مبانی تحلیل سیستم (اجزا، روابط، هدف)
- مطالعهی درس تعریف سیستم
- هنگام مواجهه با یک سیستم و پیش از تحلیل آن، اجزای سیستم را تشخیص داده و آنها را نامگذاری کنند.
- همواره پیش از تحلیل سیستم مطمئن شوند رابطههای بین اجزا را تا حد امکان استخراج کرده و تشخیص دادهاند.
- به خاطر داشته باشند که هدف / کارکرد یک سیستم، بیش از هر چیز بر اساس رفتار صریح آن مشخص میشود.

فرض کنید به عنوان مشاور مدیریت در یک شرکت، میخواهید واحد منابع انسانی آن مجموعه را تحلیل کرده و در این تحلیل، نگرش سیستمی هم داشته باشید.
یا اینکه فرض کنید یک برنامه وفاداری مشتری طراحی کردهاید و میخواهید پیش از اجرا، با نگاه سیستمی آن را بررسی کنید و بکوشید برآورد واقعبینانهتری از هزینهها و دستاوردهای این برنامه داشته باشید.
همچنین ممکن است بخواهید استراتژی محتوای خود را بررسی و تحلیل کنید و سعی کنید وضعیت آن را در میانمدت و بلندمدت – با یک نگاه عمیق سیستمی – پیشبینی کنید.
ما در درس تعریف سیستم، با مبانی نگرش سیستمی آشنا شدهایم و در این درس، میخواهیم با تکیه بر همان آموزهها، دربارهی بهکارگیری آن اصول صحبت کنیم.
البته آنچه در این درس مطرح میشود، نقطهی آغاز تحلیل است. درسها و مباحث بعدی کمک میکنند تا تحلیل سیستم را به شکل بهتر و مناسبتری انجام دهیم.
اجزای سیستم مورد نظر خود را فهرست کنید
در تعریف سیستم گفتیم که یکی از ویژگیهای سیستم، این است که از اجزاء متعددی تشکیل شده است.
بنابراین طبیعی است که نخستین گام، فهرست کردن اجزای سیستم باشد.
کسی که میخواهد وضعیت مدیریت منابع انسانی یک شرکت را به شکل سیستمی تحلیل کند، ممکن است اجزای زیر را فهرست کند:
- فرایند جذب نیروی انسانی
- سیستم ارزیابی انگیزه کارکنان
- فرایند استعفای کارکنان
- فرایند تدوین و بازنگری آیین نامهها
- ارزیابی دورهای عملکرد
- تعریف شاخصهای ارزیابی عملکرد
- تجزیه و تحلیل شغل
- نظام پاداش و پرداخت (جبران خدمات)
این فهرست میتواند – و باید – طولانیتر و کاملتر باشد. ما در اینجا صرفاً به چند نمونه از اجزای سیستم اشاره کردهایم.
تا همین جا ممکن است چند سوال در ذهنتان شکل گرفته باشد. اجازه بدهید برخی از آنها را مرور کنیم:
از کجا به نتیجه برسم که فهرست من کامل شده است؟
این سوال، به بحثِ تعریف مرز در سیستم بازمیگردد.
پاسخ ساده و کوتاه چنین سوالی این است که: «به فهرست کامل فکر نکنید؛ سعی کنید فهرستتان کافی باشد.»
هرگز از خودتان انتظار نداشته باشید که یک سیستم کامل ترسیم کنید.
تنها سیستم کاملی که میتوانید تصور کنید، کل عالمِ هستی است.
اگر بخواهید وسواس داشته باشید، باید مادرِ همسرِ معاونِ واحد مدیریت منابع انسانی را هم در سیستم خود لحاظ کنید.
چون ممکن است به هر حال به شکل غیرمستقیم بر روی کیفیت زندگی کارکنان مجموعه اثر بگذارد.
احتمالاً در اینجا سوال خود را اینگونه میپرسید: من میدانم که قرار نیست همه چیز در فهرست من باشد، اما ممکن است یک یا چند المان مهم از چشمم دور بماند.
در ادامهی همین درس (در بخش تحلیل روابط اجزا) یک پیشنهاد ساده اما کارا در این زمینه ارائه خواهیم کرد.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای تفکر سیستمی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت ویژه در متمم، علاوه بر دسترسی به مجموعه درسهای تفکر سیستمی، به مجموعه گستردهتری از درسها به شرح زیر نیز دسترسی پیدا خواهید کرد:
البته اگر تفکر سیستمی برای شما جذاب است، شاید بهتر باشد از میان درسها و مطالب مطرح شده، ابتدا مطالعهی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
گزینهی دیگر هم، پیگیری منظم مجموعه درسهای دوره MBA متمم است.
تمرین درس مبانی تحلیل سیستم
یک سیستم مشخص را در ذهن خودتان تصور کنید و سعی کنید اجزای اصلیِ آن سیستم و روابط بین آنها را مجسم کنید (شاید هم بخواهید روی کاغذ برای خودتان اجزا و روابطشان را ترسیم کنید).
آیا میتوانید به دو المان از آن سیستم اشاره کنید که با افزودن یک رابطه میان آنها، تغییری جدی در ساختار و عملکرد آن ایجاد شود؟
توضیح: قرار نیست یک تحلیل عمیق و جدی سیستمی داشته باشیم. همینکه به رابطهها فکر کنیم و بتوانیم روابط فرضی جدید را تصور کنیم برای این درس کافی است.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد میکند:
- تعریف سیستم چیست؟ تفکر سیستمی چیست؟ (نقشه راه درس)
- یک کلیپ تصویری درباره تفکر سیستمی (بالانس)
- فایل صوتی معرفی تفکر سیستمی
- فایل صوتی :مبانی و مفاهیم تفکر سیستمی
- تعریف سیستم و تفکر سیستمی
- چگونه میتوان به یکی از بهترین خودروسازان جهان تبدیل شد؟ (اتلی هارداسن)
- رویکرد سیستمی یعنی توجه به ترکیب (سنتز) به جای تجزیه (آنالیز)
- تفکر خطی در برابر تفکر سیستمی
- گرفتار کدامیک هستید: مشکل سیستمی یا مشکل در سیستم؟
- مبانی تحلیل سیستم (اجزا، روابط، هدف)
- نقاط اهرمی، نقاط کلیدی و نقاط مرزی در سیستمها
- راهکارها را با توجه به محدوده اثر و افق زمانی آنها تحلیل کنید
- اثر مار کبرا – کاربرد تفکر سیستمی در سیاست گذاری
- دایره همدلی | ما با چه کسانی همسرنوشت هستیم؟
- معرفی پادکست فریکونومیکس | استیون لویت و استیون دابنر
- وقتی سیستمها در برابر سیاست شما مقاومت میکنند
- آنکس که راه حل مسئله را میدانست، عاشق مسئله شده است
- تفاوت رویداد و روند در تفکر سیستمی و تحلیل سیستمها
- گاوین اشمیت: فاصله بین خبرها و فهم ما
- راسل اکاف و تدوین مدرن تفکر سیستمی
- راسل اکاف، تفکر سیستمی و هدفهای ضمنی
- مسائل چند ریشهای: زنبورهایی که ناپدید میشدند
- چه کسی مقصر است؟
- تفکر سیستمی (فایل صوتی سمینار محمدرضا شعبانعلی)
- همیشه نمیتوان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
- بازخورد یا فیدبک چیست؟
- آرکتایپهای سیستمی | جابجایی بار در سیستم
- آرکتایپهای سیستمی | موفقیت سهم موفقهاست
- آرکتایپهای سیستمی | گلولههای برفی و محدودیتهای رشد
- آرکتایپهای سیستمی | فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها
- آرکتایپهای سیستمی | هدف گذاری اشتباه برای سیستمها
- تعریف نگرش سیستمی با یک مثال از پیتر سنگه
- نگرش سیستمی و مرور آن توسط راسل اکاف (۱)
- راسل اکاف: نگرش سیستمی، تحلیل مستقل از محیط را نمیپذیرد (۲)
- آیا نمایشگاه کتاب به کتابفروشیها آسیب میزند؟
- مالیات آمازون یک راهکار سیستمی است یا غیرسیستمی؟
- پارادوکس ایکاروس – همان چیزی که موفقمان کرده میتواند باعث شکستمان شود
- درباره مصرف پلاستیک و حفظ محیط زیست | تجربه ذهنی
- پیتر سنگه و چند جمله کوتاه در مورد تفکر سیستمی
- کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده
- کتاب رقص تغییر | چالشهای تغییر پایدار | پیتر سنگه
- پروژه پایانی درس تفکر سیستمی
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبتنام | اطلاعات بیشتر فهرست درسهای متمم
نویسندهی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی
من در گذشته چند سال در چند مرکزی که دورههای آموزش آزاد MBA رو برگزار میکردند تدریس کردم.
اگر بخواهم اجزای این نوع سیستم آموزشی را فهرست کنم، چند مورد از آنها به صورت زیر خواهد بود:
تبلیغات (برای جذب دانشجو)
مصاحبه (برای پذیرش دانشجویی که مراجعه کرده)
تشکیل پرونده و ثبت نام مالی
طراحی جدول درسها (چه درس هایی باید ارائه شوند)
برنامه ریزی زمانی درسی (چیدن تقویم درسها)
ارزیابی دانشجو
ارزیابی استاد
البته آنچه نوشتم فقط بخشی از المانهای سیستم محسوب میشود.
یکی از المانهای جالب در این سیستم، مصاحبهی ورودی است.
معمولاً به مصاحبهشونده حس خوبی دست میدهد که مصاحبه کرده و برای شرکت در دوره انتخاب شده است.
اما به ندرت دیدهام کسی مصاحبه کند و انتخاب نشود.
از روی کسانی که پذیرفته شدهاند هم، نمیتوانید معیارهای مصاحبه را حدس بزنید (مثلاً فکر میکنید شاید معیار سابقه کار باشد؛ اما بیسابقهها هم هستند. فکر میکنید حداقل مدرک کارشناسی باشد؛ اما دیگران هم هستند. خلاصه هر تحلیلی داشته باشید ناموفق از آب در میآید).
من در طول این سالها به نتیجه رسیدهام که چنین مصاحبهای، فقط برای حذف نقطههای کاملاً خارج از نمودار است. مثلاً کسی که فکر میکرده MBA قرار است دورهی آشپزی باشد، اشتباهاً پول ندهد و ثبتنام نکند.
اما حرف من این نیست.
به هر حال، مصاحبه یکی از المانهای سیستم است که ظاهراً صرفاً خطی از آن به المانِ تشکیل پرونده و ثبت نام مالی ترسیم میشود.
نکتهی مهمی که وجود دارد این است که در جلسهی مصاحبه - حتی به عنوان تعارف - از انگیزهی فرد میپرسند و اینکه چرا میخواهد ثبت نام کند و چه انتظاری از دوره دارد.
پاسخ این سوالها برای منِ نوعی در جایگاه معلم، بسیار ارزشمند است. و اگر انگیزهها را بدانم میتوانم در طراحی و اجرای درسها بهتر عمل کنم.
این در حالی است که هنگام ارزیابی، من توسط همان دانشجویی ارزیابی میشوم که قبلاً نیازش را گفته، اما به من اطلاع داده نشده است (چون احتمالاً همه پذیرفتهاند که جلسهی مصاحبه صوری است و ضمناً فرض کردهاند اگر چیزی صوری باشد، نمیتوان برای آن کاربردی استخراج کرد).
فکر میکنم اگر خطی بین دو المان مصاحبه و مدرس ترسیم شود، تحولی بزرگ در این مراکز ایجاد میشود.
البته اطلاعات من به روز نیست و چند سال است در چنین مراکزی نبودهام. شاید اکنون تغییراتی ایجاد شده باشد.
اما در تمام مدتی که مراکز مختلف را تجربه کردم، برگه یا سندی به من داده نشد که مثلاً این کسانی که سر کلاس تو هستند، در جلسهی مصاحبهی ورود به دورهی خود، چنین خواسته و انتظاراتی را مطرح کردهاند.