شخصیت شناسی- ویلیام گلاسر و دنیای کیفی (۳)

پیش از این درباب تفکر مالکانه از نگاه ویلبام گلاسر صحبت کردیم. و دیدیم که نگاه مالکانه، «دام کنترل» را هم با خود به همراه دارد: تلاش برای کنترل دیگران.

ویلیام گلاسر،‌ برای اینکه کمک کند سهم کنترل در رابطه‌های ما کاهش پیدا کند، اصطلاح جدیدی را در تئوری انتخاب مطرح می‌کند: دنیای کیفی یا Quality World

اجازه بدهید بحث درباره دنیای کیفی را با یک سوال آغاز کنیم:

آیا معتقدید همسر، فرزندان و اطرافیانتان شما را درک نمیکنند و بارها از سوی آنها به غیرمنطقی بودن متهم شده‌اید؟ آیا دیگران به شما می‌گویند غیرواقع بین هستید؟

شاید هم برعکس! در اطراف شما افراد زیادی هستند که از لحاظ شما غیرمنطقی هستند و واقعیت را نمی‌فهمند. اگر چنین شرایطی داشته باشید احتمالاً بر این باور هستید که تعداد این انسانها هر روز هم در حال افزایش است!

آیا مجبور هستید ساعات زیادی را صرف توجیه کردن اطرافیانتان کنید؟ شاید هم اطرافیان باید قسمت عمده‌ی وقت و انرژی خودشان را صرف توجیه کردن شما بکنند! در هر دو حالت احتمالاً حس ناراحتی وکلافگی، همراه لحظات شماست.

این اختلاف دیدگاه و حس درک نشدن ناشی از آن به چه علت است؟ گلاسر برای توصیف بهتر این اختلافات از اصطلاح دنیای کیفی استفاده می‌کند.

دنیای کیفی،‌ پس از تولد به تدریج در ذهن ما شکل می‌گیرد و رشد می‌کند. طبیعی است که رویدادهای تلخ و شیرین و احساساتی که ما در زندگی تجربه می‌کنیم، دائماً شکل این دنیا را تغییر داده و اصلاح می‌کند.

طبیعی است که دنیای کیفی هر یک از ما، با دیگران فرق دارد. اگر من در خانواده‌ای بزرگ شوم که «مساوی بودن درآمد همه‌ی خانواده‌ها» به عنوان یک باور و ارزش در آن مطرح باشد، ممکن است در  سنین کودکی، این نوع برابری، در دنیای کیفی من، به عنوان یک باور برای خودش جایگاهی پیدا کند.

در یک خانواده‌، ممکن است شغل و تحصیلات بخشی از دنیای کیفی کودکان باشد و در خانواده دیگری ممکن است آرامش و محبت و امنیت، قسمت مهمی از دنیای کیفی را به خود اختصاص دهد.

طبیعی است که در طول زندگی و رشد و بلوغ، ما با آموخته‌ها و تجربه‌های جدید، باورها و دانسته‌ها و دنیای کیفی گذشته خود را، دائماً بازنگری می‌کنیم و آنچه امروز به عنوان دنیای کیفی در ذهن ما می‌گذرد، حاصل همه‌ی آموخته‌ها و اندیشه‌ها و بازنگری‌هاست.

در نگاه گلاسر،‌ واقعیت برای ما، بر اساس این دنیای کیفی،‌ شکل می‌گیرد و تفسیر می‌شود.

هر چه دنیای کیفی من و اطرافیانم، بیشتر شبیه یکدیگر باشد،‌ روابط رضایت‌بخش‌تر بوده و تفاهم بیشتری را تجربه می‌کنیم. از سوی دیگر، هر چه دنیای کیفی ما فاصله بیشتری با اطرافیان داشته باشد، نارضایتی در روابط بیشتر بوده و ناکامی‌های بیشتری را در رابطه‌های خود مشاهده خواهیم کرد.

اما بدیهی است که دنیای کیفی ما همیشه با دیگران فرق دارد. این تفاوت ممکن است کوچک و جزئی بوده و حتی شامل تضادهای جدی باشد.

کسانی که مفهوم دنیای کیفی را درک کرده‌اند، در این شرایط می‌توانند شکل دوستانه‌ی رابطه را حفظ کنند. بپذیرند که ما دنیاهای کیفی متفاوتی داریم و به همین دلیل، واقعیت هم برای ما متفاوت است. برای کسانی که دنیای کیفی را می‌فهمند، خوب و بد مطلق، منطقی بودن و غیرمنطقی بودن وجود ندارد. همه‌ی انسانها منطقی رفتار می‌کنند. اما در دنیای کیفی هر فرد، منطق تعریف و مصداق متفاوتی پیدا کرده است.

با درک مفهوم «دنیای کیفی»، رابطه‌ها به سمت انعطاف پذیری می‌روند و تلاش طرفین بر شناخت دنیای کیفی یکدیگر و درک شباهت‌ها و تفاوت‌های این دنیاها متمرکز می‌شود.

ویلیام گلاسر تاکید دارد که دنیای کیفی من، پایه و اساس تصمیم‌ها و قضاوت‌ها و زندگی من است، اما دلیلی ندارد پایه و تصمیم و اساس زندگی دیگران هم باشد!

اما کسانی که این مفهوم را درک نمی‌کنند، طبیعی است که می‌کوشند حالا که موفق به «درک واقعیت» شده‌اند، این دیدگاه را به دیگران هم منتقل کنند! اینجاست که رابطه‌ی مالکانه – آنطور که در نوشته قبلی شرح دادیم – شکل می‌گیرد.

در واقع، بسیاری از کسانی که رابطه‌های مالکانه را ایجاد می‌کنند، خودخواه یا زورگو نیستند. آنها بر این باورند که دنیای کیفی‌شان، منطقی‌ترین دنیای کیفی موجود است و می‌کوشند با بحث و گفتگو و حتی با ابزارهایی مانند تشویق و تنبیه، دیگران را هم به پذیرش دنیای کیفی خود، وادار کنند.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری نظریه انتخاب به شما پیشنهاد می‌کند: