مدل منظومه شمسی در سوئد | روشی برای تأثیرگذاری بر گفتمان شهری

بناهایی که در شهرها ساخته می‌شوند، مجسمه‌هایی که در میدان‌ها نصب می‌شوند، عکس‌هایی که بر دیوارها ترسیم می‌شوند و هر آن‌چه در فضای عمومی در معرض دید قرار می‌گیرد، بر گفتمان شهری (city discourse) تأثیر می‌گذارند.

به همین علت دولت‌ها، شهرداری‌ها، دانشگاه‌ها و موسسات غیردولتی در سراسر جهان در حد وسع خود می‌کوشند با طراحی المان‌های شهری بر فضای گفتمان شهری تأثیر بگذارند.

در این نوع پروژه‌ها هنر طراحان، معماران و ایده‌پردازان این است که با کمترین هزینه بیشترین تأثیر را ایجاد کنند و با آثار خلاقانهٔ خود بتوانند داستانی به داستان‌های شهر بیفزایند.

این بار در زنگ توقف متمم می‌خواهیم تصاویری از یکی از این دست پروژه‌ها را که در کشور سوئد اجرا شده ببینیم.

مدل منظومه شمسی

همهٔ ما مدلهای فیزیکی منظومه شمسی را دیده‌ایم؛ مدل‌هایی که خورشید را در مرکز قرار داده و موقعیت سیاره‌ها را در اطراف آن نشان می‌دهند.

اما در اغلب این مدل‌ها صرفاً ترتیب قرار گرفتن سیاره‌ها درست است و اگر بخواهند کمی مدل‌ را به واقعیت نزدیک‌تر کنند،  صرفاً فاصلهٔ میان سیاره‌ها و خورشید را متناسب با فاصله‌های واقعی در نظر می‌گیرند و به ابعاد نسبی سیاره‌ها توجه نمی‌کنند. علت هم واضح است: ابعاد نسبی خورشید و سیارات به‌گونه‌ای است که ساختن مدل متناسب از آن‌ها، نه ساده است و نه جذاب.

کافی است تصور کنید که اگر خورشید را با کره‌ای به قطر یک متر نمایش دهیم، باید کره‌ای به قطر یک سانتی‌متر را به زمین و کره‌ای به قطر سه میلی‌متر را به عطارد اختصاص دهیم.

حالا تصور کنید که قرار است مدلی بسازید که هم نسبت قطر خورشید و سیاره‌ها و هم نسبت فاصلهٔ آن‌ها در آن رعایت شده باشد. چنین کاری قطعاً ساده نیست.

ایدهٔ ساختن چنین مدلی به ذهن یورستا یاهم (Gösta Gahm) اخترشناس سوئدی و همکار فیزیکدانش نیلز برنینگ (Nils Brenning) رسید (+) و این پروژه را در سال ۲۰۰۱ اجرایی کردند. پروژه‌ای که تا این لحظه، بزرگترین مدل منظومهٔ شمسی بر روی زمین است.

از آن‌جا که یکی از بزرگترین سازه‌های کروی جهان یعنی استادیوم اریکسون – که البته نامش چند بار تغییر کرده و معمولاً به نام گلوبن شناخته می‌شود – در شهر استکهلم قرار دارد، عملاً خورشید پروژه از قبل وجود داشت:

ساختمان گلوبن در استکهلم – عکاس Fredrik Hammar

عملاً با وجود مشخص بودن ابعاد استادیوم (قلب پروژه)، مقیاس پروژه هم پیشاپیش تعیین شده بود. با توجه قطر ۱۱۰ متری این کره، مدل منظومهٔ شمسی باید با نسبت یک به بیست‌میلیون ساخته می‌شد (+).

طبیعتاً با توجه به این‌که ابعاد خورشید مشخص شده بود، فاصله‌های دیگر هم معلوم بود و می‌شد محاسبه کرد که سیاره‌های دیگر باید در کجا قرار بگیرند. این پروژه بخش بزرگی از کشور سوئد را پوشش می‌داد:

اثری از Erik Ståhl – عکس از Bengt Oberger (منبع)