دوره MBA – چرا آموزش دیجیتال اثربخش‌تر است؟

حدود یک دهه قبل، وقتی از آموزش دیجیتال حرفی زده می‌شد، عموم مردم به شکلی برخورد می‌کردند که احساس می‌کردیم: «به هر حال، آموزش دیجیتال از هیچی بهتر است!». البته آن زمان، هنوز مدرک‌گرایی هم در ایران و جهان رواج داشت. به همین دلیل به کسانی که به سراغ دوره های آموزشی اینترنتی می‌رفتند، به عنوان کسانی نگاه می‌شد که می‌خواهند بدون تلاش و صرف انرژی، مدرک تحصیلی مورد علاقه خود را به دست بیاورند.

امروز، گسترش شگفت‌انگیز آموزشگاه‌ها، تنوع مدارک موجود، اسامی زیبا و فریبنده دوره‌های آموزشی، باعث شده که «فارغ‌التحصیل دوره MBA» یا هر دوره‌ی دیگر، به خودی خود، عنوان ارزشمندی نباشد. خصوصاً در مورد رشته‌های مدیریتی، که با بسیاری از رشته‌های دیگر یک تفاوت جدی دارند: خروجی آنها بر حسب «ریال» قابل سنجش است.

شاید در سالهای گذشته، داشتن چنین مدارکی امتیاز محسوب می‌شد، اما امروز، کسی که خود را دانش‌آموخته مدیریت می‌داند، باید بتواند برای خود و سازمان خود، «ثروت آفرینی» کند (در آینده خواهیم دید که مفهوم «ثروت»، فراتر از «پول» است و «پول» باید ویژگیهای دیگری را هم داشته باشد تا به «ثروت» تبدیل شود).

در سالهای گذشته، وقتی از آموزش الکترونیک و دوره‌های آنلاین صحبت می‌کردی، معمولاً دو سوال شنیده می‌شد: اول اینکه آیا مدرک هم می‌دهند؟ و دوم اینکه: آیا داخل مدرک می‌نویسند آنلاین بوده؟ چون اگر ننویسند مدرک معتبرتری محسوب می‌شود!

با توجه به مواردی که گفته شد،‌ امروز به سادگی سالهای قبل نمی‌توان در مورد برتری دوره‌های حضوری به دوره‌های دیجیتال سخن گفت. این روزها کسی حاضر نیست به خاطر اینکه ما برای چهارصد تا ششصد ساعت آموزش کلاسی، حدود هزار ساعت ترافیک تحمل کرده‌ایم، به من و شما حقوق بیشتری بدهد.

این روزها، «گچ خوردن»، «نشستن روی صندلی‌های سفت و غیرارگونومیک»، «سر و کله زدن با استاد سرسخت یا عقده‌ای یا عصبی»، یا حتی «نشستن پای حرف فلان استاد که متخصص برتر حوزه‌ی خویش است»، هیچکدام دلیل نمی‌شود که مدیر من و شما حاضر شود یک ریال بیشتر به ما حقوق پرداخت کند. چرا که هیچکدام از اینها به آن معنی نیست که من و شما الزاماً می‌توانیم یک ریال بیشتر درآمد، خلق کنیم.

این روزها در بخش خصوصی، به سادگی به من و شما می‌گویند که «مدرک تحصیلی» شاید به درد «خواستگاری» بخورد، اما به درد استخدام نمی‌خورد. مگر اینکه اثبات کنید که می‌توانید برای شرکت ما، درآمد و موقعیت بهتر ایجاد کنید. سازمانهای دولتی هم که به سادگی مدرک تحصیلی را با چند درصد حقوق بیشتر هم‌ارز می‌گیرند. اختلاف درآمدی که سالها طول میکشد تا با شهریه ثبت نام و کرایه رفت و برگشت ما در طول دوران آموزش، سر به سر شود!

به فرض اینکه بپذیریم بیشترین قدرت در دنیای کسب و کار، متعلق به کسی است که بتواند با کمترین هزینه مادی و معنوی، برای یک سازمان – چه به عنوان مدیر شرکت خود و چه به عنوان کارمند شرکت دیگران – درآمد و ثروت خلق کند، کدام شیوه‌ی آموزشی اثربخش‌تر است؟ آموزش دیجیتال یا آموزش سنتی؟

پاسخ به این سوال سخت نیست. دلایل متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد کفه‌ی رقابت به شدت به نفع «آموزش دیجیتال» است:

(۱) آموزش دیجیتال ارزان‌تر است. از هر صد ریالی که یک دانشجو برای آموزش حضوری پرداخت می‌کند، بین ۳۰ تا ۵۰ ریال آن به عنوان اجاره محل آموزشگاه، هزینه می‌شود. حتی آموزشگاهی که مالک ملک خود است، عملاً این هزینه را در ساختار هزینه‌های خود در نظر می‌گیرد. به هر حال، آموزش مدیریت کسب و کار، یک کار خیریه نیست که کسی ملک خود را «وقف» آن کند! بسته به ساختار مدیریتی آموزشگاه، حدود ۱۰ تا ۳۰ تومان هم صرف سربارهای دیگر، نظیر نیروی ستادی، امکانات کلاسی، صندلی، ویدئو پروژکتور، کامپیوترها، اینترنت، تبلیغات ثبت نام و … می‌شود. به هر حال مجدداً به همان دلیل که آموزش مدیریت یک کار خیریه محسوب نمی‌شود،‌ مدیران و مالکان موسسات آموزشی هم، سود مشروع و منطقی خود را انتظار دارند. شاید چیزی کمتر از ۱۵ ریال برای مدرس باقی می‌ماند که او هم باید این پانزده ریال را دوباره صرف «اجاره منزل خود، هزینه رفت و برگشت، مطالعه و آماده‌سازی اسلایدها و تمرین‌ها و …» کند. آمارهایی که توسط مراکز مختلف استخراج می‌شود متفاوت است، اما به نظر می‌رسد از هر یک میلیون تومان پولی که دانشجو برای یادگیری خود هزینه کرده و به آموزشگاه‌ها می‌دهد، چیزی کمتر از صد هزار تومان، برای «محتوای آموزشی» هزینه می‌شود. در آموزش دیجیتال، ماجرا برعکس است. در ساختار هزینه یک دوره آموزش الکترونیکی، قسمت عمده‌ی هزینه‌ای که دانشجو پرداخت می‌کند به تولید محتوا مربوط می‌شود. دقیقاً همان موردی که دانشجو هم نیازمند آن است و شهریه دوره را به امید دریافت بهترین محتوا و یادگیری بهتر پرداخت کرده است.

(۲) آموزش دیجیتال، با «ریتم فیزیولوژیک دانشجو»  همخوانی بهتری دارد. همه ما در تمام ساعات روز و هفته، حوصله و تمرکز کافی برای یادگیری نداریم. وقتی همیشه کلاس‌های من و شما «صبح‌های پنجشنبه» برگزار می‌شود، در بسیاری از جلسات، به دلایل مختلف ممکن است آمادگی ذهنی کافی نداشته باشیم. استرس خانه، استرس محیط کار، درگیری‌های ذهنی شب گذشته، کم خوابی به خاطر فلان فیلم یا فلان بازی فوتبال، افسردگی‌های مقطعی، مشکلات مالی و …، همه و همه باعث می‌شوند که در حجم زیادی از جلسات کلاس حضوری، در «بهترین حالت یادگیری» نباشیم و عملاً وقت ما هنگام حضور در کلاس تلف شود. درس را به صورت کامل یاد نگیریم و بعداً مجبور شویم از روی جزوه‌ی دوستان، دوباره درس را بخوانیم. اما در آموزش دیجیتال، این امکان وجود دارد که هر کسی، در زمانی که ذهنش بیشترین آمادگی یادگیری را دارد، به سراغ مطالعه مطالب آموزشی برود.

(۳) آموزش دیجیتال باعث می‌شود که یادگیری، با سرعت دانشجو، همزمان (سنکرون) باشد. حتماً برای شما پیش آمده است که در کلاس درس، احساس کنید مطالب مطرح شده بسیار بدیهی است و ای کاش که مدرس زودتر از آنها عبور کند. اما می‌بینید که برخی دانشجوها همین مطالب بدیهی را متوجه نشده و دائماً سوال می‌کنند. از طرفی گاهی ممکن است مطلبی را متوجه نشوید یا برای شما مهم باشد و ترجیح بدهید روی آن موضوع باقی بمانید، اما مدرس و کلاس به سرعت از روی آن عبور می‌کنند. کلاس باید سرعت خود را با یک دانشجوی متوسط تنظیم کند. در این مسیر، دانشجویانی که استعداد آنها کمتر یا بیشتر از متوسط استعداد است، عملاً انرژی و زمان خود را می‌بازند. اما در آموزش الکترونیک، هر کس بسته به درک و استعداد و نیاز و دغدغه‌ی خود، می‌تواند سرعت یادگیری را کند یا تند انتخاب کند.

(۴) مشارکت انتخابی در آموزش دیجیتال امکان‌پذیر است. همه ما این روزها از ارزش مشارکت صحبت می‌کنیم. اینکه مدرس در کلاس فرصت مشارکت به دانشجویان بدهد و آنها هم بتوانند سوال بپرسند و نظر بدهند. از طرفی، بسیار پیش می‌آید که سوالهای ساده و بی‌معنی و نادرست و حتی غیرکاربردی، مسیر کلاس را منحرف کرده و وقت کلاس را تلف کند. چقدر دیده‌اید که دانشجویان نزد مدرس می‌روند و خواهش می‌کنند که به سایر دوستانشان اجازه ندهد بیش از حد در کلاس حرف بزنند و سوال کنند! اما در فضای دیجیتال، ضمن اینکه مشارکت برای همه آزاد است، شما می‌توانید میزان مشارکت را انتخاب کنید. کامنت‌های نوشته‌های متمم را ببینید. حتماً تا همین امروز هم به نتیجه رسیده‌اید که کامنت‌های برخی از بچه‌ها همیشه برای خواندن و یادگیری مفید است و کامنت‌های برخی دیگر را شاید بدون مطالعه، کنار میگذارید. پس در فضای دیجیتال مشارکت امکان‌پذیر است، اما علاوه بر آن، حق انتخاب هم برای ما وجود دارد که تا چه میزان وارد بازی مشارکت شویم.

بحث نقاط قوت آموزش دیجیتال و همینطور ضعف‌هایی که برای این نوع آموزش مطرح می‌شود و راهکارهای آن،‌ هنوز ادامه دارد و در نوشته بعدی به آن می‌پردازیم.

تنها پس از آشنا شدن با این ویژگیهاست که دوره MBA دیجیتال ما در طرح متمم، می‌تواند حداکثر کارایی و اثربخشی را برای دوستان عزیزمان داشته باشد…