم گیری پیشرفته (ریسک و شهود)
- شهود چیست؟ آیا تفکر شهودی و تصمیم شهودی مهارت محسوب میشوند؟
- گری کلین | کتاب قدرت شهود و بررسی شهود در روانشناسی
- اهمیت داستان گویی و داستان سازی در تصمیم گیری تشخیصی
- تصمیم گیری شهودی | نقش انتخاب سوال کلیدی درست در تصمیم گیری بهتر
- قضاوت درباره طعم کیک بر اساس یک برش | نالینی آمبادی
- چه زمانی به تصمیم گیری شهودی اعتماد کنیم؟ (۱)
- کالبدشکافی پیش از مرگ | شیوهای برای ارزیابی تصمیم گیری
- نقش احساسات در تصمیم گیری – قسمت اول
- تفاوت ریسک و عدم قطعیت (ابهام / عدم اطمینان)
- انواع احتمال | سه مفهوم متفاوت احتمال در گفتگوها و تحلیلها
- تصمیم گیری گروهی | مزایا، معایب و انواع روشها
- انواع سبک های تصمیم گیری
- انواع سیستمهای رای گیری | چند روش رای گیری برای تصمیم گیری گروهی
- روش دلفی چیست و چه کاربردی دارد؟
- نظریه چشم انداز (تئوری چشم انداز) | دانیل کانمن و آموس تورسکی
- درد از دست دادن | مثالی از دن اریلی برای نظریه دورنما
- تصمیم گیری سازمانی | چک لیست تصمیم گیری برای مدیران
- کتاب بینش و تفکر شهودی (دیدن آنچه دیگران نمیبینند) | گری کلین
- ماکس بیزرمن | نویسنده و محقق در مذاکره و تصمیم گیری
- کار اخلاقی چیست؟ | مروری بر داستان دزدی از داروساز (لارنس کلبرگ)
- کتاب مدیران و چالش های تصمیم گیری | ماکس بیزرمن
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : محمدرضا مصطفی
با سلام
با مطالعه متن درس یاد داستان رابین هود افتادم که با اینکه دزدی می کرد ، اما چون این کار را برای کمک به نیازمندان انجام میداد حس بدی در ما ایجاد نمی کرد .
من اگر بخوام با ادبیات مزلو موضوع را توضیح بدم ، فکر میکنم این سطح نیاز ماست که اولویت رعایت اخلاق رو تعیین می کنه. در واقع ما زمانی که پایین ترین سطوح نیازهامون رفع نمی شوند ممکن است دست به کارهایی بزنیم که در حالت عادی خیلی اخلاقی به نظر نمی رسد. فکر میکنم درصد بالایی از انسان ها اگر به شدت گرسنه باشند حاضرند برای رفع مشکل خود اخلاقیات را کنار گذاشته و حتی دزدی هم بکنند. چون در اینجا اخلاقیات در لایه های بالاتر نیاز ها قرار می گیرد و رعایت آن دیگر جزو اولویت ها نیست.
جدای از بحث نیاز سلسله مراتب ارزش ها هم می تواند در تصمیم گیری موثر باشد. اینکه فرد نجات دادن جان یک انسان را ارزشمند تر می داند یا دزدی نکردن روی رفتار و نوع انتخاب او تاثیر می گذارد.
از طرفی با بررسی سوال ها به این نتیجه رسیدم که هر چقدر فرد نیازمند(به دارو) نسبت نزدیک تری به ما داشته باشد راحت تر می توانیم خود را برای انجام کار غیر اخلاقی قانع کنیم. دلیل آن هم فکر می کنم به تفکر سیستمی و اینکه مرز های سیستم خود را چگونه تعریف می کنیم بر میگردد. در واقع اگر فرد را درون مرز سیستم خود بدانیم حاضریم برای رفع مشکل او اقدام کنیم و هر چه فرد از مرزهای سیستم ما فاصله داشته باشد رعایت اخلاقیات را مهمتر می دانیم.