فایل صوتی | مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی
منظور از تفکر سیستمی چیست؟ چرا باید با تفکر سیستمی آشنا باشیم؟
سیستم یعنی «مجموعه‌ای از اجزاء مرتبط با هم» که با تعامل خود، ماهیتی فراتر از تک‌تک آن اجزاء می‌سازند. آب‌و‌هوا، بدن انسان، سازمان‌ها، اقتصاد کشورها، فرهنگ، کسب‌و‌کارها، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، همگی نمونه‌هایی از سیستم‌ها هستند.
بسیاری از فرصت‌هایی که امروز در اطراف ما وجود دارد، و نیز بسیاری از چالش‌ها و تهدیدهایی که محیط کسب‌و‌کار و زندگی ما را هدف گرفته‌اند، در سیستم‌ها ریشه دارند. پس حالا که سیستم‌ها تا این حد تمام زندگی ما را احاطه کرده‌اند، ناگزیریم برای درک بهتر ویژگی‌ها و رفتارهای سیستم‌ها تلاش کنیم.
تفکر سیستمی، ابزار و مدلی است که با این هدف شکل گرفته و توسعه یافته است.
محتوای دورهٔ آموزشی مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی
دوره‌ی آموزشی مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی مجموعه‌ای از فایل‌های صوتی (حدود شش ساعت و پانزده دقیقه) با صدای محمدرضا شعبانعلی است که در آن مفاهیم اولیهٔ تفکر سیستمی آموزش داده شده است.
چنان که در فهرست مطالب می‌بینید، بخشی از محتوای این فایل صوتی، با آنچه در مجموعه درس‌های تفکر سیستمی متمم آمده مشترک است. در عین حال، بخش‌هایی هم به آن افزوده شده و مثال‌ها و توضیحات متنوعی برای تفهیم بهتر موضوعات به کار گرفته شده‌اند.
دانش تفکر سیستمی، بسیار گسترده است و نمی‌توان آن را در قالب چند ده یا چندصد ساعت گنجاند. با این حال، این دورهٔ صوتی آموزشی – میتواند پلهٔ نخست برای ورود به دنیای بی‌پایان سیستم‌ها باشد.
| ردیف | موضوع | زمان تقریبی |
|---|---|---|
| ۱ | بخش اول - مقدمه‌ای بر بحث تفکر سیستمی | سی و دو دقیقه |
| ۲ | بخش دوم - معرفی منابع و مراجع مورد استفاده در این بحث | سی دقیقه دقیقه |
| ۳ | بخش سوم - نشانه‌های ضعف در تفکر سیستمی | بیست و دو دقیقه |
| ۴ | بخش چهارم - خطرات آشنایی با تفکر سیستمی | بیست و شش دقیقه |
| ۵ | بخش پنجم - تاریخچه شکل‌گیری تفکر سیستمی | پنجاه و سه دقیقه |
| ۶ | بخش ششم - تعریف سیستم – قسمت اول (مفهوم مدل و اهمیت اجزاء) | هجده دقیقه |
| ۷ | بخش هفتم - تعریف سیستم – قسمت دوم (مفهوم مرز) | سی و پنج دقیقه |
| ۸ | بخش هشتم - تعریف سیستم – قسمت سوم (مفهوم تعامل و تأثیر‌گذاری) | چهارده دقیقه |
| ۹ | بخش نهم - رویکردهای مختلف به تفکر سیستمی (نرم و سخت) | چهل و سه دقیقه |
| ۱۰ | بخش دهم - کلان‌نگری و تکثرگرایی – دو ستون تفکر سیستمی | بیست و سه دقیقه |
| ۱۱ | بخش یازدهم - افق زمانی و مکانی | سیزده دقیقه |
| ۱۲ | بخش دوازدهم - مقاومت در برابر سیاست‌گذاری | پانزده دقیقه |
| ۱۳ | بخش سیزدهم - تبعات ناخواسته در سیستم‌ها | چهارده دقیقه |
| ۱۴ | بخش چهاردهم - ابهام علّی | شانزده دقیقه |
| ۱۵ | بخش پانزدهم - هدف سیستم | ده دقیقه |
| ۱۶ | بخش شانزدهم - نکات پایانی | یازده دقیقه |
مجموعاً ۳۷۵ دقیقه
خرید مجموعهٔ آموزشی مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی
هزینه دوره آموزشی مقدمه‌ای بر تفکر سیستمی ۴۳۰ هزارتومان است که با کلیک بر روی دکمه‌ی زیر می‌توانید آن را پرداخت کرده و فایل‌های صوتی را دریافت کنید.
فایل‌ها در قالب mp3 هستند و روی تمام سیستم‌های پخش صوتی قابل‌استفاده‌اند. پس از خرید محصول، همهٔ گزینه‌های زیر برای دریافت فایل‌ها همزمان در اختیار شما قرار می‌گیرند:
◼️ نمایش لینک دانلود
بلافاصله پس از پرداخت، لینک دانلود فایل‌ها برایتان نمایش داده می‌شود. می‌توانید آن‌ها را روی گوشی یا لپ‌تاپ خود ذخیره کنید.
◼️ دریافت لینک دانلود از طریق ایمیل اعلام‌شده
لینک دانلود فایل‌ها به ایمیل شما هم ارسال می‌شود. بسته به ترافیک سرور ممکن است ایمیل را چند دقیقه دیرتر دریافت کنید. ضمناً به علت تعداد زیاد لینک‌ها در ایمیل احتمال دارد که ایمیل متمم اسپم شود. بنابراین حتماً شاخهٔ Junk یا Spam ایمیل خود را چک کنید.
امکان دانلود فایل‌ها و گوش دادن به آن‌ها در صفحهٔ دانلود
شما در متمم عضو نیستید (یا اگر هستید، الان لاگین نکرده‌اید). اعضای متمم که در حالت لاگین‌کرده خرید می‌کنند، پس از خرید در صفحهٔ پروفایل خود همواره به لینک دانلود دسترسی دارند و می‌توانند فایل‌ها را دانلود کرده یا آنلاین گوش دهند. برای استفاده از این سرویس لازم نیست کاربر ویژه باشید و همین که عضو رایگان متمم (کاربر آزاد) باشید کافی است: ثبت نام کاربر آزاد
اگر لینک فایل‌ها را دریافت نکردید به آدرس trust at motamem.org ایمیل بزنید تا همکاران ما به سرعت این مسئله را پیگیری کنند.
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی
سلام احسان جان.
از لطفت ممنونم. الان که داشتم حرف‌هات رو می‌خوندم، با خودم فکر کردم و به نکتهٔ جالبی رسیدم. اون سبک حرف زدن که مثال زدی، ناخودآگاه به بخشی از روش درس دادن من تبدیل شده و خودم خیلی وقت‌ها بهش توجه ندارم (البته این ایراد نیست. حتی شاید مزیت باشه). اما چیزی که جالبه اینه که این سبک رو معمولاً وقتی دارم که لباس «معلم» یا لباس «مشاور» تنم می‌کنم. جاهایی که از این نقش فاصله دارم، مثلاً در برخی از مطالب روزنوشته‌هام یا حتی کامنت‌هام در روزنوشته و متمم، این سبک کمرنگ میشه (و البته این رو هم ایراد نمی‌دونم). خلاصه این که برای خودم جالب بود جایی که می‌خوام معلم باشم، جمله‌بندی‌هام تغییر می‌کنه. البته علتش هم مشخصه. معلمی کردن یعنی «همراهی کردن در مسیر کشف» و ذات این همراهی، هم‌قدمی رو می‌طلبه.
در مورد اشاره به اصطلاحاتی که گفتی، کاملاً موافقم که اصطلاحات مهمی هستند. و خودم هم فکر می‌کنم اگر قرار باشه این مجموعه، بخش دوم یا سومی داشته باشه، خیلی خوبه بهشون پرداخته بشه. این که در این شش ساعت اول به سراغ‌شون نرفتم دو علت داشت:
علت اول این که طبیعتاً بحث تا اینجا خیلی مقدماتی بود. اما اصطلاحاتی که تو اشاره کردی، یه جنبهٔ سنگین و جدی دینامیکی دارن که طبیعتاً پیش‌نیازهای بیشتری براشون وجود داره.
علت دوم هم این که بعضی از این اصطلاحات، به فرمول‌های ریاضی نیاز داره و حتی اگر فرمول رو نگیم، لااقل به نمودارهای متعدد نیاز داره. و بدون این‌ها، ممکنه مفاهیم اشتباه برداشت بشه. یعنی هنوز مطمئن نیستم که آیا بلدم این‌ها رو در قالب صوت بگم؟ یا باید در قالب نوشته گفت که دست بازتر باشه. خودم تا حالا نمونهٔ موفقی از بیان صوتی این مفاهیم ندیده‌ام. حالا باید در طول زمان با خودم کلنجار برم ببینم چه‌جوری میشه بیان خوبی براشون پیدا کرد. همین مباحث مقدماتی تفکر سیستمی هم چنین مسیری رو طی کرده‌ان و الان به نظرم روشی پیدا کرده‌ام که بشه راحت‌تر بیانشون کرد.
جاهایی که این دقت و وسواس نبوده، برداشت‌هایی شکل گرفته که اصل موضوع قربانی شده. مثلاً خیلی وقت‌ها زمانی که از اثر شلاقی صحبت میشه، رابطهٔ اثر شلاقی با ساختار بررسی میشه، اما نقش «تأخیرهای سه‌گانه» کمتر بررسی میشه و همین باعث میشه که افراد یا در تشخیص مصداق‌ها مشکل پیدا کنن و یا در انتخاب نقاط اهرمی مناسب، برای کاهش شدت اثر شلاقی.
یا در مورد اثر پروانه‌ای، بیشتر به یه استعاره تبدیل میشه برای این که بگن حتی یه کار کوچک می‌تونه اثر بزرگ ایجاد کنه. مثلاً این‌جوری که: «یک میلیون تومن امروز میدی به یه فقیر. دنیا می‌چرخه و می‌چرخه و اون زندگیش عوض میشه و یه روز کارآفرین بزرگی در اون‌ور دنیا میشه.» حالا کمی دراماتیک گفتم. اما معمولاً اینجور وقت‌ها آدم‌ها راحت اصطلاح اثر پروانه‌ای رو به کار می‌برن.
در حالی که اثر پروانه‌ای می‌گه به همین آدم که ۱۰۰۰۰۰۰ تومن دادی و خوشبخت شد، اگر ۱۰۰۰۰۱ میدادی ممکن بود به فلاکت کشیده بشه و اگر ۱۰۰۰۰۱/۱ میدادی ممکن بود خیلی خوشبخت‌تر بشه و اگر ۱۰۰۰۰۱/۱۰۲ میدادی ممکن بود بدبخت بشه و اگر یک هزارم ریال از این پول برمی‌داشتی و بهش میدادی ممکن بود ثروتمندترین آدم دنیا بشه (می‌دونیم که اگر چنین شرایطی برقرار نباشه، مصداق اثر پروانه‌ای نیست).
در واقع اثر پروانه‌ای، به «وابستگی شدید غیر deterministic به شرایط اولیه» اشاره داره و نه «تأثیر بزرگ ناشی از محرک‌های کوچک»
شبیه همین رو در برخی مفاهیم دینامیکی دیگه هم دیده‌ام؛ مثلاً کمتر کسی رو دیده‌ام که وقتی به بحث path dependency می‌رسه، خارج از مثال‌های کلاسیک، مثال‌های درست بزنه. و خودم هم در این لحظهٔ خاص، بلد نیستم بدون معادلات ریاضی، به زبان ساده این بحث رو توضیح بدم (حالا باید فکر کنم و بعداً یاد بگیرم چه‌جوری باید گفت که برداشت درست شکل بگیره. قبلاً تلاش‌های ناموفقی داشتم. یه جوری گفتم که طرف، همون چیزی رو هم که بلد بوده یادش رفته).
این ماجرای سوءبرداشت‌ها و پیچیدگی‌ها واقعاً گاهی به چالش تبدیل میشه.
بذار یه مثال جالب برات بزنم. ببین من یه جای حرف‌هام گفتم تفکر سیستمی با این جمله همسو هست که «تو نیکی میکن و در دجله انداز که ایزد در بیابانت دهد باز»
این جمله‌بندی، جذابه و حس خوبی به مخاطب میده. این که می‌بینه یه مفهوم سیستمی (نقطهٔ اثر در فاصلهٔ دور) در فرهنگ ما هم معادل داره. اما واقعیت اینه که اتفاقاً در فرهنگ ما معادل نداره.
چون ایدهٔ نقطهٔ اثر در فاصلهٔ دور اینه که تو نیکی می‌کنی در دجله می‌اندازی، ممکنه بعداً به جاش یه مار یه جا بیاد تو رو نیش بزنه.
در واقع، سیستم‌ها Value Neutral هستن. دلیل نداره اگر من کاری کردم که فکر می‌کنم کار خوبی هست، وقتی توی سیستم چرخید و به خودم برگشت، لزوماً یه اتفاق خوب باشه (این میشه مصداق فیدبک مثبت. در حالی که خیلی از حلقه‌های فیدبک، منفی هستن. و در سیستم‌های پیچیده مثل دنیا، اساساً حلقه‌های فیدبک به معنای سنتی وجود نداره که بشه از مثبت و منفی بودنشون حرف زد. در واقع میشه گفت: تو نیکی میکن و در دجله انداز و بشین ببین چه بلایی سرت میاد: خوب یا بد).
اتفاقاً من خودم فکر می‌کنم زیبایی رفتارهای نیک و اقدام‌های اخلاقی به اینه که ما تقریباً هیچ‌وقت نمی‌تونیم تبعات واقعی‌شون رو در سیستم بدونیم. چه برای خودمون، چه برای کل سیستم. تو کاری می‌کنی که در افق فهم تو، درسته. و با این کار، خودت حس می‌کنی معنا داری.
بنابراین، اتفاقاً مفهوم افق اثر طولانی در بحث تفکر سیستمی، بر خلاف ظاهرش، از جنس کارما نیست. وقت ضبط فایل، همهٔ این‌ها توی ذهنم می‌چرخید. برام واضح بود که «تو نیکی میکن و در دجله انداز» و فقط بدون که «در بیابان اتفاقی خواهد افتاد (خوب یا بد)» و دوست داشتم بگم که اگر جز این بود، کار خوب از جنس معامله بود و چون این‌طور نیست و چون «گاهی آدم‌های خوب، در بدترین شکل می‌میرند و چون گاهی کثیف‌ترین انسان‌ها در بستر آرامش چشم به دنیا می‌بندن» کار خوب، زیبا است.
دیدم پیچیده میشه، آخرش همون چند جمله رو گفتم و رد شدم.
دلم می‌خواد وقتی این مباحث رو کامل‌تر می‌کنم (اگر زمانی فرصت شد) این نوع نکات رو هم بگم تا خیالم راحت باشه که تصویر ساده‌انگارانه‌ای از مفاهیم سیستمی ترسیم نکرده‌ام.
هیچ کلمه ای زیبنده این همه تلاش ، لطف و اخلاص آقای معلم و همکارای پرتلاششون نیست،
جز تشکر،
از صمیم قلب متشکرم
از بهترین اتفاقای سال ۱۴۰۱ برای من (با همه تلخی‌هاش) پیوستن به خانواده بزرگ متمم بود.
بینهایت متشکرم از متمم و محمدرضای عزیز.
ممنون از آقای شعبانعلی و تیم قدرتمندشون
مرسی از همه
منتظر یه فایل صوتی در زمینه تفکر سیستمی بودم که بالاخره آماده شد
درود
ممنون از تهیه این فایل های ارزشمند
خیلی به من انگیزه داد که جدی تر مبحث تفکر سیستمی و تفکر استراتژیک رو دنبال کنم
پیش تر، پراکنده چیزهایی خونده بودم اما تصمیم گرفتم منظم خوندن درس های این مباحث رو در متمم شروع کنم
درباره سوالی که انتهای بحث پرسیدین: لطفن به انتشار فایل های صوتی درباره تفکر سیستمی ادامه بدین
هرچقدر هم که من و امثال من بخواهیم تازه این مباحث رو شروع کنیم به درک و تجربه چندین و چند ساله نیاز داره تا به این خوبی بتونیم بفهمیمشون و استفاده کنیم
با سلام و عرض تبریک نوروز بر متممی های عزیز و محمد رضا ی شعبانعلی عزیز.
در فایل صوتی دوم و در مبحث معرفی منابع یک موضوعی مطرح شد که آیا زندگی شخصی متفکر و نامدران یک رشته مهم است یا نه؟
از یک طرف با توجه به این که تفکر در فضای تاریخ مند و محدود در جغرافیایی که در آن رشد کرده بسیار بهتر فهم میشه و ذهن مبدع آن رو بدون فهم مکان و زمان آن نمیشه عمیق درک کرد.
از طرفی دیگر خواندن زندگی شخصی متفکر باعث سوگیری ذهنی ما میشه و گاها قضاوت ما از آن متفکر و درک ما از مفاهیمی که مطرح کرده رو تغییر میده.
البته از هیچ کدومش هم نمیشه فرار کرد و گویا در بسیار از مواقع در علوم انسانی بهتره دیدگاههای حتی متناقض رو هم به عنوان ابزار در جعبه ابزار ذهن داشته باشیم.
سال نو مبارک. سفرها با شنیدن درس‌ها و نکات آموزنده‌ای که در قالب هدیه نوروزی هر سال بهمون یاد میدی، خاطره انگیزتر میشه. خوشحالم یکی از کارهایی که برات اهمیت ویژه‌ای داشت و دوست داشتی روزی عملیش کنی رو امسال در اختیارمون گذاشتی. قدردان این هدیه ارزشمند و گرانبها هستم و تلاش می‌کنم در راستای تفکر سیستمی عمیقا بیاموزم و در زندگی اجتماعی و شخصی بکار بگیرم.با اینجور قول دادن‌ها مصمم میشم، یادگیرنده جدی‌تری باشم:)
با آرزوی سلامتی، موفقیت، شادی و آرامش
مبحث تفکر سیستمی رو دوست داشتم و خوشحالم که این بار آقای شعبانعلی بطور متمرکز به عنوان هدیه نوروزی این مبحث رو ارائه کردند. به نظرم برای خود من هنوز جای کار خیلی زیاد دارم و چیزهایی که در دوران تحصیل یا کار تحت عنوان تفکر سیستمی باهاش آشنا شدم با گوش کردن به این پکیج برام طبقه بندی ذهنی اولیه شد. اما ترغیب شدم تا با توجه به رشته کاریم (توسعه سازمان و توسعه منابع انسانی) و ترکیبش با رشته تحصیلیم (مدیریت استراتژیک)، بیشتر و تخصصی تر و عمیق تر به این مقوله بپردازم.
درود. نوروز بر خانواده متمم و همه ایرانیان پیروز. به امید آبادی و پیشرفت وطن.
جناب شعبانعلی عزیز. سپاس بابت این عیدی عالی. برای شما اول از همه آرزوی تندرستی و سپس پایداری و عاقبت به خیری دارم.
اگر از من بپرسن محمدرضا مهم ترین نکته ای که از متمم در سال گذشته یاد گرفتی چیه؟
پاسخ میدم: بیشتر گوش کنم، فکر کنم، مطالعه کنم و در جای مناسب و زمان مناسب به اندازه صحبت و اظهارنظر کنم.
درود سال جدید خورشیدی رو به جناب شعبانعلی عزیز و همکاران ایشان در متمم شادباش می گویم.
هدیه بسیار ارزشمندی است و به ویژه به مقیاس درآوردن بحث بینش و تفکر سیستمی بسیار بسیار مقایسه نوآورانه ای بود که در درک بهتر مفهوم به مخاطب کمک می کند
دیدگاه من اینست که درین فایل استاد شعبانعلی عزیز کمتر از فایل های مشابه مانند فنون مذاکره مقدمه داشته اند و بیشتر به متن پرداخته اند و این موضوع بسیار مطلوب بنده بوده است.
باز هم از زحمات بیدریغ مجموعه متمم بینهایت سپاسگزارم.
بنظر من تفکر سیستمی یکی از اساسی ترین موضوعاتی هست که در حوزه مدیریت وجود داره و اتفاقی نیست که با توجه به شرایط کلی سیاسی و اقتصادی و فرهنگی کشور، این موضوع به عنوان هدیه سال نو انتخاب شده تا بتونه در مسایل سال جدید تاثیرگذار باشه
باسلام و تبریک سال نو به همه دوستان.
محمدرضای عزیز ممنون بابت عیدی عالی امسال.
به نظرم همین پیشنهاد خودتون در فایل آخر مبنی بر اینکه مباحث پیشرفته‌تر تفکر سیستمی در فایل‌های صوتی در آینده ادامه پیدا کنه خیلی عالیه.
من درس تفکر سیستمی متمم رو حداقل دو بار خوندم (البته تمریناتش رو در ذهن خودم انجام دادم و در سایت ننوشتم) ولی شنیدن مطالب از زبان محمدرضا بسیار تاثیرگذارتره و یادگیریش هم بیشتره.
ارادتمند.
سلام عیدی بسیار با ارزشی بود و میدونم آقای شعبانعلی زحمت زیادی برای تهیه ش کشیدن چند ویس اول رو که شنیدم خیلی لذت بردم خصوصا اینکه همراه با بیان بلیغ و شیوای استاد عزی آقای شعبانعلی بود ممنون از شما بابت همه آموزش هاتون
سلام بر محمدرضای عزیز و تمامی متممی‌های عزیز
افتخار می‌کنم که هشت سال و خورده‌ای با متمم همراه بودم و الان، احساس دوستی و نزدیکی که با متممی‌های ندیده دارم، شاید بیشتر از برخی دوستان دیده‌ی خودم باشد.
صرفاً آنچه در دلم بود رو گفتم.
ممنون بابت این هدیه‌ی ارزشمند.
ضمناً، محمدرضا! در اینستا گفته بودی که شاید یک دورهمی بدون سخنران و … بگذاری؛ بی‌صبرانه منتظریم.
ممنون از محمدرضای عزیز
حالا دوباره باید بزنم به دل جاده…
درود. عید شما مبارک و مرسی برای عیدیتون . سریال lie to me هم دیدم اقای شعبانعلی خیلی خوب بود مرسی:)
برای آدم هایی که ضمن مطالعه درس های مدیریتی (برای رشد مجموعه خوشان) باید ذهنشان همزمان معطوف به حواشی مثل تحریم و تورم و رکود و تنش های عصبی ناشی از آن باشد بسیار دشواررست که هر مشکل و مساله در مجموعه خودشان را به عوامل بیرونی گره نزنند.اینجا هم محمد رضا ناگزیر برای ملموس شدن بیشتر مطالب (گاه و البته به جا) از نگاه کلان مسایل را موشکافی می کند.به هرحال بر خود وظیفه می دانم از همه عوامل متمم بخصوص محمد رضای عزیز تشکر کنم.
سلام. سال نو مبارک
مدتها منتظر این مبحث بودم. سپاس از شما.
پویا و پاینده باشید.
ضمن تبریک سال نو به تمام متممی های عزیز از تیم متمم و محمدرضا شعبانعلی عزیز بابت هدیه ویژه سپاسگزارم.
با ارزش ترین عیدی بود که تا حالا گرفتم.
سلام. سال نو مبارک و تشکر فراوان بابت این عیدی ارزشمند، مثل هر سال.
کاش بشود ۱۵ دقیقه آخر فایل پنجم را به گوش همه سرپرستان، مدیران و مسئولان از یک خانواده تا یک کشور رساند. فهم همان چند جمله برای شروع تغییر تفکر هر فردی که قصد فهمیدن داشته باشد میتواند به عنوان یک جرقه مفید باشد.
برای من با روش بیان محمدرضا خیلی کمک کننده بود.
ممنون معلم عزیز.
سلام. عید متممی های عزیز مبارک.
ممنون از جناب شعبانعلی بزرگوار .
عیدی ارزشمندی بود.