نقطه نمو | قطب دور از دسترس اقیانوسی

فرض کنید در میانه‌ی دریا ایستاده‌اید و از خودتان می‌پرسید: «دورترین نقطه‌‌ی این دریا نسبت به خشکی کجاست؟ حداکثر فاصله‌ای که می‌توانم از همه‌ی خشکی‌های اطرافم داشته باشم چقدر است؟»

اگر در خلیج فارس باشید و دنبال چنین نقطه‌ای بگردید، حداکثر می‌توانید کمی بیش از ۱۰۰ کیلومتر با خشکی فاصله بگیرید. اما اگر وارد اقیانوس‌ها بشوید، طبیعتاً می‌توانید فاصله‌های بسیار دورتری را تجربه کنید. اما دقیقاً چقدر؟

پاسخ این سوال را یک مهندس نقشه‌بردار به نام لوکاتلا (Lukatela) در سال ۱۹۹۲ پیدا کرد: نقطه‌ای در اقیانوس آرام که از هر سمت، بیش از ۲۶۰۰ کیلومتر با خشکی فاصله دارد. ضمناً منظور از خشکی، آمریکای جنوبی یا نیوزیلند نیست؛ بلکه جزیره‌های بسیار کوچکی است که خود آن‌ها هم روی نقشه‌‌ی دیده نمی‌شوند (+):

این نوع نقاطِ دریاها و اقیانوس‌ها را در ادبیات رسمی، قطب‌های دور از دسترس (Poles of Inaccessibility) می‌نامند. اما مشخصاً نقطه‌ی مورد بحث ما که رکوردار فاصله از خشکی در تمام سطح سیاره‌ی زمین است، نقطه‌ی نمو (Point Nemo) نامیده می‌شود. لوکاتلا نام نمو را از کاپیتان نمو در داستان ۲۰ هزار فرسنگ زیر دریا (ژول ورن) گرفته است.

تا این‌جا صحبت از نقطه‌ی نمو، بیشتر از جنس یک نام‌گذاری است. اما اگر کمی به مشخصات نمو دقت کنیم، به یک نکته‌ی آموزنده هم درباره‌ی ابعاد دنیای اطراف‌مان می‌رسیم:

«ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) در فاصله‌ی حدوداً ۴۱۰ کیلومتری سطح زمین می‌چرخد. در واقع کسانی که ما آن‌ها را به نام فضانورد می‌شناسیم، حداکثر در این حدود از ما فاصله گرفته‌اند و دور زمین در حال حرکت‌اند.

حالا تصور کنید که شما در نقطه‌ی نمو در اقیانوس آرام هستید: ایستگاه فضایی بالای سرتان، فقط ۴۰۰ کیلومتر از شما فاصله دارد. اما نزدیک‌‌ترین خاک، بیش از ۲۶۰۰ کیلومتر از شما فاصله خواهد داشت.

بنابراین می‌توان گفت: ارتفاعی که ما با هواپیما و موشک‌های بالستیک و ایستگاه‌های فضایی، در دور زمین از آن خود کرده و در اختیار گرفته‌ایم، کوچک‌تر از چیزی است که در نگاه نخست به نظر می‌رسد.»