داستان‌ها آینده‌ی ما را می‌سازند

این بار هم می‌خواهیم به سبک همیشه در دعوت به گفتگو، جمله‌ای را انتخاب کنیم و درباره‌اش به بحث بنشینیم.

جمله‌هایی که انتخاب می‌کنیم، توسط محققان و دانشمندان و بر اساس مطالعه و تحقیقات علمی مطرح نشده‌اند؛ بلکه صرفاً برخاسته از تجربه‌ی گوینده هستند.

گاهی اوقات این نوع جمله‌ها نمی‌توانند راه خودشان را به دل و جان ما باز کنند و حس می‌کنیم با آن‌ها بیگانه‌ایم. گاهی هم احساس می‌کنیم که گوینده، دانسته‌ها و تجربه‌هایی را که ما داشته‌ایم و نتوانسته‌ایم بیان کنیم، در ظرف واژه‌ها ریخته و بیان کرده است.

جمله‌ای که این بار انتخاب کرده‌ایم از رابرت مک‌کی (Robert McKee) است. فردی که از در حوزه‌ی آموزش داستان‌گویی و داستان‌نویسی از افراد بزرگ و شناخته‌شده محسوب می‌شود و نوشته‌ها، کتاب‌ها و مصاحبه‌های فراوانی از او در این زمینه منتشر شده است (از جمله مصاحبه با HBR و کتاب Story).

مک‌کی معتقد است که داستان، ابزار مهم انسان‌ها برای زندگی است و انسان‌ها به وسیله‌ی داستان‌هایی که از زندگی خود، اطراف خود و تاریخ خود می‌سازند، به زندگی‌شان معنا می‌دهند و می‌توانند با جریان زندگی کنار بیایند.

جمله‌ای که از او انتخاب کرده‌ایم، ظاهر ساده‌ای دارد. اما می‌تواند بهانه‌‌ی خوبی برای بحث و گفتگو باشد:

بحث‌ها، سوال‌ها و دیدگاه‌های بسیاری را می‌توان حول و حوش این جمله مطرح کرد. از جمله این‌که:

• آیا واقعاً می‌توان گفت داستان‌هایی که ما از گذشته‌ی خود تعریف می‌کنیم، مسیر آینده‌ی ما را می‌سازند؟ واقعاً می‌توان از تأثیر داستان و روایت و تاریخ گذشته، بر مسیر آینده‌ی مردم و جامعه سخن گفت؟
• آیا هنوز هم، داستان‌‌ها و روایت‌ها نقش مهمی در زندگی مردم ایفا می‌کنند؟ یا این حرف‌ها را باید متعلق به دورانی دانست که مردم دور آتش می‌نشستند و قصه و حکایت تعریف می‌کردند؟
• اگر اهمیت داستان‌ها را بپذیریم، چه سهم و ارزشی باید برای تاریخ و روایت‌های تاریخی قائل شد؟ مثلاً آیا می‌توان گفت اگر یک ملت تاریخ خود را نشناسد، وادار به تکرارش خواهد شد؟ (این ادعا را افراد بسیاری مطرح کرده‌اند. اما سوال این است که آیا در دوران معاصر هم هنوز می‌توان از آن دفاع کرد؟)
• جایگاه امروزی داستان و داستان‌گویی در زندگی ما کجاست؟ آیا نیاز است توجه بیشتری به داستان‌ها داشته باشیم؟
• آیا می‌توانیم بگوییم روایت‌هایی که از تاریخ داریم، روی چگونگی زندگی امروزی ما تأثیر گذاشته‌اند؟
• آگاهی از داستان‌ها و روایات گذشته (از تاریخ گرفته تا قصه‌ها و حکایات پیشینیان) چقدر روی امروز و آینده‌ی ما تأثیر می‌گذارد؟
• آیا می‌توان برای روایت‌ها و داستان‌های تاریخی، تاریخ مصرف تعریف کرد؟ مثلاً گفت که داستان‌های تاریخی که بیش از صد سال قدمت دارند، دیگر نمی‌توانند برای زندگی امروز ما مفید باشند؟ یا هنوز هم می‌توان از روایت‌ها و داستان‌های کهن (از کوروش و داریوش تا فردوسی و نظامی و …) چیزی آموخت؟
• آیا در این روزگار که مرزها کم‌رنگ‌تر از گذشته هستند، باید هم‌چنان روی داستان‌ها و روایت‌های تاریخی خودمان متمرکز شویم؟‌ یا همان‌طور که از محصولات و دستاوردهای فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیگر استفاده می‌کنیم، از داستان‌ها و روایت‌های ملل دیگر هم می‌توان بهره گرفت؟
• ظهور رسانه‌های جدید، چه نقشی در تعریف و ثبت و تبادل داستان‌ها ایفا می‌کنند؟ آیا ما داستان‌های بیشتر و بهتر و دقیق‌تری برای آیندگان به ارث خواهیم گذاشت؟ یا روایت‌های ما، مخدوش و مبهم و متناقض خواهد بود؟

ضمناً پیشاپیش از این‌که قوانین کامنت‌گذاری متمم را رعایت کرده و به ملاحظات سیاسی و مذهبی توجه دارید، سپاسگزاریم.